Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ફેંકવાને નિષ્ફળ પ્રયત્ન થ હતે. ૫. છળથી થયેલા બે -ડાકાથી એક સફાઈ કામદારનું મૃત્યુ થયું હતું.... આવા એકલ-દે કલ બનાવ બાદ કરતાં એકંદરે ગુજરાત શાંત રહ્યું હતું, એમ છતાં ૧૯૯થી ૧૯૧૧ સુધીના ક્રાંતિકારીયુગ દરમ્યાન હિંદ સરકારે રાજદ્રોહના આરોપસર ગુજરાતમાંથી. ૨૨ જેટલી વ્યક્તિઓ પર મુકદ્દમો ચલાવ્યો હતો, જે એક નેધપાત્ર ઘટના હતી.'
રચનાત્મક દ્રષ્ટિએ આ આંદોલનમાં અગ્રેસર રહેલા ગુજરાતમાં રાજકીય સાહિત્યિક અને આર્થિકક્ષેત્રે મોટી અસરે નીપજેલી. બંગભંગના આંદોલનના પડઘા સુરત અધિવેશનમાં પણ પડવા ને એને પરિણામે ગુજર તના રાજકીય જીવનમાં ને પ્રાણ રે. ગુજરાતના રાજકારણમાં પણ નરમ અને ગરમ એવા બે પક્ષના ભેદ સ્પષ્ટ થયા, પણ રાજકીય જાગૃતિના પ્રતિનિધિ અને સ્વદેશી ચળવળના અગ્રેસર અંબાલાલ સાકરલાલ દેસાઈ મવાળવાદી નીતિના મોટા પુરસ્કર્તા હતા. આ ચળવળને પરિણામે ગુજરાતના રાજકીય જીવનમાં નવા પ્રાણ રેડાયા, રાજકીય જાગૃતિ, રાષ્ટ્રિય ભાવના અને ક્રાંતિકારી પ્રવૃત્તિઓને અનમેદન મળ્યું. કર ગુજરાતનાં જ્ઞાતિ મહાજનો યુવક અને નવા ઉત્સાહી કાર્યકર વર્ગ માટે રાજકીય પ્રવૃત્તિ માટેનાં નવાં દ્વાર આ ચળવળે ખેલી આપ્યાં. ગુજરાતને નવઉત્સાહિત યુવક વર્ગ હવે પછીની પ્રિય લડતમાં ભાગ લેવા આગળ આબે.
બંગભંગની ચળવળ એટલે ગુજરાતની રાજકીય અસ્મિતાને ઉથાનકાલ. આ જ અરસામાં પ્રજાકીય કેળવણીની સંસ્થાઓ સ્થાપવાની, સ્વદેશીને પ્રચાર કરવાની અને હુન્નર ઉદ્યોગ ધંધા અને વિજ્ઞાનના શિક્ષણ માટે પ્રોત્સાહન આપવાની પ્રવૃત્તિઓ ગુજરાતમાં વિકસાવવામાં આવી હતી. રાજકીય જાગૃતિને પરિણામે સાહિત્ય શિક્ષણ અને સમાજ સુધારણાનાં વિવિધ ક્ષેત્રમાં નવી પ્રગતિ સધાઈ. આ જ ચળવળ દરમ્યાન જ્ઞાતિપંચન સંમેય અને અધિવેશનને થયાં. સુરત અને અમદાવાદ જેવાં મોટાં શહેરામાં કન્યા કેળવણીની સ્થાપનાના હિલચલ, ખેડા જિલ્લામાં ચરોતર એજ્યુકેશન સોસાયટીની સ્થાપના તથા સુરતમાં ઉચ્ચ શિક્ષણ માટેની ૦૫વસ્થા વગેરે પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા શિક્ષણને વિકાસ રાષ્ટ્રિય ભાવના સાથે ગતિશીલ બને, જેને આ ચળવળની નેધપાત્ર અસર ગણાવી શકાય ?
સ્વદેશી અદલને સાંસ્કૃતિક ક્ષેત્રે પણ નવા પ્રયોગ ચાલુ કર્યા. નવીન આવેગ અને ઉન્મેષભરી નવીન પ્રકારની રાષ્ટ્રવાદી કવિતા તેમ ગદ્ય અને પત્રકારત્વને પણ ઉદ્ભવ થશે. સ્વદેશી અને રાષ્ટ્રિય અદિલનમાંથી ઉદ્દભવ પામેલા રાજકીય પત્રકારત્વે દ્વારા “સ્વત ત્રતા મુક્તિ અને સ્વાવલંબન’ વિશે ભાવપૂર્ણ ઉકષ્ટ સાહિત્ય પ્રગટ થયું. ગુજરાતી ભાષા સાહિત્યના સર્જકની સ્વદેશી ભાવનાને પરિપુષ્ટ કરવામાં આ ચળવળે પરોક્ષ રીતે અતિ અગત્યને ફાળો આપ્યા હતા. અંગ્રેજ રાજય સામે સ્પષ્ટ મક્કમ અને નિર્ભયતાપૂર્વક અભિવ્યક્તિ કરવામાં આ સમયે પ્રગટ થતાં વર્તમાનપત્રોએ પાછી પાની વાળ ન હતી.૩૩ રાષ્ટ્રભક્તિનાં ગીતાને ન ફાલ પણ આ જ અરસામાં ગુજરાતમાં ઊતર્યો. ખેડા જિલ્લાના મગનભાઈ ચતુરભાઈ પટેલે એ સમયે રચેલાં રાષ્ટ્રભક્તિનાં ગીત સભાઓમાં ઠેર ઠેર ગવાતાં. “એક દિન એવો આવશે જ્યારે અમી-ઝરણાં ઝરતાં પૃથ્વીને પલાળશે” એ ગીત ખૂબ જ કપ્રિય અને અસરકારક હતું. આ ઉપરાંત કવિ લલિતનાં રાષ્ટ્રભક્તિનાં ગીત સભાઓમાં ખાસ ગવાતાં. આ બધાં ગીતામાં ચંદુભાઈ દેસાઈના ગીત ખૂબ લોકપ્રિય ગણાતઃ “અમે હિંદ બાળ આપણાં હૈ” “અમે તે ભારતભૂમિનાં બાળ” આવાં ગીત ગુજરાતમાં ઠેર ઠેર સભાઓમાં અને શેરીઓમાં ખૂબ ઉત્સાહથી આ ચળવળ દરમ્યાન ગવાતાં હતાં. રાષ્ટ્રગીતને લગતી “સ્વદેશકીર્તન” નામે નાની પુસ્તિ
માર્ચ/૧૯૯૧
For Private and Personal Use Only
| SR No. | 535366 |
| Book Title | Pathik 1991 Vol 31 Ank 06 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | K K Shastri and Other |
| Publisher | Mansingji Barad Smarak Trust |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 32 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Pathik, & India |
| File Size | 3 MB |