Agam Sutra Satik 36 Vyavahar ChhedSutra 3

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 1027

व्यवहार - छेदसूत्रम् - २ - १० / २८५ वेयावच्चे सुविहियं निम्मं निव्वाणमग्गस्स ॥
वृ. यस्मात् युक्तिनिदर्शनं चास्ति तस्मात्सिद्धमेतत् आचार्यग्रहणेन तीर्थकरो गृहीतः । आचार्यदीनि च दशापि पदानि त्रयोदशगुणानि भवन्ति कर्तव्यानि । एकैकस्मिन् पदे त्रयोदशभिः पदैः वैयावृत्त्यकरणात् । एवं च सति वैयावृत्त्येवैयावृत्त्यविषये सूत्रे त्रिंशदुत्तरं स्थानानां शतं वर्णितं किं विशिष्टमित्याह - सुविहितानां प्रापणं निर्वाणमार्गस्य ।
भा. [४६८५ ]
५४२
ववहारे दसमए दसविह साहुस्स जुत्तजोग्गस्स । एगंत निज्जरा से न हु नवरि कयम्मि सज्झाए ॥
वृ. व्यवहारे दशमे उद्देशके यत् दशविधं वैयावृत्त्यमुक्तं तस्मिन्साधोर्युक्तयोगस्यैकान्तनिर्जरा भवति । न हुनवरि केवलं स्वाध्याये कृते से तस्यैकान्तनिर्जरति ॥
भा. [४६८६ ] एसोनुगमो भणितो अहुणा उनउ सो य होइ दुविहो उ नाण नओ चरणनओ ते समासं तु वच्छामि ॥
वृ. तदेवमेषोऽनुगमो भणितोऽधुना नयो वक्तव्यः । तत्र यद्यपि नयाः शतसंख्यास्तथापि ते सर्वे यद्वये अन्तर्भवन्ति । तत्र आह- नयो द्विविधो भवति, ज्ञाननयश्चरणनयो नाम क्रियानयस्तयोः समासं संक्षेपं वक्ष्यामि । तमेवाह
भा. [४६८७ ]
नायंमि गिहियवे अगिह्नियव्वंमि चेव अत्यंमि । जइयव्वमेव इई जो उवदेस सो नयो नाम ॥
वृ. ज्ञाने सम्यक् परिच्छिने गृहीतव्ये उपादेये अग्रीहतव्येऽनुपादेये हेय इत्यर्थः । चशब्दः खलूभयो ग्रहीतव्याग्रहीतव्ययोरनुकर्षणार्थ: उपेक्षणीयवस्तुसमुच्चार्थो वा एवकारस्त्ववधारणे । तस्य चैवं व्यवहितप्रयोगः । ज्ञात एव ग्रहीतव्ये अग्रहीतव्ये उपेक्षणीये च नाज्ञाते अर्थे ऐहिकामुष्पिकरूपे तत्र ऐहिको ग्रहीतव्यः स्त्रक् चन्दनादिः, अग्रहीतव्यो विषशस्त्रकंटकादिः, उपेक्षणीयस्तृणादिरामुष्मिको ग्रहीतव्यः सम्यग्दर्शनादिः, उपेक्षणीयो विवक्षया अभ्युदयादिस्तस्मिन्नर्थे यतितव्यमेवेति अनुस्वालोपात् एवममुनाक्रणे ज्ञानपुरस्सरणरूपेण ऐहिकामुष्मिकफलप्राप्त्यर्थिना सत्वेन यतितव्यं प्रवृत्त्यादिलक्षणो यत्रः कार्यः । इत्थं चैतदङ्गीकर्तव्यं सम्यक् ज्ञानप्रवर्तमानस्य फलविसंवाद दर्शनात्तथा चोक्तमन्यैरपि 'विज्ञसि: फलदा पुंसा न क्रिया फलदा मता । मिथ्याज्ञानात् प्रवृत्तस्य, फलसंवाददर्शनात् ॥" तथा मुष्मिक फलनार्थिनापि ज्ञात एव यतितव्यमागमो ऽपि तथा प्रतिपादनात् । उक्तं च- "पढमं नाणं ततो दया एवं चिट्ठइ सव्वसंजए। अन्नाणी किं काही किं वा नाहीच्छेयपावगं” ॥ इतश्चैतदेवमङ्गीकर्तव्यं यस्मात्तीर्थकरगणधरैरगीतार्थानां केवलानां विहारक्रियापि निषिद्धा । तथा चागमः
भा. [४६८८ ] गीथ अ विहारो बीइतो गीयत्थमीसितो भणितो ।
-
तो तय विहारो नान्नातो जिनवरेहिं ॥
वृ. न खल्वन्धेनान्धः समाकृष्यमाणः सम्यक्पन्थानं प्रतिपद्यते इत्यभिप्रायः । एवं तावन्क्षायोपशमिकं ज्ञानमाधिकृत्योक्तम्। क्षायिकमप्यङ्गीकृत्य विशिष्टफलसाधकत्वं तस्यैव प्रतिपत्तव्यं । यस्मादर्हतोऽपि भवाम्भोधितटस्थस्य दीक्षाप्रतिपन्नस्य तपश्चरणवतोऽपि न तावदपवर्गप्राप्तिरुपजायते यावज्जीवाजीवाद्यखिलवस्तुपरिच्छेदरूपं केवलज्ञानं नोत्पन्नमिति तस्मात् ज्ञानमेव