Acharang Sutra Aatmgyan

Author(s): Nagindas Kevaldas Shah
Publisher: Nagindas Kevaldas Shah

Page 181

૧૪૬
આચારાંગસૂત્ર કષ્ટોને કેઈપણ જાતને પ્રતિકાર કર્યા વિના ચુપચાપ સહી લેવા–તેનું જ નામ સહિષ્ણુતા. આપત્તિને ખરે પ્રતિકાર પ્રત્યાઘાતમાં નથી, પણ સહિષ્ણુતામાં જ છે. પ્રત્યાઘાતના પરિણામ પરસ્પર હાનિકારક જ નીવડે છે, તે લક્ષમાં રાખી કોઈપણ પ્રહાર ન કરવો.
કારણકે વ્યક્તિ તે નિમિત્ત માત્ર છે. નિમિત્તને તિરસ્કારવું કે તેની શુદ્ધિ કરવી––તેના કરતાં ઉપાદાનની શુદ્ધિ કરવી તે જ સરલ અને સાચો માર્ગ છે.
અપવાદમાગ પગપાળા મુસાફરી કરનાર ભૂખ-તરસ કે થાક વિગેરે લાગતાં રસ્તામાં પડાવ નાખે છે અને જરૂરત લાગે ત્યાં રાત્રિવાસે પણ કરે છે. તેમ છતાં જેમ એ પ્રવાસીને વાસ કે રાત્રિવાસ તેને આગળ પહોંચવામાં અંતરાયરૂપ નથી, બલકે સહાયક છે | તેરીતે અપવાદ માર્ગનું વિધાન છવનની ભૂમિકાને નિર્બળ બનાવવા માટે નથી, પરંતુ થાક લીધા પછી બેવડા વેગથી આગળ વધવામાં સહાયક છે - વળી અપવાદ માર્ગનું સેવન કરનાર માટે પાકી ગયેલ ગુમડાવાળા માણસનું ઉદાહરણ પણ અપાય છે. ગુમડું પાકી ગયા પછી એાછામાં ઓછા દર્દથી જેમ રસી કઢાય છે અને સ્વસ્થતા પ્રાપ્ત કરાય છે તે રીતે અપવાદ માર્ગનું સેવન કરનાર મુનિ પણ
પિતાના વ્રતમાં એ છામાં ઓછા દૂષણ લાગે તે રીતે વર્તે–એ ભાવ છે. .
स्वाध्याय जहा सुई समुत्ता पडिया वि न विणस्सइ ।
तहा जावे समुत्ते संसारे न विपस्सइ ।। દેરાવાળી સેય નીચે પડી જાય તે પણ ખવાતી નથી, તેમ છવ સૂત્ર-સિદ્ધાંતના તાનસહિત હોય તો કર્મવશ તે ગૃહસ્થાવાસમાં રહેતે હોય, તે પણ તે ચતુતિમાં અટવાત નથી,
કારણકે–ા જ વિરતિઃ - વિધિમાર્ગ–અપવાદમાર્ગનું રહસ્ય તે જાણતા હોવાથી
તેનું જીવન તનુસાર મેક્ષપાભિમુખ હોય, માટે અર્થાનુસંધાનવાળા સ્વાધ્યાયની ખૂબ જ જરૂર છે.