________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમદાવાદ, સુરત, વડોદરા, નવસારી, નડિયાદ, રાજકોટ, જૂનાગઢ, ભાવનગર અને ભૂજ જેવા નાના મોટા નગરોના સાંસ્કૃતિક ઈતિહાસને સમજવામાં પોળો અને તેના રહેવાસીઓ અંગેનું વર્ણન અને વિશ્લેષણ પાયારૂપ છે. હું માનું છું કે જો વિવિધ નગરોને લગતાં ખતપત્રો શોધીને તેનું સંકલન, વર્ણન અને વિશ્લેષણ કરવામાં આવે તો તે ગુજરાતના નગરીય ઈતિહાસને સમજવામાં ઘણું મદદરૂપ થઈ શકશે. ગુજરાત ઈતિહાસ પરિષદ અને સૌરાષ્ટ્ર-કચ્છ ઈતિહાસ પરિષદ ઉપરાંત ગુજરાત રાજય દફતર ભંડારને મારી નમ્ર વિનંતી છે કે જો આ દિશામાં જ તેઓ આગળ વધે તો નગરીય ઈતિહાસ જેવા મહત્ત્વના પાસા ઉપર વધારે સ્પષ્ટ રીતે આપણી જાણકારી વધી શકશે. એટલું જ નહિ, નવી પેઢીના નગર આયોજકોને પણ તે સહાયરૂપ બની રહેશે.
પાદટીપ
9. Makrand Mehta, "Khatpatras As a Source Of Urban History”, Indian Archives, Vol. 30, No. 1,
January - June 1981, pp.22-29; ભારતી સેલત, “ગૃહવિક્રય અંગેનું એક બ્રિટિશકાલીન અપ્રસિદ્ધ ખતપત્ર", સામીપ્ય, ઓકટોબર, '૯૪-માર્ચ, ૧૯૯૫, પૃ. ૪૦-૪૩; ભારતી શેલત, “મુઘલ બાદશાહ અહમદશાહના સમયનું ધરના વેચાણ અંગેનું ખતપત્ર વિ.૧૭૭૭ (ઈ.સ.૧૭૨ ૧)”, વિદ્યાપીઠ, અંક ૧૨૯-૩૦, મે-ઓગસ્ટ, ૧૯૮૪, પૃ. ૨૧-૫૪; ભારતી શેલત, “સ. ૧૭૨૯, શક ૧૫૯૫નું ખતપત્ર”, પથિક-દીપોત્સવાંક, ઓકટોનવેમ્બર, ૧૯૯૨) પૃ. ૬૩-૬૫; પ્રવીણચંદ્ર પરીખ અને ભારતી શેલત, “શ્રી ચીનુભાઈ ચીમનભાઈના સંગ્રહમાનું મુઘલકાલીન પ્રસિદ્ધ ખતપત્ર. વિ.સં.૧૯૧૯", સામીપ્ય, પુ.૨, અંક-૪, જાન્યુ-માર્ચ ૧૯૮૬, પૃ.૧૯૯૨૦૬; પ્રવીણચંદ્ર પરીખ અને ભારતી શેલત, “શેઠ શ્રી ચિનુભાઈ ચિમનભાઈના સંગ્રહમાંનું અપ્રસિદ્ધ તામ્રપત્ર”, સામીણ, એપ્રિલ, ૯૦-માર્ચ, ૧૯૯૧, પૃ.૩૬-૪૦; વિભૂતિ વિ. ભટ્ટ, “અમદાવાદનું મુઘલકાલીન ગૃહગ્રહણક ખતપત્ર” સામીપ્ય, ઓકટોબર, ૯૫-માર્ચ, ૧૯૯૬, પૃ.૧૧૬-૧૨૦, ૧૨૫; વિભૂતિ વિ. ભટ્ટ, “અમદાવાદનાં કેટલાંક પરાં અને પોળો'', સ્વાધ્યાય, પુ. ૨૮, અંક ૩-૪, અક્ષયતૃતીયા-જન્માષ્ટમી અંક, મે-ઓગષ્ટ ૧૯૯૧, પૃ. ૧૫૫-૧૬૮; વિભૂતિ વિ. ભટ્ટ , ભો.જે.વિદ્યાભવન, મ્યુઝિયમનું મુઘલકાલીન ગ્રહણક ખતપત્ર, વિ.સં. ૧૭૩૩", સ્વાધ્યાય, ૫. ૩૦, અંક ૩-૪, અક્ષયતૃતીયા - જન્માષ્ટમી અંક, એપ્રિલ-ઓગષ્ટ ૧૯૯૩, પૃ. ૧૬૧-૧૬૮; યતીન્દ્ર દિક્ષીત,” મોગલ પાદશાહ અહમદશાહના સમયનું ગુજરાતનું ઘરાણા હિસ્સાની વહેંચણીનું
એક ખતપત્ર", વિદ્યા, ગ્રંથ-૨૦, જાન્યુઆરી ૧૯૭૭, પૃ. ૨૮-૩૯. ૨. શ્રી પુરૂજીતભાઈ સૈયદ સાથેની રૂબરૂ મુલાકાતને આધારે ૩. એજન ૪. મકરંદ મહેતા, “મુઘલ હિંદના સુપ્રસિદ્ધ વેપારી અને દાનવીર શેઠ શાંતિદાસ ઝવેરીનું વસિયતનામું (૧૯૫૬):
અમદાવાદના સાંસ્કૃતિક ઈતિહાસનું વિશ્લેષણ”, સામીપ્ય, જાન્યુ-માર્ચ ૯૭, પૃ. ૧૪૨ -૧૬૦. ૫. વધુ વિગત માટે જુઓ, રમણલાલ ના. મહેતા અને કનુભાઈ વ. શેઠ, અમદાવાદની ચૈત્યપરિપાટીઓ (અમદાવાદ,
૧૯૯૫).
પથિક – મે ૧૯૯૮ * ૧૧
For Private and Personal Use Only