Page Text
________________
३५॥
नरतिरियाण छप्पिय हवइ हु विगलिंदियाण छेवढ। सुरनेरझ्या एगिदिया य सब्वे असंघयणी ॥५०॥
संहननस्वामिनः . इह विकलेन्द्रिय केन्द्रियाणां पृथगैवोपादानात्पारिशेप्यादेव तिर्यफूशब्दः पञ्चेन्दियतिर्यवेव वर्तते, ततश्च नराणां पञ्चन्दियतिरश्चां च कस्यचित्किल्पि- संस्थानानि गा. दिति सामान्येन षडपि संहननानि यथोक्तस्वरूपाणि प्राप्यन्ते, विकातेन्द्रियाणां त्वेकमेव वेदवत्तं लभ्यते, न शेषाणि, मुरनारका एकेन्द्रियाश्च सर्वे 'असंहननिनः' संहननरहिताः, | संहननस्यास्थिसञ्चयरूपत्यादेतेषां चास्थ्यभावादिति भाव इति गाथार्थः ॥ ५० ॥ एतानि च संहननानि सामान्यतः संस्थानाव्यभिचारीगयेव, संस्थानाभावे संहननस्य सर्वथैवाभावादतः संस्थानप्रतिपादनार्थमाह
समचउरसा नागोह साइ खुजा य वामणा डुडा। पंचिंदियतिरियनरा सुरा समा सेसया हुंडा ।। ५१ ॥
शरीराकृतिरवयवरचनात्मिका संस्थानमुच्यते, तदपि समचतुरस्त्रादिभेदात्योढा, तत्र समाः-शरीरविषयलक्षणप्रमाणाविसंवादिन्यश्चतुर्दिविभागोपलक्षिताः शरीरावयवरूपाश्चतस्रोऽश्रयो यत्र समासान्तविधिनात्प्रत्ययात्समचतुरन'-सामुद्रिकशास्त्रादिप्रतिपादितसमवलक्षणपरिपूर्ण प्रथमं संस्थानं तद्योगाजीवा अपि समचतुरस्राः, 'नागोह' ति । इहैकदेशेन समुदायस्य गम्यमानत्वान्न्यग्रोधपरिमगडला इति दृष्टव्यं, तत्र न्यग्रोधो-वृक्षविशेषस्तत्परिमंडलं न्यग्रोधपरिमंडलं, यथा न्यग्रोध उपरि रमणीयः-सम्पूर्णावयवोऽधस्तने तु न तथा तद्वन्नाभेरुपरि बिस्तरबहुलं-शरीरलक्षणयुक्तमधस्तु हीनाधिकप्रमाणान्वितं यत्संस्थानं तन्न्यग्रोधपरिमण्डल' तयोगाजीवा अपि न्यग्रोधपरिमगडलाः २ 'सादि'त्ति आदिरिहोत्सेधाख्यो नाभेरधस्तनो देहभागो गृह्यते तेनादिना-शरीरलक्षणभाजा सह वतते यक्तत्सादि, सर्वमेव हि शरीरमविशिष्ट नादिना सह वर्तत एवेति विशेषणान्यथाऽनुपपत्तेरादेरिह विशिष्टता लभ्यते, सादिसंस्थानयोगाजीवा अपि सादयः ३ 'खुज्जा य' त्ति कुब्जाश्चेत्यर्थः, यत्र पाणिपादशिरोग्रीवं शरीरलक्षणप्रमाणयुक्त कोष्टं तु शेषकायलक्षणं हीनाधिकप्रमाणं तत्कुम्जसंस्थानं तद्योगाजीवा अपि कुब्जाः ४ यत्र पाणिपादशिरोग्रीवं लक्षणविसंवादि शेषस्तु पृष्टोदरादिरूपः कोष्ठो लक्षणयुक्तस्तद्वामनं संस्थानं तद्योगाजीवा अपि वामनाः ५ यत्र पुनः प्रायेण कोऽप्यवयवः शरीरलक्षणं न संवदति तत्सर्वत्रासंस्थितं हुण्डसंस्थानमुच्यते तद्योगाज्जीवा अपि हुण्डाः ।। के पुनस्ते :
||॥३५
| SR No. | 600370 |
| Book Title | Jiv Samas Prakaranam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Hemchandrasuri |
| Publisher | Agmoday Samiti |
| Publication Year | 1927 |
| Total Pages | 308 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Manuscript |
| File Size | 26 MB |