Abhinav Hem Laghu Prakriya Part 03

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Abhinav Shrut Prakashan

Page 17

અભિનવ લઘુપ્રક્રિયા પૂ મહોપાધ્યાય શ્રી વિનયવિજયજી ગણિવરેલ્યો નમ: ૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪*******
વ્યાય: - પરમપદંભઃ શું
********************************* (૧) વિચાળે ધાતુ: ૩/૩ | પાને પામે છે તે નામ ધાતુ કહેવાય છે * સુત્રપૃથo :- ક્રિયા-અર્થ: ધાતુ:
0 સત્ર: સૌત્ર ધાતુ #g વગેરે (શ્રાવાય) તથા * વૃત્તિ :- કુતિઃ શ્રિયા નાવનારા સાથે
| સ્ત્ર વગેરે જાણવી તેમજ સત્રમાં – શું – સ્વમું – यस्य स धातुः स्यात् । स च त्रेधा गणजो नामज. सौत्रश्चा
ગુરુ વગેરે ગ્રહણ થાય * મારો નવધા, તથાફુ -
આ પ્રત્યેક ધાતુઓ ત્રણ રીતે જાણુવા (૧) પરપદી "अदादयः कानुबन्धा श्वानुबन्धा दिवादयः ।
ધાતુ (૨) આત્મપદી ધાતુ (૩) ઉભયપદી ધાતુ स्वादयष्टानुबन्धाश्च, तानुबाधास्तुदादयः ।
હું અને દૂઘ અનુબન્ધ કર્તામાં પ્રજાય ત્યારે
આત્મપદી અને દીધ તથા અનુબન્ધ વાળા ધાતુ रुधादयः पानुबन्धा यानुबन्धास्तनादयः । क्रगदयः शानुबन्धाश्च, णानुबन्धाश्चुगदयः ।
ઉભયપદી તથા બાકી જે રહે તે પરમૈપદી ધાતુ જાણવા ૩iાનુઘરાતા ગાય: વત્ર નામૈવ પ્રયવ | Eા વિરોષ - 0 ક્રિયા સૂચક શબ્દની ધાતુ સગ્રન્થાત્ ધાતુવં યાતિ ૩ નાવાતુ: સૌત્રા - | સંજ્ઞા થવાથી આગળ જણાવાશે તે રીતે જુદાજુદા दयो दोलण् प्रमुखाश्च । प्रत्येकमेते त्रिविधाः परस्मैपदिन પ્રત્યય લાગશે. દા.ત. મૂ + ત વર્તમાનકાળ ત્રીજો आत्मनेदिन उभयपदिन च ।
પુરૂષ એકવચન ૫રમૈપદીને પ્રત્યય થાય. हुनुबन्ध इदनुबन्ध काय'प्यात्मने दी धातुः
0 તિઃ = કાંતિ એવો અર્થ થાય જેમકે :ईगनुवन्धस्तूभयपदी परस्मैपदी शेष:
શું કરે છે ? તે ભણે છે * વૃયર્થ :- વાચન ભોજનરૂપ કરાતી શુદ| 0 ક્રિયા = તિ: – પ્રવૃત્તિ-વ્યાપાર એ બધાં એકાક્રિયા એ જેને અર્થ છે તે “ધાતુ” કહેવાય છે | Wક શબ્દો છે. * (જેમને ક્રિયા અર્થ છે તે ધાતુ) તે ત્રણ પ્રકારે છે | 0 ક્રિયા...દા.ત. રાંધે છે – તેની આસપાસ જ બઘાં (1) TITHઃ = ગણ ધાતુ (૨) નામ: = નામ ધાતુ | કાર ગોઠવાય. જેમકે કોણ રાંધછે? ચૈત્ર, શું ? = ચોખા. (૩) સૌત્રઃ સત્ર ધાતુ
શેના વડે ? શા માટે ? = મૈત્ર માટે. ક્યાં ? થાળીમાં 0 1KG: ગણુ ધાતુ નવ પ્રકારની છે (વર્તમાન ૦૧- 1 0 ફુજિત. ૩/૩/૫ સૂત્રથી હું કાર, 1 ટાર કઢંગામિનિટ વહારમાં તે દશમેદે ઉલ્લેખાય છે)
ફળમાં પરૌપદી સમજવા ૧ અદ્ધિ (બીજે-ત્રીજો) ગણને ઓળખવા ૪ અનબન્ધ રુક્તિ: વરિ ૧/૩/૨૨ શું કાર અને શુ કાર કરિ ૨ દ્વિવારિ (થા) ગણને જ અનુબંધ
પ્રયોગમાં આત્મપદી થાય. ૩ રવાઢિ (પાંચમા) ગણુને ટ અનુબંધ
0 જાન્ પરW ૩/૩/૧૦ આત્મપદ સિવાયના પર૪ તુફાટ (છઠ્ઠા) ગણુનો અનુબન્ધ
મૈપદી થાય ૫ ધાધિ (સાતમા ગણને 1 અબબ્ધ
L[૧ ] ૬ તનાઢિ (આઠમ) ગણને 5 અનબન્ધ
(૨) નવાઘાનિ શતૃકવર્ પકૌમુ ૩/૩/૧૯ ૭ વાઢિ (નવમા) ગણને આ અનુબ%
* સૂત્રપૃથ૦ :- નવ-વાનિ સાતૃ સ્વસ્ વ વવ . ૮ ગુરારિ (દશમ) ગણનો અનુબન્ધ છે
ક વૃતિ :- સર્વાસા સ્વાતિ વિમસ્તિનામાનિ નવ વત્તઅનુબ ટુંકમાં યાદ રાખવા માટે - -૨--ત- | નાનિ અગ્રાવ = પ્રશ્ય પૌર-સંજ્ઞાનિ ટ્યુઃ ––ા-ળ અનુબન્ધ)
। पराणि कानानशी चात्मनेपदम અહીં જે સ્વાઢિ ગણની વાત છે તે ગણુ ઉક્ત અનુ- • ૦ ૦ ૦ ૦ ૦ ૦ ૦ ૦ ૦ ૦ ૦ ૦ ૦ ૫ બબ્ધ રહિત છે
*1 લઘુપતિયા ટીપણ પૃ. ૨૧૮ 0 નામન: જ્યાં નામ જ પ્રત્યયના સંબંધથી ધાતુ . * 2 મધ્યમ વૃત્તિ અવસૂરિ ભાગ ૨, ૫. ૧