________________
અંક ૪ થે ]
પ્રથમ અંગનું પરિમાણુ. " सत्त य छ चउ च्चउरो छ पंच अवेव सत्त चउरो य ।
एकारा ति ति दो दो दो दो सत्तेक एको य ॥" અલબત્ત આ ગાથાને ઉપર પ્રમાણે અર્થ કરતી વેળા “ મહાપરિણું” આઠમું અજઝયણ છે એમ માની લીધું છે કે જે માન્યતાને સમવાયની ઉપયુક્ત વૃતિ સમર્થિત કરે છે. શીલાંકસૂરિકૃત આયારની ટીકા(ભા. ૨; પત્ર ૨૯૦ અ)માં મહાપરિષ્ણુના સાત ઉદ્દેસ છે એવો સ્પષ્ટ ઉલેખ છે એટલે હવે શંકાને સ્થાન રહેતું નથી,
આયારનિજજુતિની નિમ્ન લિખિત ગાથા આયારના પહેલા સુયકખંધને નવ અજઝયણ છે એ હકીકત તેમજ એના ઉદ્દેસ નેંધે છે પણ વિચિત્રતા તે એ છે કે એમાં આઠના જ ઉદેસઅની સંખ્યા દર્શાવાઈ છે અને તેમાં પણ પાંચમાં અને છઠ્ઠા અઝયનના ઉદ્દેસાની સંખ્યા પ્રકાશિત આવૃત્તિમાં છે તેનાથી ભિન્ન છે –
"सत्तहिं छहिं चउ चउहि य पंचहि अट्टचउहि नायबा ।
उद्देसएहिं पढमे सुयखंधे नव य अज्झयणा ॥ ३४८॥" ' આમ આમાં પાંચમા અને છઠ્ઠા અજઝયણના ઉદ્રેસની સંખ્યા પાંચને બદલે આઠ દર્શાવાઈ છે. જ્યારે અન્યત્ર એ છે અને પાંચ છે. આને શું કારણ હશે? આ ગાથ અશહ નથી તો પછી શું સમજવું ? શું આ બે અજઝયણના ઉદેસઅની સંખ્યામાં ધટાડવધારો થયો હશે ? આગમનું સમીક્ષાત્મક સંસ્કરણ તૈયાર કરાય છે એમ સાંભળ્યું છે. જો એમ હોય તો એના સંપાદક મહાશયને આવે અને આ લેખમાં દર્શાવાયેલી અન્ય ગુંચ ઉકેલ જાહેરમાં સપ્રમાણ સૂચવવા મારી સાદર વિજ્ઞપ્તિ છે.
આયારનજજુત્તિની નીચે મુજબની ગાથામાં ચાર ચૂલાની નિજજુત્તિ કહેવાઇ અને હવે આગળ ઉપર પાંચમી ચૂલારૂપ નિસીહની કહેવાશે એમ કહી ચાર ચૂલારૂપ એક વિભાગ અને પાંચમી ચૂલારૂપ બીજો વિભાગ એમ બે વિભાગ સૂચવાયા છે કે જે હકીકતને શીલાંકરિની ટીકા સમર્થિત કરે છે –
" आयारस्स भगवओ चउत्थचूलाइ एस निज्जुत्ती।
पंचम चूलनिसीहं तस्स य उवरिं भणिहामि ॥३४७॥" આ ઉપરથી એ ફલિત થાય છે કે આ નિજજુત્તિ રચાઈ ત્યારે આયારને પાંચ ચૂલારૂપ દ્વિતીય સુચકબંધ હતા એટલે કે એની ચાર ચૂલામાં પાંચમાને ઉમેરો થઈ ચૂકયો હતો. આની બીજી સાબિતી એ છે કે નિસીહવિસગ્રુણિમાં નિસીહનિજુત્તિનો ઉલ્લેખ છે અને બાહસ્વામીએ જે દસ નિજજુત્તિ રચવાની પ્રતિજ્ઞા કરી છે તેમાં નિસીહનિજુત્તિને ઉલ્લેખ નથી, કેમકે એમના મતે એને યારનિજજુત્તિમાં અંતર્ભાવ થાય છે. અહીં પ્રશ્ન એ ઊઠે છે કે નિસીહને એક વેળા આયારો ભાગ
