________________
અહીં એટલે દેવતા અને નારકી અવધિજ્ઞાનમાં ભવમુખ્ય કારણો તેથી તે બેને ભવ–પ્રત્યય અવધિજ્ઞાન હોય છે, જે કેશવ ચાર પ્રકારના છે.
અહીં આ રીતે સમજવું જે સમ્યગ્દર્શન વગેરેમાં બાદર વસ આદિની સ્થિતિ આદિનું વિચિત્રપણું હોવાથી સમ્યગ્દર્શનનું થવું ને થવું હોવા છતાં સમ્યક્ત્વ આદિનું વિચિત્રપણું નથી, દેવ-નારકીના ભાવમાં તે નિયત અવધિજ્ઞાન છે, અને તેની સ્થિતિ આદિના વિચિત્રપણાથી (તફાવતથી) જરૂર તફાવત છે. એ કારણથી (ના અવવિજ્ઞાનમાં) ભવ એ મુખ્ય કારણ છે, એ હેતુથી દેવ, નાસ્કીને અવધિજ્ઞાનનું ભવ–પ્રત્યયપણું જણાવ્યું.
આ રીતે મુખ્ય હેતુ જે ભવ્ય છે તેને “ભવ-પ્રત્યયિક” એ જે શબ્દ પ્રયોગ કર્યો તે જ વાંકુર આદિની માફક સિદ્ધજ છે. તત્વથી. બને બનેનાં કારણ છે.
પ્રશ્ન ૩૮-નિશ્ચય નય કાલનું દ્રવ્યપણે અંગીકાર કરતે નથી તે છ દ્રવ્ય શી રીતે ઘટશે?
ઉત્તર-વર્તન વગેરે સમયરૂપ ઉપકારક કાળની અપેક્ષાએ તવ્યનું છાણું જ છે, પણ સ્થિતિ આદિકને માટે પણ લય જ જે માસ આદિ, આવલિકા આદિરૂપ કાળ છે, તે કાળ અવાજીવ મય સૂર્યના બિંબને તે તે આકાશના સંબંધ રૂપ કાલથી જ નથી, આ જ અપેક્ષાથી “નીરવ શીવજે” ઈત્યાદિ “શોર એમ કહેલું છે. ગતિ આદિમાં મદદ કરનાર ધર્માસ્તિકાય આદિની માફક વર્તના આદિકને મદદ કરનાર કાલને તે (દ્રવ્ય તરીકે માનવામાં) કેઈપણ અપલાપને પ્રસંગ નથી.
પ્રશ્ન ૩૯-શ્રી જિનેશ્વર ભગવાનના અવધિજ્ઞાનનું મધ્ય વસ્તીપણું છે. તેથી એમણે સર્વ દિશા સંબંધી દેખવું હોય છે. તે એમને સ્પર્ધ કાવધિ હોય કે નહિ?
ઉત્તર-દેવ ભાવસંબંધી અપ્રતિપાતી અવધિ હોવાથી લી. કરેને સ્પર્ધક અવધિ હેય છે, પણ તેમાં તીવ્ર, મંદ વગેરે
