________________
-
-
-
એક જ ]
પ્રથમ અંગનું પરિમાણ...
5
અંક ૪ થો ]
પ્રથમ અંગનું પરિમાણુ. આયાનિજજુત્તિની નીચે મુજબની ગાથા બીજા સુયકખંધનાં ઉદ્દેસ ગણાવે છે પરંતુ એને ઉત્તરાર્ધ સમજાતું નથી. તે એ કાઈ સમજાવવા કૃપા કરશે?
" इक्कारस ति ति दोउद्देसएहिं नायव्वा ।
सत्तय अट्ठ नवमा इकसरा हुति अज्झयणा ।।" “ભાંડારકર પ્રાચ વિદ્યાસંશોધનમંદિર”માં આયારનિશુત્તિની જે હાથથી છે તેમાં પણ આમ જ ગાથા છે.
વેઅ (વેષ્ટક)-આપણે ઉપર જોઈ ગયા તેમ આયારમાં વેષ્ટક અને કની સંખ્યા સંખ્યાત છે. “વેષ્ટક' એ એક જાતને છંદ છે એમ નંદિની ગુણિમાં તેમજ એની હરિભદ્રસૂરિકૃત તેમજ મલયગિરિરિકૃત વૃત્તિમાં કહેવાયું છે, જ્યારે સમવાય
( સુ. ૧૩૬ ) ની અભયદેવસૂરિત વૃત્તિમાં આ અર્થ આપવા ઉપરાંત મતાંતર તરીકે * એક અર્થને કહેનારી “વચનની સંકલના” એવો બીજો અર્થ સમાયો છે.
મુનિવર નંદિષેણે રચેલા અજિયસંતિથયનું નવમું, અગિયારમું અને ૨૨ મું પદ્ય “ અ” છંદમાં છે, પણ ત્રણેના પ્રકાર જુદા છે. આવી કોઈ જાતના “અ” છંદમાં આયારને કઈ ભાગ રચાયો હશે? શું એ ભાગ આજે ઉપલબ્ધ છે ખરો ?
જ્ઞા વેલા = સિસ્ટોન” એમ સૂયગડ અને ઠાણને ઉદ્દેશીને અને “ભવ” દ્વારા સમવાય, નાયાધમ્મકતા વગેરે અંગોને આશ્રીને સમવાય ( સુ. ૧૩૬ ) માં ઉલ્લેખ છે. આ વિચારતાં “ અ” છંદમાં રચાયેલો ભાગ નાશ પામ્યું હોય એમ ભાસે છે. આ હકીકત અભયદેવસૂરિને માન્ય નહિ હોવાથી શું એમને અને બીજો અર્થ દર્શાવ્યો હશે ?
સિલગ-( ક) આ સામાન્ય અર્થ “ ક” છે અને બે જાતજાતના અનુટુભ” ને લાગુ પડે છે. આયારના “ધુય” અજઝયણના પહેલા ઉદે સમાંના ૧૪ માથી ૧૬ મા સુધીના પદ્યો “ અનુટુમ્' માં છે. એવી રીતે “વિમોહને સમસ્ત આઠમો ઉદેસઅ અનુભૂમાં છે. એની પઘાંકની સંખ્યા ૧૧-૪૧ છે. આમ “ સિલોગ ” માં રચાયેલે ભાગ તે આયારમાં તેમજ સૂયગડ વગેરેમાં પણ મળે છે.
૧. એવી રીતે નારાયઅના, લલિયયના અને ખિયના બે પ્રકારે ૧૪મા અને ૩૧ માં ૫ઘમાં, ૧૮ માં અને ૩૨ મામાં અને ૨૪ મા અને ૨૫ મામાં નજરે પડે છે.
