________________
श्रीआचाराङ्गवृत्तिः (शीलाङ्का.)
॥ १२४ ॥
*
܀܀܀܀
तोद्यविशेषाणां वनस्पतेरुत्पत्तिः, ततत्र मनोहराः शब्दा निष्पद्यन्ते, प्राधान्यमत्र वनस्पतेर्विवक्षितं, अन्यथा तु तन्त्रीचर्मपाण्यादिसंयोगाच्छब्दनिष्पत्तिरिति रूपं पुनः काष्ठकर्म्मस्त्रीप्रतिमादिषु गृहतोरणवेदिकास्तम्भादिषु च चक्षुरमणीयं, गन्धा अपि हि कपूरपाटला लव लीलवङ्गकेतकीसरसचन्दनागरुक कोल केलाजातिफलपत्रिकाकेसर मांसोत्वक्पत्रादीनां सुरभयो २ उद्देशकः ५ गन्धेन्द्रियाह्लादकारिणः प्रादुर्भवन्ति, रसास्तु बिसमृणालमूलकन्दपुष्पफल पत्रकण्टक मञ्जरीत्व गङ्कुर किसलयारविन्दकेसरादीनां जिह्नेन्द्रियलादिनो निष्पद्यन्ते अतिबहव इति, तथा स्पर्शाः पद्मिनीपत्रकमलदलमृणालवन्कलदुकूलशाटकोपधानतूलिकच्छादनपटादीनां स्पर्शनेन्द्रियसुखाः प्रादुष्यन्ति एवमेतेषु वनस्पतिनिष्पन्नेषु शब्दादिगुणेषु यो वर्त्तते स आवर्त्ते वर्त्तते, यश्च आवर्त्तवर्त्ती स रागद्वेषात्मकत्वात् गुणेषु वर्त्तत इति, स चावर्त्तो नामादिभेदाच्चतुर्द्धा, नामस्थापने क्षुण्णे, द्रव्यावर्त्तः स्वामित्वकरणाधिकरणेषु यथासम्भवं योज्यः, स्वामित्वे नद्यादीनां क्वचित्प्रविभागे जलपरिभ्रमणं द्रव्यस्यावर्त्तः, द्रव्याणां वा हंसकारण्डवचक्रवाकादीनां व्योम्नि क्रीडतामावर्त्तनादावर्त्तः, करणे तु तेनैव जलद्रव्येण भ्रमता यदन्यदावर्त्तते तृणकलिश्चादि स द्रव्येणावर्त्तः, तथा त्रपुसीसकलोहरजतसुवर्णोरावर्त्य मानैर्यदन्यत्तदन्तः पात्यावर्त्यते स द्रव्यैरावर्त्तत इति, अधिकरणविवक्षायामेकस्मिन् जलद्रव्ये आवर्त्तस्तथा रजतसुवर्णरीतिकात्रपुसीसकेष्वेकस्थीकृतेषु बहुषु द्रव्येष्वावर्त्तः, मात्रावर्त्तो नामान्योऽन्यभावसङ्क्रान्तिः, औदयिक भावोदयाद्वा नरकादिगतिचतुष्टयेऽसुमानावर्त्तते, इह च भावावर्त्तेनाधिकारो न शेषैरिति ॥ अथ य एते गुणाः संसारावर्त्तकारणभूताः शब्दादयो वनस्पतेरभिनिवृतस्ते किं नियतदिग्देशभाजः उत सर्व्वदिनु इत्यत आह
॥ १२४ ॥
܀܀܀܀
अध्ययनं १
