Prabuddha Jivan 2010 Year 57 Ank 01 to 12 - Ank 02 is not available

SR No.: 525995
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2010
Total Pages: 352
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 54 MB

Page 301

નવેમ્બર ૨૦૧૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
૧૩.
કે આત્મદર્શન છે. પ્રેક્ષાધ્યાનનું લક્ષ્ય પણ આ જ છે. પરંતુ સાધનાનો મન-જે આપણા મનની ૯૦% સુષુપ્ત શક્તિઓ ધરાવે છે. પ્રારંભ શરીરથી થાય છે. આચાર્ય મહાપ્રજ્ઞજીનું માનવું છે કે શરીરને પ્રેક્ષાધ્યાનના પ્રયોગ દ્વારા આ સુષુપ્ત શક્તિઓને જાગૃત કરી, સાધ્યા વિના આત્માને પામવો અશક્ય છે. કારણ કે આત્માનું ઈચ્છિત ધ્યેય બનાવી, ધ્યેય પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. નિવાસસ્થાન શરીર છે. આત્માની અભિવ્યક્તિ પણ શરીરથી થાય ભાવનાત્મક સ્તર ઉપર પ્રેક્ષાધ્યાનથી ઊંડા અને અભુત ફેરફારો છે. સુખ-દુઃખનો અનુભવ પણ શરીરથી થાય છે અને મોક્ષની થઈ શકે છે. લગભગ ધ્યાન પદ્ધતિઓ માનસિક સ્તર સુધી જ કાર્ય સાધના પણ શરીર દ્વારા જ થાય છે.
કરે છે. જ્યારે પ્રેક્ષાધ્યાન સ્વભાવના મૂળ સુધી જઈ ભાવનાત્મક પ્રેક્ષાધ્યાનમાં જેટલું મહત્ત્વ આત્મિક વિકાસનું છે તેટલું જ પરિવર્તન લાવે છે. જે પ્રેક્ષાધ્યાનની આગવી વિશેષતા છે. જૈન વ્યક્તિત્વના સંતુલિત વિકાસનું છે, જે આજના યુગની માગ છે. દર્શનમાં ભાવનું ઘણું જ મહત્ત્વ છે. કેવળ ભાવથી કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત અહીં વ્યક્તિત્વના મહત્ત્વપૂર્ણ ત્રણે અંગ (૧) સ્વસ્થ શરીર (૨) થઈ શકે છે, તેવી જૈન દર્શનની આગવી માન્યતા છે. આજ વાતને સ્વસ્થ મન અને (૩) સ્વસ્થ ભાવનું ખૂબ જ મહત્ત્વ છે અને આથી પ્રેક્ષાધ્યાનમાં આચાર્ય મહાપ્રજ્ઞજીએ જુદા શબ્દોમાં કહી છે. “જેવો જ સાધકને અનુક્રમે શારીરિક, માનસિક અને ભાવનાત્મક સ્તરના ભાવ તેવો સ્વભાવ.” વ્યક્તિના જેવા ભાવ તેવી વૃત્તિ. જેવી વૃત્તિ વિવિધ પ્રયોગો કરાવવામાં આવે છે જેથી તેના વ્યક્તિત્વનો કેવળ તેવી પ્રવૃત્તિ અને પ્રવૃત્તિઓની પુનરાવૃત્તિઓ તેવું વ્યક્તિત્વ બને વિકાસ જ નહીં પરંતુ સંતુલિતતા આવે છે. એક આધ્યાત્મિક- છે. વ્યક્તિતત્વના પાયામાં વ્યક્તિનું પોતાનું ભાવ જગત રહેલું વૈજ્ઞાનિક વ્યક્તિત્વ તૈયાર થાય છે-જે જીવનમાં નૈતિક મૂલ્યો સાથે છે. જો ભાવ અશુભ, શુભ કે શુદ્ધ તો વિચારો અશુભ, શુભ કે સુંદર જીવન જીવી શકે છે. આ માટે પ્રેક્ષાધ્યાનમાં કાયોત્સર્ગ, શુદ્ધ અને વિચારો અશુભ, શુભ કે શુદ્ધ તો પ્રવૃત્તિઓ અશુભ, અંતરયાત્રા, શરીરપ્રેક્ષા, શ્વાસપ્રેક્ષા, ચેત કેન્દ્ર પ્રેક્ષા, વેશ્યાધ્યાન શુભ કે શુદ્ધ અને પરિણામે વ્યક્તિત્વ અશુભ, શુભ કે શુદ્ધ. આ અને અનુપ્રેક્ષા જેવા ભિન્નભિન્ન પ્રયોગો છે.
ભાવોનો સંબંધ આધુનિક શરીર વિજ્ઞાન મુજબ ગ્રંથિતંત્રના સ્ત્રાવો આ રીતે જોઈએ તો પ્રેક્ષાધ્યાનનું ફલક ઘણું વિશાળ છે. વિવિધ (Hormonal Secretion) સાથે છે. અને આ સ્ત્રાવો સંતુલિત રહે પ્રયોગો દ્વારા વિવિધ ફાયદા પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. દરેક વ્યક્તિ પોતાની તો આવેગ, આવેશ, ઉત્તેજનાઓ અને કષાયો સંતુલિત રહે છે. ઈચ્છા કે ધ્યેય મુજબ પ્રયોગો પસંદ કરી પોતાના વ્યક્તિત્વને ઈચ્છિત તેના માટે ચૈતન્ય કેન્દ્ર પ્રેક્ષાનો પ્રયોગ છે. જેની પ્રેક્ષા કરવાથી વળાંક આપી શકે છે. આ પદ્ધતિ દ્વારા વ્યક્તિત્વના ત્રણ સ્તર જેવા સ્ત્રાવો સંતુલિત થતાં ભાવ જગત સંતુલિત થઈ, સંતુલિત વ્યક્તિત્વ કે શારીરિક, માનસિક અને ભાવનાત્મક સ્તરમાં અદ્ભુત પરિવર્તન પ્રાપ્ત થાય છે. આ ઉપરાંત લેશ્યાધ્યાન દ્વારા શુભ રંગોના તરંગોથી લાવી શકાય છે. તેનાથી વ્યક્તિની વિવેકબુદ્ધિ જાગ્રત થાય છે અને વેશ્યાને શુભ બનાવી શુભ ભાવ જગત સ્થાપિત થઈ શકે છે. વ્યક્તિત્વનો સંતુલિત અને સર્વાગીણ વિકાસ થઈ શકે છે. અનુપ્રેક્ષાના પ્રયોગમાં શુભ ભાવનાનો ઉપયોગ કરી શુભ વ્યક્તિત્વ
શારીરિક સ્તર ઉપર સંપૂર્ણ કાયોત્સર્ગ (Auto Relaxation)ના બનાવી શકાય છે. આ ઉપરાંત દુર્ગણોના સ્થાને સગુણોની પ્રયોગો દ્વારા શિથિલીકરણનો અનુભવ થાય છે. જેનાથી પૂરું નાડી સ્થાપના કરી જીવનમાં સારા ગુણોનો વિકાસ થઈ શકે છે. ટૂંકમાં તંત્ર – Nervous system શાંત થાય છે. પરિણામે તનાવથી થતા ભાવ જગત બદલી સ્વભાવ પરિવર્તન થઈ શકે છે જેને માટે માન્યતા રોગોથી મુક્તિ મેળવી શકાય છે. આ પ્રયોગથી શરીર શાંત થતા એવી છે કે સ્વભાવનું કોઈ ઓસડ નથી અથવા પ્રાણ અને પ્રકૃતિ ધ્યાનમાર્ગમાં સ્થિરતાથી આગળ વધી શકાય છે. શરીરપ્રેક્ષા અને સાથે જાય છે. શ્વાસપ્રેક્ષાના પ્રયોગો દ્વારા શરીરની કોષિકાઓ, માંસપેશીઓ અને આધ્યાત્મિક વિકાસ, આત્મદર્શન, આત્મસાક્ષાત્કાર એ અવયવો સ્વસ્થ થતાં શરીર સ્વસ્થ અને સ્કૂર્તિલું બને છે. શ્વાસપ્રેક્ષાથી પ્રેક્ષાધ્યાનનું લક્ષ્ય છે. જે જૈન દર્શનનું પણ લક્ષ્ય છે. આજે કોર્પોરેટ શ્વસન પ્રક્રિયા સુધરે છે જેથી શરીરને પ્રાણવાયુ પૂરતી માત્રામાં જગતમાં 9.9. નું મહત્ત્વ 1.Q. અને E.Q.ની અપેક્ષાએ વધતું જાય મળે છે. તેથી શરીરની સ્વસ્થતા પ્રાપ્ત થાય છે. શરીરની કાર્યક્ષમતા છે. પ્રેક્ષાધ્યાનના અભ્યાસથી ધાર્મિક દૃષ્ટિએ આત્મિક વિકાસ થાય અને કાર્યદક્ષતા વધે છે.
છે, તો વ્યવહારિક દૃષ્ટિએ આજની ભાષામાં S.O. વધતો જાય છે. માનસિક સ્તર ઉપર આ પદ્ધતિ દ્વારા અનેક ફાયદા પ્રાપ્ત થઈ ટૂંકમાં પ્રેક્ષાધ્યાન વીરથી મહાવીર, જીવથી શીવ, ભક્તથી શકે છે. આજે ડીપ્રેશન, નર્વસ બ્રેકડાઉન જેવા માનસિક રોગો વધી ભગવાન કે પામરથી પરમ બનાવી શકવાની ક્ષમતા ધરાવે છે. રહ્યા છે. આત્મહત્યા, હત્યા અને ઉત્તેજનાઓ વધી રહી છે. તે સમયે પરંતુ જરૂર છે આ ધ્યાન પદ્ધતિ યોગ્ય માર્ગદર્શન હેઠળ શીખી યોગ્ય દીર્ઘશ્વાસપ્રેક્ષાનો પ્રયોગ ઘણો જ ઉપયોગી થાય છે. તેનાથી વિચારો માર્ગે આગળ ધપવાની. તો સૌ આ માર્ગે આગળ ધપે તેવી મંગલ એકાગ્ર અને હકારાત્મક બને છે. પરિણામે માનસિક એકાગ્રતા ભાવના સાથે... ૩ૐ અર્હમ્... અને શાંતિ પ્રાપ્ત થાય છે. જેને માટે દરેક વ્યક્તિ પ્રયત્નશીલ છે.
આજનું મનોવિજ્ઞાન મનના મુખ્ય બે વિભાગ કહે છે. (૧) ચેતન ૩૭૭, સ્મિત-કિરણ, એસ.વી. રોડ, વિલેપારલે (પશ્ચિમ), મુંબઈમન-જે આપણા મનની ૧૦% શક્તિઓ ધરાવે છે. (૨) અવચેતન ૪૦૦૦૫૬. Tel. : 26133993, Mobile. : 9920051549