________________
જન્મ અને મૃત્યુને મુમન્વય
આ તમામ વિશ્વ એક કથી વિરુદ્ધ જતાં બળાને સુમેળ સાધવ ને પ્રયાસ કરી રહ્યું છે. એ સુમેળ ઉપર જ દુનિયા ટકી રહી છે. પણ એ સે ૫ અને સમન્વય એકએકથી ઊલટાં બળોની થતી એકતા ઉપર રચાયા છે. એક વર્ષ માં બારે માસ ગરમી હોય અગર બારે માસ દિવસ હોય તો ત્યાં આપણને રહેવું ફાવે નહિ. માણસ કાયમની જવાની અને મોજમજથી પણ કંટાળી જાય. માટે ૧પ્રભુએ જગતમાં જેડકાં 4 દ્વો પેદા ર્યા અને જોડકાંને સમન્વય કરવા આપને ફરમાવ્યું છે. માટે જ ગરમી પછી ઠંડી, દિવસ પછી રાત્રી, ભરતી પછી ઓટ, જવાની પછી બુઢ પિ આવ્યા વિના રહેતાં નથી અર્થશાસ્ત્રમાં જે માગણી અને ખપત ન હોય તો દુનિયામાં લેવડદેવડ ચાલી શકે નહીં. ઇતિહાસમાં જે ચડતી પડતી ન હોય તો ઇતિહાસનાં પાનાં કોરાં જ રહે સાહિત્યમાં જે માત્ર ઉલ્લાસ અને મસ્તી(romanticism)નાં દર્શન થાય અથવા ફક્ત સંયમ અને સ્વાસ્થ (classicism) જ નજરે પડયા કરે તો વાચકન નીરજ ખૂટ વિના ન રહે અને વહેલેમડે સાહિત્ય માંથી તેનું દિલ ઊઠી જાય કંઈક તી બાશ કે ખાશ વિના માત્ર મીઠાઈનું ભોજન કરવા બેસીએ તે મેઢ ફીક ચડી
શ્રી ફીઝ કા, દાવર આવે. જગતમાં અંકુશ વિનાની આઝાદી કોઈએ દેખી છે? અને દેખા હોય તો તે કામની શી? જીવન એક સંગ્રામ પણ છે, શાનિત પણ છે, કામ પણ છે, આરામ પણ છે; પ્રત્તિ પણ છે, નિવૃત્તિ પણ પાઈયાગે રસ નામના ગ્રીક ફિલસુફે Philosophy of odd and even(એક બેકીનાં જોડકાંના સિદ્ધાંત)ની શોધ કરી હતી નવા નામે આજે આપણે એને law of Compensation અથવા law of polarity (ધનો કાયદો) કહીએ છીએ. જેમ ધન અને ઋણ વિદ્યુતના તારે( Positive and negative electric wires )at 2100 વિના વીજળી ઉત્પન્ન થઈ શકતી નથી, તેવી જ રીતે જન્મ અને મૃત્યુના મેળાપ વિના જિંદગીની શક્યતા જ ક્યાંથી હોય? જેમ માણસ એક પગે ચાલતો નથી, જેમ પંખી બે પાંખો વિના ઊડતું નથી, તેમ જીવનમાં જન્મ અને મરણએ એ બીજથી જુદાં બળોની આવશ્યકતા રહેલી જ છે. આ કારણથી જન્મના જેટલું જ મત જરૂરી અને કુદરતી છે. મૃત્યુ જીવનની પુરવણી કરે છે મેત વિના પરવરદિગારની રચના અધૂરી જ રહી જાત, મેત એ માલેકની મહેર છે, જોકે તે કહેરનું (ત્રાસ-ભયંકરતાનું) સ્વરૂપ ધારણ કરી આપણને ગભરાવે છે.
દેખાયું વાડા નહીં કરવાની વાત કરનારાના વાડા જેવા, એ વાડાના બંધબારણે થાતા કંઈક ભવાડા જોયા, એ વાડાના મોવડીઓએ બાંધ્યા કંઈક સીમાડા જોયા, એ સીમાડે મરી ગયા પણ પકડી બેઠા નાડા જોયાઃ વનરાજ કેસરીનું બચ્ચું ત્યાં બેં બેં કરતું સંભળાયું ઢળી પડી પાંપણ, આંખના બંધબારણે દેખાયું!
શ્રી કનૈયાલાલ દવે