________________
૧૩.
જીવો તથા તેના આરંભ-સમારંભથી થતી જીવહિંસાને સમજીને તેથી દૂર રહેવાની ભગવાનની આજ્ઞા છે. તેને જ સમ્યકત્વ અને તેને જ સંયમ કહેલ છે.
આ આજ્ઞાને પૂર્ણ રૂપે સમભાવે જે કઈ પાળે તે જ ખરેખર ! મુનિ છે અને એ રીતે કર્મોનો ક્ષય કરી તે જીવ મુક્ત થઈ જાય છે–એમ ફરમાવ્યું છે.
આ ઉપરથી એ સ્પષ્ટ થાય છે કે- જૈન ધર્મના પ્રરૂપક-તીર્થ કરીએ અહિસાને જ તેમની મુખ્ય આજ્ઞા માનેલ છે, કારણકે
અહિંસા બધાય જીવોને પ્રિય છે, અહિંસામાં જ વિશ્વશાંતિનું મૂળ છે.
વિશ્વનો કઈ પણ માણસ ભગવાનની “અહિંસાની આ આજ્ઞાને ધારે તે સહેલાઈથી પાળી શકે છે. તે કારણે ઉત્તરાખ્યયનમાં પણ કહ્યું છે કે--
રીસર્યું. જાહેર જે વિ અહીં નાત-જાતનું કઈ પણ બંધન નથી તથા આ ધર્મ કેઈપણ એક બદ્ધ સંપ્રદાય, નિશ્ચિત સમાજ કે જ્ઞાતિ વિશેષ માટેનો નથી, પરંતુ પ્રાણીમાત્ર માટે આશીર્વાદરૂપ હોવાથી આ ધર્મને જે કઈ સમજે અને પાળે તે સૌ કેઈનો ગણાય, પરંતુ
સામાન્ય જીવો અજ્ઞાનવશ “આ ધર્મ વાણિયાનો છે અને તેથી તેમનામાંની કેઈકની વ્યવહારુ ખામી આ જૈન ધર્મ કે તેમના ધર્મગુરુઓને નામે ચડાવી તેનો હિંસક બદલો લેવાય છે, પરંતુ તે ખરેખર ! તેમની અજ્ઞાનતા છે. જૈન ધર્મના દ્વારા માનવ માટે તો શું ? પશુપંખી માટે પણ ખુલ્લા છે. તે પણ તેમની ભૂમિકા મુજબ સાધના કરી શકે છે.
આ ' ધર્મશાસ્ત્રોમાં સૌપ્રથમ આચારાંગને મૂળ્યું છે તે વ્યાવહારિક રીતે પણ યથાર્થ
છે. કેમકે બાવાદ પ્રથમ ધર્મ અર્થાત કોઈ પણ ચીજનું જ્ઞાન ત્યારે જ સાર્થક ગણાય છે કે તે જાણ્યા પછી યથાસમયે તેને તે મુજબ અમલ થાય. • અગ્નિ દઝાડે છે, સાપ કરડે છે–આદિનું ભાન જ્યાં સુધી બાળકને હોતું નથી ત્યાં સુધી તેને મન અગ્નિ અને સાપ પકડવાની અને રમવાની ચીજો ગણાય છે. અને તેથી જ તેને આપણે અબૂઝ બાળક ગણીએ છીએ. તે રીતે અહિંસા અને ઉપશમભાવથી જીવને ઉચ્ચગતિ પ્રાપ્ત થાય છે,
તથા હિંસા અને ક્રોધાદિકષાયથી જીવને નીચગતિ પ્રાપ્ત થાય છે, -એવું આત્મકલ્યાણનું સીધું અને સાદું તત્ત્વજ્ઞાન અને તંદનુસાર વર્તન જેમનું હેતું નથી તે બાહ્ય જગતની દૃષ્ટિએ ગમે તેવો મેટે પંડિત, અધિકારી સુખી કે ડાહ્યો ગણતો હોય, પરંતુ શાસ્ત્રકારની દૃષ્ટિએ તે તે અજ્ઞાની જ છે.
