Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
- મથુરદાસે વિદેશી સિગરેટને આ વિસ્તારમાં બહિષ્કાર કરી દેશી બીડીઓનું કારખાનું શરૂ કર્યું
હતું અને એ બીડીઓ છેક કલકત્તા સુધી જતી, પણ વાસ્થયની દષ્ટિએ આ ધંધો ખેડે છે એમ લાગતાં એ કારખાનું બંધ કર્યું હતું. ૨૨
ગુજરાતમાં દેશી રાજ્યમાં પ્રગતિશીલ રાજય તરીકે જેની ગણના થતી હતી તે વડોદરા રાજ્યમાં પણ બંગભંગની ચળવળ ઊપડી હતી. વડોદરા રાજ્યના કેટલાક અમલદારોએ અંગ્રેજ સરકાર સામે તે સ્વદેશીની પ્રવૃત્તિમાં સાથ આપ્યો હતો. નવસારીના સૂબા દેશપાંડેની સહાનુભૂતિથી બીલીમોરામાં સુપેકર
અને એમના પચીસ જેટલા સાથીદારોએ સ્વદેશી પ્રચાર માટે થાણું નાખ્યું હતું. અહીં વ્યાયામપ્રવૃત્તિના બહાના નીચે બીલીમોરા પાસેના દેવસર ગામની હદમાં બબ બનાવવાની પ્રવૃત્તિઓ ચાલતી હતી. ૨૩ વડોદરા શહેર અને એમાં ખાસ કરીને સંખેડા તાલુકામાં સ્વદેશી વસ્તુઓને પ્રચાર વિશેષ પ્રમાણમાં આ ચળવળ દરમ્યાન થયો હતો.૨૪
બંગભંગનું અદિોલન ગુજરાતમાં ઠેર ઠેર વેગવંતુ બનતું જતું હતું. રાષ્ટ્રભક્તિના રંગે રંગાયેલા ઘણા પ્રાણવાન યુવકે આ ચળવળ દરમ્યાન આગળ આવ્યા, જેમાં ગોકળદાસ તલાટી, ફૂલચંદ શાહ, મગનભાઈ પટેલ, ચંદ્રશ કર પંડ્યા વગેરે મુખ્ય હતા. આ યુવકે ઠેર ઠેર સભાઓ ભરી લેર્ડ કર્ઝનની નીતિને વિરોધ કરતા. નડિયાદની સભાઓમાં ગુજરાતના ખ્યાતનામ રાષ્ટ્રપ્રેમી વક્તાઓ હાજર રહી વિદેશી ધૂંસરીમાંથી દેશને મુક્ત કરવાની હાકલ કરતા. ૨૫ સ્વદેશીભાવનાના પ્રતીકરૂપે ૧૯૦૫ માં નડિયાદમાં સ્વદેશી વસ્તુભંડાર પણ ખૂલ્યું હતું. આણંદમાં પણ સ્વદેશી ચળવળ શરૂ થઈ હતી. આ રીતે ખેડા જિલ્લામાં બંગભંગના આંદોલનથી સ્વદેશી માલને વપરાશ અને દેશપ્રેમની ભાવના વિશેષ પ્રમાણમાં જાગ્રત થયાં હતાં. ફૂલચંદ શાહ અને નંદલાલ શાહના બાહોશ તંત્રી પણ નીચે “ગુજરાત' નામનું વર્તમાનપત્ર (દશવારિક) પણ બહાર પડતું તેની લેકપ્રિયતા એવી હતી કે આફ્રિકા સુધી એની નકલે જતી. આ અખબારે જિલ્લાની પ્રજામાં રાષ્ટ્રિય અસ્મિતા પ્રગટાવી, પરંતુ સરકારની કરડી નજર એના પર મંડાતાં, આખરે જપ્તી આવતાં એ બંધ થયેલું. સમગ્ર ખેડા જિલ્લામાં કલચંદ શાહ અને મગનભાઈ પટેલ સભાઓમાં તીખાં ભાષણે કરતા અને બે જેવા સંગીતકારો વચ્ચે વરચે દેશભક્તિના ગીતો ગાઈ સમામાં પ્રજાને ઉત્સાહ ટકાવી રાખતા. ખેડા જિલ્લામાં દેસાઈ પાટીદાર અને નાગર સાક્ષરો આ ચળવળથી અલિપ્ત રહ્યા હતા, પરંતુ નવ જુવાને જસે વિશેષ પ્રમાણમાં હતા. ૨૭
બંગભંગની ચળવળ દરમ્યાન બંગાળમાં ક્રાંતિકારી પ્રવૃત્તિમાં મંડાણ થતાં હતાં, જે ધીરે ધીરે સમગ્ર દેશમાં પ્રસરેલી. ગુજરાત પણ આ પ્રવૃત્તિથી બાકાત રહેવા પામ્યું નહિ. અમદાવાદ ખાતે જે દિવસે સ્વદેશી ભંડાર” ખુલે મુકાયે તેના સમારંભના દિવસે “મુક્તિકાન પર' નામનું બંગાળી પુસ્તક ટપાલમાં આવ્યું હતું તેમાં બેમ્બ બનાવવાનું વિવરણ હતું. આણંદના નરસિંહભાઈ પટેલે
વનસ્પતિના નુસખા” અને “યદુકુળને ઈતિહાસ” નામે પુસ્તક લખ્યાં, જે કઠલાલના મેહનલાલ પંડ્યાએ નવસારી પાસે એક જંગલમાં છાપખાનું રાખી, એ પુસ્તકે ગુપ્ત રીતે છાપી એની નકલ ગાયકવાડી મહેતા ખાતે રાખવામાં આવી હતી. કૃપાશંકર નામને ક્રાંતિકારી જુવાન વખતેવખત અમદાવા? આવી વહેલી સવારે તેના ઘરમાં અને દુકાનમાં એ નાખી આવતે. આખરે પિોલીસને ગધ આવતાં નરસિંહભાઈ પટેલ અને કપાશંકરની ધરપકડ થઈ હતી. ૨૮ આ ઉપરાંત બંગાળની કાંતિકારી પ્રવૃત્તિ અંગે છપાં પેપર અને પત્રિકાએ છોકભાઈ પુરાણી અને એમની મંડળ મગાવતી. ૨૯ ૧૩ મી નવેમ્બર, ૧૯૦૯ ના રોજ અમદાવાદની મુલાકાત લેડ મિનટ અને લેડી મિન્ટ આવ્યાં ત્યારે એમની બગી પર રાયપુર પાસે ઓનેજ સ્કુલ આગળ નાળિયેર-આકારને બોમ્બ ૧૦ માર્ચ/૧૯૯૧
પથિક
For Private and Personal Use Only
| SR No. | 535366 |
| Book Title | Pathik 1991 Vol 31 Ank 06 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | K K Shastri and Other |
| Publisher | Mansingji Barad Smarak Trust |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 32 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Pathik, & India |
| File Size | 3 MB |