Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૭ મો. ]
પ્રભુ સેવાની પ્રથમ ભૂમિકા.
૧૬૩
અગ્નિકર્ણની, (૩) કાઝના અગ્નિકની, (૪) દીપકની પ્રજાની, (૫) રત્નપ્રભાની (૬) તારા પ્રજાની, (૭) સૂર્ય પ્રજાની, (૮) અને ચંદ્રપ્રભાની,-એમ ઉપમા આપી છે. તૃણુ અગ્નિથી માંડીને ચંદ્રપ્રભા સુધી ઉત્તરોત્તર પ્રકાશની તરતમતા છે, તેમ મિત્રા દષ્ટિથી માંડીને પર દૃષ્ટિ સુધી ઉત્તરોત્તર બેધરૂપ પ્રકાશની તરતમતા છે. આમ આ આઠ દષ્ટિને યથાયોગ્ય ઉપમા આપી શાસ્ત્રકાર મહર્ષિએ થડા શબ્દોમાં ઘણું રહસ્ય ચમત્કારિક રીતે બતાવી દીધું છે, તેનું સવિસ્તર દર્શન આ વિવેચનલેખકે પ્રસ્તુત શ્રી યોગદષ્ટિસમુચ્ચય મંચના વિવેચનમાં કરાવ્યું છે. અત્રે વિસ્તારમયથી અંગુલીનિર્દેશમાત્ર કર્યો છે.
મહાસમર્થ તવદ્રષ્ટા શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીએ આ યોગદષ્ટિને થર્મોમીટરની (Thermometer) ઉષ્ણતામાપક યંત્રની ઉપમા આપી છે, તે પણ યથાયોગ્ય પણે અત્યંત બંધબેસતી છે. જેમ થર્મોમીટરથી શરીરની ઉષ્ણુતાનું-ગરમીનું માપ થઈ શકે છે, તેમ આ યોગદષ્ટિ પરથી આત્માની આધ્યાત્મિક પ્રગતિનું, આત્મદશાનું, આત્માના ગુણસ્થાનનું માપ નીકળી શકે છે. હું પોતે કઈ દષ્ટિમાં વતું ? મારામાં તે તે દૃષ્ટિના કહ્યા છે તેવા લક્ષણ છે કે નહિં ? ન હોય તે તે પ્રાપ્ત કરવા મહારે કેમ પ્રવર્તાવું? ઈત્યાદિ પ્રકારે અંતર્મુખનિરીક્ષણ (Introspection ) કરી, આત્મશુદ્ધિની પ્રેરણા પામવા માટે આ “યોગદૃષ્ટિ આત્માથી મુમુક્ષુને પરમ ઉપયોગી છે, પરમ ઉપકારી છે.
પહેલી ચાર સુધી મિથ્યાત્વ “ગુણસ્થાનક' આમાં પ્રથમ ચાર દૃષ્ટિ સુધી જ “ ગુણસ્થાનક' શબ્દના ખરેખરા અર્થમાં મુખ્ય એવું પહેલું ‘મિથ્યાત્વ ગુણસ્થાનકહોય છે, પાંચમી દૃષ્ટિથી માંડીને સમ્યકત્વ હોય છે. તેમાં પણ તે પ્રથમ ગુણસ્થાનકને પ્રક-પરાકાષ્ઠા છેલામાં છેલી હદ થી દષ્ટિમાં પ્રાપ્ત થાય છે. એટલે મિત્રા વગેરે ચાર દૃષ્ટિમાં ઉત્તરોત્તર મિથ્યાત્વનું પ્રમાણ ઘટતું જાય છે, ને તેથી ઉપજતા ગુણનું પ્રમાણ વધતું જાય છે. આમ ચાથી દષ્ટિમાં મિથ્યાત્વની માત્રા ઓછામાં ઓછી ને તજજન્ય ગુણની માત્રા વધારેમાં વધારે હોય છે. એટલે દીમાં દષ્ટિમાં ઓછામાં ઓછા મિયાત્વવાળું ઊંચામાં ઊંચું “મિથ્યાત્વ ગુણસ્થાનક હોય છે. ત્યાર પછી પાંચમી સ્થિર દષ્ટિથી માંડીને મિથ્યાત્વને સર્વથા અભાવ ને સમ્યક્ત્વને સદ્ભાવ હોય છે.
કરણ અપૂર્વના નિકટથી, જે પહેલું ગુણઠાણું રે; મુખ્યપણે તે ઈહાં હવે, સુયશવિલાસનું ટાણું રે. વિર જિનેસર દેશના.”
–શ્રી ગદષ્ટિ સઝાય. ૧-૧૫ આ દષ્ટિને “ભલી કેમ કહી? આમ દષ્ટિ “ખૂલે ' એ પદને વિવેક કર્યો; હવે ‘ભલી” શબ્દને વિચાર કરીએ. ભલી એટલે રૂડી, યથાર્થ, સમ્યકુ, સત. આ મિત્રા આદિ દષ્ટિ તે ભલી, રૂડી, સમ્ય, સત દષ્ટિ છે. અત્રે શંકા થવાનો સંભવ છે કે-સદ્દષ્ટિપણું-સમ્યગૃષ્ટિપણું તે ગ્રંથિભેદ થયા પછી હેય છે, અને તે મંથિભેદ તો હજુ આગળ ઉપર ઘણા લાંબા વખત પછી થવાને
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 533791 |
| Book Title | Jain Dharm Prakash 1950 Pustak 066 Ank 07 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publisher | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publication Year | 1950 |
| Total Pages | 28 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Jain Dharm Prakash, & India |
| File Size | 9 MB |