________________
શ્રી જન ધર્મ પ્રકાશ
T મહા.
ગણ્યો તો પછીથી એને કેણે અને તે પણ શા માટે પૃથફ સ્થાન આપ્યું? આનો ઉત્તર મને એમ ભાસે છે કે નિસીહની સાતિશય અજઝયણ તરીકે ગણના કરાતા એને આયારથી અલગ કરાયું હોય કેમકે કપનિજજુત્તિ(ગા. ૧૪૬ )માં સ્ત્રીઓને સાતિશય અજઝયણે અને દિદિવાય ભણવાની મનાઈ કરાઈ છે.
બીજા સુયકખંધ કે જે “ આયારઝા” તેમજ “ આયા રંગ” પણ કહેવાય છે તે કોની કૃતિ છે એ વાત આયાનિજાતિ( ગા. ૨૮૭)માં દર્શાવાઈ છે. ત્યાં કહ્યું છે કે શિષ્યનું હિત થાઓ એમ કરીને અનુગ્રહ માટે તેમજ અર્થ સ્પષ્ટ થાય તે માટે સ્થવિરાએ આયારમાંથી (સમસ્ત) અર્થ, આચારંગ(આચારાઝો)માં વિભકત કર્યો. આ રહી એ ગાથાઃ
“હિ જુઠ્ઠા સીહિ રોડ પરશું નામ :
વાવાળો અથો વાયાકુ વિમો . ૨૮૭ ” આની ટીકામાં શીલાંકરિ “ઘેરીને અર્થ “ચૌદ પૂર્વધર કરે છે. આથી એમ જણાય છે કે આયારનિજુત્તના કર્તાની પૂર્વે થઈ ગયેલા શ્રુતકેવલીએ આયારગે રચ્યાં છે. આયારનિજુત્તિની ૨૮૮–૨૯૧ ગાથામાં કયાથી શેનું શેનું નિહણ કરાયું તેનો ઉલ્લેખ છે. આની પછીની ગાથામાં વાત એ વળી કહેવાઈ છે કે “ બ્રહ્મચર્ય” નામનાં અઝયણેમાંથી જે આચારા નિર્દૂ કરાયાં તે પણસ “ શસ્ત્રપરિજ્ઞા ' ( સત્યપરિણા) અજઝયણમાંથી નિર્યુંઢ કરાયાં છે. અહીં મને જૈન સાહિત્યનો સંક્ષિપ્ત ઇતિહાસ(પૃ. ૪૮)ને નિમ્નલિખિત ઉલ્લેખ યાદ આવે છે.
આચારાંગમાં પ્રથમ શ્રુતસ્કંધ જૂનામાં જૂનો છે ને તેમાં પહેલું અધ્યયન તો બીજાં અધ્યયન કરતાં વધુ પ્રાચીનતા દર્શાવે છે.”
આમ કહેવા માટે છે. આધાર છે તે સ્વ. મેહનલાલ દેસાઈએ કહ્યું નથી. એટલે એ વિષે અહીં હું ઊહાપોહ કરતો નથી.
પદસંખ્યા-આયારના પ્રથમ સુયકખંધની પદસંખ્યા અરાઢ હજારની છે, નહિ કે બંને સુકબંધનો એમ આયારનાં વિવરણમાં કહેવાયું છે, પણ “ પદ' એટલે શું અર્થાત એક પદમાં કેટલાં અક્ષરો સમજવાના છે તેને આ કોઈ વિવરણમાં નિર્દેશ નથી. અન્યત્ર કોઈ પણ પ્રાચીન વેતાંબરીય કૃતિમાં જણાતો નથી.'
૧. તસ્વાર્થાધિગમસૂત્રનું અંગ્રેજી ભાષાન્તરપૂર્વક જે. એલ. જેનીએ અંગ્રેજીમાં જે સ્પષ્ટીકરણ આપ્યું છે તે( પૃ. ૨૯ )માં દિગંબર દૃષ્ટિએ પદ વિશે સમજૂતી આપી છે. એમાં મધ્યમ પદમાં ૧૬,૩૪,૮૩,૦૭,૮૮૮ અક્ષર હોવાનું સૂચવાયું છે. વિશેષમાં આયારમાં ૧૮,૦૦૦ પદો છે એમ અહીં ઉલ્લેખ છે.
