________________
અધ્યાત્મરસિક પંડિત દેવચંદ્રજી
૪૩૩
માત વિહણે બાલ ક્યું રે, અરાપર અથડાય, પાતકક્ષયે નિજ ગુણ ઉલ્લસ્યા રે, વીર વિઠ્ઠણું જીવડારે, આકલવ્યાકુલ થાય રે-વીર નિર્મલ કેવલજ્ઞાન અનૂ૫ રે-ધ૧૦ સંશયછેદક વીર રે, વિરહ તે કેમ ખમાય? થઈ અયોગી શૈલેશી કરી રે, જે દીઠે સુખ ઉપજે રે, તે વિશુ કેમ રહેવાય રે–વીર ટાળ્યો સર્વ સંયોગીભાવ રે, નિર્ધામક ભવસમુદ્રનો રે, ભવ-અડવી સથવાડ, આતમ આતમરૂપે પરિણમ્યા રે, તે પરમેશ્વર વિણ મલેરે, કેમ વાધે સાવ રે–વીર પ્રગટ પૂરણ વસ્તુ સ્વભાવ રે, –ધન્ય વીર થકાં પણ શ્રુતતણો રે, હો પરમ આધાર, સહજ અકૃત્રિમ વળી અસંગતા રે, હવે ઇki મૃત આધાર છે રે, અહો જિનમુદ્રા
નિરૂપચરિત વી નિર્દક રે,
સાર રે-ધીર૦ નિરૂપમ અવ્યાબાધ સુખી થયા રે, ત્રણ કાલે સવિ જીવનેરે, આગમથી આણંદ,
શ્રી ગજસુકુમાલ મુનીંદ રે-ધન્ય સેવો થાવો ભવિજનારે, જિનપડિમાં સુખકંદ-વીર
(૨–૧૦૩૫) ગણધર આચારજ મુનિ રે, સહુને એણિપરિ સિદ્ધિ, ભવભવ આગમ-સંગથી રે, દેવચંદ્ર પદ લીધ રે–વીર કૃતિઓ:
( ૨–૯૧૮) ૨૬. શ્રી દેવચંદ્રજીની સંસ્કૃત, પ્રાકૃત, વ્રજ અને ૨૫. ગજસુકુમાલ મુનિપર એક સ્વાધ્યાય રચી ગુજરાતી ભાષામાં રચેલી સર્વ કૃતિઓ “શ્રીમદ્દ દેવછે તેમાં તે રાજકુમાર દીક્ષા લઈ ધ્યાનમાં કાય- ચંદ્રજી” એ નામેથી બે ભાગમાં શ્રી બુદ્ધિસાગરજી સર્ગ કરી સ્થિત હતા ત્યાં તેના મરતક પર ક્રોધાવેશમાં ગ્રંથમાળા ગ્રંથાંક ૪૯ અને ૫૩ માં પ્રગટ થયેલ આવેલા તેમના સસરા સમિલે સગડી સળગાવી છે તેથી તેનાં નામોની સૂચિ વગેરેને અત્રે ઉલ્લેખ હતી, છતાં તે ધ્યાની મુનિએ હૃદયમાં લેશ પણ કરવો નિરર્થક છે. છતાં સાથે જણાવી દેવાનું અત્ર વૈરભાવ ન આણતાં સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરી-એ પ્રસંગનું યોગ્ય લાગે છે કે બીજા ભાગમાં પૃ. ૮૭૩ થી ૮૮૩ વર્ણન કવિ આ પ્રમાણે આપે છે –
માં શ્રાવક ગુણ ઉપર ૨૧ પ્રકારી પૂજા છપાઈ છે “શિરપર સગડી સેમિલે કરીરે,
તે દેવચંદ્રજીત નથી પણ છેલ્લે પ્રશસ્તિમાં બતાવ્યા સમતાશીલ ગજસુકુમાલ રે, પ્રમાણે તેના રચનાર જ્ઞાનસાગર ઉપાધ્યાયના શિષ્ય ક્ષમા-નીરે કવરાવ્યો આતમા રે,
(જ્ઞાનકેત ?) છે ને તેની રચના (ગુણ યુગ અચલ યું દાઝે તેને એ વાલ રે- ઈદુ-સં. ૧૭૪૩ માં) થઈ છે કે જે સમયે દેવધન્ય ધન્ય જે મુનિવર ધ્યાને રમ્યા રે.
ચંદ્રને જન્મ પણ થયો તે; તેજ બીજા દહનધર્મ તે દાજે અગનિથી રે,
ભાગમાં ત્યાર પછી . ૮૮૪ થી ૮૯૧ પર પ્રગટ હું તે પરમ અદાજ અગાહ રે,
કરેલી અષ્ટપ્રકારી પૂજા પણ દેવચંદ્રજી કૃત નથી પણ જે દાઝે ને તે મારે ધન નથી રે,
ઉક્ત જ્ઞાનસાગરજીના શિષ્યનીજ સં. ૧૭૪૩ માં અક્ષય ચિન્મય અપવાહ રે-ધ૧૦ રચેલી છે ( જુએ પૃ. ૮૮૯ પરના દેવા. ). ક્ષપકશ્રેણિ ધ્યાન-આરેહણે રે,
૨૭. વિશેષમાં એ પણ કહેવું અત્ર પ્રાપ્ત થાય પુદ્ગલ આતમ ભિન્ન સ્વભાવ રે,
છે કે પહેલા ભાગમાં પ્રગટ થયેલ વિચારરત્નસારમાં નિજ ગુણ અનુભવ વળી એકાગ્રસે રે,
તે શ્રીમદ્દ દેવચંદ્રજીથી અન્યને હસ્તક્ષેપ થયો હોય ભજતાં કીધે કર્મ-અભાવ – ધન્ય એવું એક પ્રમાણુ ચેકસ મળી આવ્યું છે અને તે નિર્મલ થાને તવ અભેદતા રે,
એ છે કે તે વિચારરત્નસારના પ્રશ્ન ૨૭૪ ના ઉત્તરનિર્વિકલ્પ ધ્યાને તપ રે, રમાં પૃ. ૯૦૯ પર “ માટે જ્ઞાની કહે છે જે એમ