________________
માનવતાને મરજીવો
વિલાયતમાં થઈ ગયેલા એક અજબ કંજૂસ માણસની આ સાચી જીવનકથા છે.
ઈ. સ. ૧૬૪૪માં એ જ અને એ શી વર્ષનું લાંબું જીવન તેણે ભોગવ્યું.
આ વ્યક્તિનું નામ ટોમસ ગાઈ એ હતી ભારે કંજૂસ, પણ સાથે તેનામાં ભારોભાર માનવતાના સદ્ગુણો હતા.
ટોમસ ગાઈને પિતા કોલસાને નાનકડો વેપારી, જે બાળવયમાં જ તેને મૂકીને મરણ પામ્યો હતો તે પછી તેની વિધવા માતાએ બીજુ લગ્ન કરીને પુત્રને સંગીન કેળવણી અપાવી.
- પંદર સોળ વરસની ઉંમરે ટોમસ વતનનું ગામડું છોડીને જીવનનિર્વાહનાં સાધનોની શોધ માટે લંડન શહેરમાં આવીને વસ્યો અને એક પુસ્તક વેચનાર વેપારીની દુકાને ઉમેદવાર રહ્યો ત્યાં તેણે આઠ વરસ નેકરી કરી. તે દરમિયાન લંડનમાં બે એતિહાસિક ભયંકર બનાવો બની ગયા એક તો ‘ગ્રેટ ડેગ'ના નામથી ઓળખાતા ચેપી રોગને જુવાળ; તેની પછી ૧૩,૦૦૦ મકાનોને ભસ્મીભૂત કરી નાંખનાર; બે લાખ માણસોને ઘરબાર વગરના રખડતા કરી મૂકનાર લંડન શહેરની આગ. આ બને આફતોમાંથી પણ ગાઈ સહીસલામત બચી ગયે, પણ આગમાં તેના શેઠની દુકાન બળી ગઈ
આગ પછી આખું લંડન નગર નવેસરથી બાંધવામાં આવ્યું. તેમાં ગાઈને શેઠની દુકાન પણ ફરીથી બંધાઈ ને તેની નોકરી ચાલું થઈ થડે વખત નોકરી કર્યા પછી એ ધંધામાં ભાગીદાર થયે, અને પછી આખી દુકાન તેણે પોતાની કરી.
ગાઈ સાહસિક માણસ હતો અને ધંધામાં શરૂઆતથી જ તેણે સાહસ ખેડવા માંડયું. એ જમાન માં ખ્રિસ્તીઓનું ધર્મપુસ્તક બાઈબલ ઇંગ્લંડમાં કેટલી કિંમતે વેચવું તેના પ્રશ્ન વિષે ઝઘડો ચાલ્યા કરતો હતો. હોલેંડમાં સંખ્યાબંધ બાઈબલે અંગ્રેજી ભાષામાં છપાઈને છૂપી રીતે ઈડમાં દાખલ થઈ જતાં, અને એ રીતે આવતાં બાઈબલ વેચવાની
શ્રી પૃથ્વીસિંહ ઝાલા રાજ્યની મનાઈ સામે જોખમ ખેડીને પણ ગાઈએ તેનું વેચાણ કરવા માંડયું અને તેમાંથી તેને ખૂબ પૈસે પણ મળવા લાગ્યો. ત્યારે પછી ઓકસફર્ડ યુનિવર્સિટી જોડે તેણે બાઈબલ છાપવાને અને વેચવાને “કન્ટ્રકટ કર્યો. અને બાર વરસ સુધી એ “કોન્ટેકટ માંથી તેને ધનની સારી પેદાશ થઈ ત્યાર પછી બીજા હરીફને એ “કેન્સેકટ' મળવાથી એ દિશામાં તેની કમાણી બંધ થઈ
તે જમાનામાં નૌકાસૈન્યમાં નોકરી કરતા ખલાસીઓને તેમના પગાર આપવાની એક વિચિત્ર પ્રથા ચાલતી હતી પગાર પેટે એ લોકોને રોકડ નાણું ન મળતું, પણ કાગળની નોટો મળતી. આ કાગળિયાં વટાવી તેના રોકડ નાણાં સરકારી તિજોરીમાંથી મેળવવામાં આ ખલાસીઓને અતિશય હાડમારી ભોગવવી પડતી. ખલાસીઓ સ્વભાવે લહેરી લાલા રહ્યા, એટલે એ બધી મુશ્કેલીઓ વેઠવા કરતાં, સામે આવીને કોઈ ઓછાં નાણાં આપી જાય તો એ કાગળિયાં વટાવી નાખતા. ગાઈ આ ધંધામાં પડશે અને તેમાં દ ણીવાર તે પચાસ, સાઠ કે સિત્તેર પાઉંડ રોકડા આપતાં તેને સે પાઉંડની કિંમતનો કાગળ મળી જતો, અને વખત આવ્યે તેના તે પૂરા પૈસા ઉપજાવી મેટ નફો પેદા કરી લેતો.
પણ ગાઈમાં ૨ એટલે હતો કે આ રીતે કમાયેલા બધા પૈસા તે હમેશાં ધર્માદામાં ખરચતો. તેની પહેલી જાહેર સખાવત પિતાની માતાના વતનમાં ગરીબ ગુરબા બો માટે અન્નક્ષેત્ર ખોલવાથી થઈ. એ વખતે ગાની ઉંમર માત્ર ત્રીસ વરસની હતી. કશી જાહેરાત કે કો ઊહાપોહ કર્યા વગર ચૂપચાપ તેણે આ અન્નક્ષેત્ર ચાલુ કરી દીધું.
ધંધામાં ગાઈ ઉત્તરોત્તર વધારે ધન કમાતો ગયે, પણ તેની કમાણીમાંથી બહુ જ અલ્પ ભાગ તે પોતાની જાત ૫ છળ ખરચતો. લંડનના શેરીફ અને લોર્ડ મેયરના તદ્દાઓ સ્વીકારવા તેને લેકેએ ખૂબ આગ્રહ કર્યો; પ એવો કઈ હદ્દો સ્વીકારવાથી તે હદ્દાને છાજે તે રી ખર્ચાળ રીતે રહેવું પડે તે કારણથી તેણે એ બધાને અસ્વીકાર કર્યો. તેના કરતાં ગરીબીમાં રહીને પોતાનાં બચતાં સૌ નાણું