________________
મામૃત (છાયા નાટક) હરિણ–(મુખ ઉંચું કરીને)
રાજીમતી-(આશ્વાસન લઈ આંસુ સાથે અને નિઝરનું જળ પીતાં, વન તણખાતાં, પ્રાણી વનવાસી; મોટે સાદે) અમ નિધી કેરું, જીવન રક્ષ ! રક્ષજ ! સ્વામી ! ૧૨ હા! કાદવકુલ દિનકર ! નિરૂ૫મજ્ઞા પ્રિયતમ ગાથાર્થ-હે પ્રભુ! ઝરણાંનું પાણી પીનારા,
જગશરણું; જંગલનું ઘાસ ખાનારા, અને વનમાં રહેનારા એવા હે! કરુણાકર સ્વામી ! કયાં ચાલ્યા તરછોડી. મુજને ? અમે નિરપરાધ પશુઓની જીંદગીનું રક્ષણ કરી, ગાથાર્થ-હા! યાદવકુલમાં સૂર્ય! હા! નિરૂ૫મ રક્ષણ કરો. ૧૨
જ્ઞાનવાળા !, હા ! જગતના શરણુ!, હાં !' કરે, એ પ્રમાણે સર્વ પશુઓ પકાર કરે છે.
ણાની ખાણ એવા સ્વામી !, મને મુકીને (તમે) નેમિકુમાર-થોડુંક ચાલી આવકન કરી, પશુ- કયાં ચાયા! ૧૫ એના પહેરેગીરે પ્રતિ.
શિવદેવી-( આંસુ રોકી ગદ્દગદ્દ સરે). મારા લગ્ન તમ સ્વામી, હણશે આ સૌને ખરે,
હે જનની-વત્સલ! મુજ, પ્રથમ વિનતિ વત્સ ! ઉરે ધારો હું કરીશજ ના લગ્ન, તેથી છોડે પશુ બધાં. ૧૩
લગ્ન કરી અમને દે, વધૂ-મુખ-દર્શનને હા. ૧૬ કાર્ય–આપના રાજા મારા વિવાહમાં આ
ગાથાર્થ-હે માતા પ્રત્યે વાત્સલ્યવાળા વત્સ! પશુઓને વધ કરશે, તેથી હું વિવાહ કરીશ નહીં,
' પહેલ વહેલીજ કાંઈ પ્રાર્થના કરું છું કે પાણિયણું માટે મૃગેને છોડી મુકે, છોડી મુકે. ૧૩
કરી મને નિજ વહુનું મુખ બતાવ, ૧૬ (પહેરેગીરે તે પ્રમાણે કરે છે.)
ચંદ્રાનના–પિતાના પ્રિય જનો, માતા પ્રતિ નેમિકુમાર-સારથિ ! આપણું મહલિય તરફ કહેલ કાનને રસાયન જેવો જવાબ તું સાંભળે. રથને ઝટ પાછો ફેરવ.. સિંચેલું પશુરકતેથી વિવાહ-વિષ વૃક્ષ જે,
રાજીમતી–સાવધાન છું. ફળ દે દુર્ગતિ કેરું, તે ના છે મુજ કામનું. ૧૪
નેયિકુમાર– કાર્ય-પશુઓના લોહીથી સિંચાયેલ આ
તો આગ્રહ હે માતા, લોકસ્ત્રી પર ચિત્ત ને; વિવાહ રૂપી વિષવૃક્ષ જે દુર્ગતિ રૂ૫ ફલ આપે છે, મુક્તિશ્રી–સંગમકંઠ, ઉત્કંઠા મમ ચિત્તની. ૧૭. તેનું મારે હવે કંઈપણ કામ નથી. ૧૪
કાર્થ-હે માતા! આ આગ્રહને તું છોડી દે. સારથી–જે દેવને આદેશ.
માનુષી સ્ત્રીઓ વિશે મારું મન લાગતું નથી. મેક્ષ, (તે પ્રમાણે કરે છે)
રૂપી સ્ત્રીને સંગમ કરવાની ઉત્કંઠાવાળું મારું મન રામુદ્રવિજય રાજા, શિવાદેવાય તે પળે,
તે તે ઉત્કંઠામાં જ રહ્યું છે. ૧૭ સજન સાથે સામે જે, રથને શીવ્ર રોકતાં. ૧૫ રામતી –(ઉડે નિશ્વાસ નાંખીને) સાંભળ
લોકાર્થ–તેજ પળે સમુદ્રવિજય રાજા, તથા વાનું હતું તે સાંભળ્યું શિવાદેવી રાણી પિતાનાં સગાંઓ સાથે આગળ જઈ હે નિષ્ફર ઉર ધષ્ટ !, હજી કાં નિજ જીવનને ધારે ? ઉભા રહી તે રથને શીધ્ર રોકે છે. ૧૫
જ્યારે જગના સ્વામી, પતિ મુજ બીજે રાગથી રાજીમતી–હા દૈવ ! આ શું થયું?
બંધાયા. ૧૮ (મુચ્છ ખાય છે ).
ગાથાર્થ–હે લુચ્ચા અને ઘાતકી હૃદય! તું હજુ રાખીઓ- હે સખી! આશ્વાસન લે, આશ્વાસન લે. સુધી લજા વગરનું બની જીવન ધારી રહ્યું છે. મારા (ચંદન વિગેરે શીતળ વસ્તુઓને અભિ- આત્માના પ્રભુ જગતના નાથની પ્રીતિ બીજે સ્થળે
- પેક કરે છે.) બંધાઈ છે. ૧૮.