________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
ક્ટોબર ૨૦૧૦
અને પ્રામાણિકપણે કરેલી કમાણીનો કોઈ ચોક્કસ હિસ્સો, એક તેમણે જે કાર્ય ને જવાબદારી ‘પ્રબુદ્ધ-જીવનના તંત્રી તરીકે ડૉ. સંવિભાગ તરીકે, સર્વ કોઈના નહિ તો પણ જૈન ધર્મીના ઉત્કર્ષ ધનવંતભાઈને, પૂરા પ્રેમાદરપૂર્વક સોંપ્યા, તે તેઓ પણ કરી જ માટે, વર્ષો વર્ષની કમાણીમાંથી ચોક્કસ વાપરશે. પરંતુ આવી કોઈ શક્યાં હોત; પરંતુ સમાજની નબળાઈની વાત ખોતરવાથી પરહેજ વાત જાણવામાં આવી નથી એટલે જો આવું કાંઈ નિશ્ચિત ન હોય પાળવાનું તેમને વધારે મુનાસિબ લાગ્યું હોય એ શક્ય છે ! તો સ્વાભાવિક રીતે જ એમ માનવાનું મન થાય કે એવા આશીર્વાદ લગભગ એ જ કારણે, મારા નમ્ર મત મુજબ, ડૉ. ધનવંતભાઈએ, પાછળ કાળના પ્રભાવે પ્રતિષ્ઠાનો મોહ અજાણતા જ પોતાનો ચર્ચાને શરૂ કરી થોડું કહ્યું પણ ખરું; પણ બહુ બધું અધ્યાહાર ભાગ ભજવી ગયો હોય. સંસારીની એ ફરજ છે કે કમાવું પણ એ રાખીને, આડકતરી રીતે, ઘણું ઘણું કહી નાંખ્યું! કમાણી ઉચિત માર્ગે થાય તોજ કલ્યાણકારી બને એ વાત કોણ મારા મત મુજબ, પૈસા-પરિગ્રહના પાગલપણાથી બચવાસમજાવશે? કોની ફરજ ?
બચાવવાનો સમય ત્યારે હતો, જ્યારે પૂ. ગાંધીજીએ, હું ભૂલતો આટલું નિશ્ચિત છે કે ભોગવાદથી આજે વિકસેલા દેશોની પ્રજા ના હોઉં તો, “ગ્રામ-સ્વરાજ' લખીને અને ગૃહ ઉદ્યોગો અને પણ શારીરિક અને મનોરોગોથી પીડાય છે અને મનોચિકિત્સા ગ્રામોદ્યોગોની તરફેણ કરીને આપણને માર્ગદર્શન કર્યું જ હતું. અને દવા ઉપર જીવે છે. ઘણાં લોકો યોગ અને બીજી સાધના કમનસીબે આપણે તેમને પૂજ્ય કહ્યાં, પૂજ્યાં પણ; પરંતુ પદ્ધતિઓ કે “ઓલ્ટરનેટ મેડીસીન' તરફ વળી રહ્યા છે. ત્યાંની યુવાન અનુકરણીય માન્યાં, પ્રોત્સાહિત કર્યા એમણે ચીંધેલા માર્ગથી પ્રજા નિષ્ક્રિય અને નિરુત્સાહ છે અને કહેવાતા ઉચ્ચ શિક્ષણ છતાં વિપરીત દિશામાં લઈ જઈ મોટાં શહેરો, મોટા ઉદ્યોગો વગેરેની એમને એમાં રસ નથી એટલે પ્રેસિડંટ ઓબામા પણ એમને સારી તરફેણ કરતાં નેતાઓને! રીતે ભણવા અને હરીફાઈમાં આવવા કહે છે પણ વિક્ષિપ્ત મન એ આજે હવે બહુ મોડું થઈ ચૂક્યું છે. પરિગ્રહ સાથેની, પરિગ્રહ વાત સ્વીકારી નથી શકતું. ભોગવાદી જીવન કદી પણ સુખદાયક માટેની દોડમાં જે મોખરે છે, તેઓ હવે પાછાં ફરી શકે તેમ નથી; બની ન શકે એમ સમજીને યુવાવર્ગ સાદા અને સંયમિત જીવન બે કારણેઃ (૧) “અમે અમારું ભાગ્ય સમાજને અર્પિત કર્યું છે” એમ તરફ વળે એમાં જ એમનું હિત છે. વડીલો મર્યાદિત પરિગ્રહનો કહેનાર યુવાનોની જેમ આ લોકોનો મોહભંગ હજી થયો નથી; સ્વીકાર કરે, સાદાઈ અપનાવે અને દેખાડો ઓછો કરે તો એમને (૨) જેમની પાસે પૈસા-પરિગ્રહ નથી, જેઓ વંચિત-દલિત છે તેઓ અને કુટુંબને અને સમાજને પણ લાભ જ થશે. સુષુ કિં બહુના. પણ આ સ્પર્ધામાં જોડાયેલાં જ છે અને ગમે તેમ કરી આગળ જવા અપરિગ્રહ એક મહત્ત્વનો સિદ્ધાંત છે અને આજે નહિ તો કાલે, પાછળ રહ્યા રહ્યા પુષ્કળ દબાણ કરી રહ્યા છે! ભોગવાદના દુ:ખદ પરિણામો જોયા પછી પાછું વળવું જ પડશે સાધારણ રીતે આવે વખતે સાધુ-મહાત્માઓ તરફ, તરણોપાય એવી શ્રદ્ધા છે.
તરીકે નજર જાય, પરંતુ, એકદમ ટૂંકમાં કહીએ તો, તેઓ પણ આપણા
-કાકુલાલ સી. મહેતા જેટલાં જ રોગગ્રસ્ત છે અને પરિણામે, ટોચના પરિગ્રહીઓના પૈસે ખાનગી ૧૭૦૪, ગ્રીન રીજ ટાવર, ૧૨૦, ન્યૂ લીન્ક રોડ, ચીકુ વાડી-બોરીવલી એરોપ્લેનોમાં કે પછી લશ્રુરીયસ ક્રુઝરોમાં કથાઓ કરી આવીને કે (પશ્ચિમ), મુંબઈ-૪૦૦૦૦૨. ફોનઃ (૦૨૨) ૨૮૯૮૮૮૭૮. ભવ્યાતિભવ્ય અનુષ્ઠાનો કરી-કરાવી પોતાને કૃત-કૃત્ય માને છે !
આશા કહી શકીએ તો આશા એક જ છે કે જેમ પશ્ચિમના દેશો તંત્રીશ્રી-પ્રબુદ્ધ જીવન,
સમૃદ્ધિના શિખરની ટોચની એકદમ નજીક પહોંચી ચૂક્યાં છે (જેથી મહાશય,
આપણે અગાઉ જેમની વાત કરી તે યુવાનોનો મોહભંગ થયો) જૈનધર્મ, શ્રીમંતો અને અપરિગ્રહ', જુલાઈ ૨૦૧૦ના “પ્રબુદ્ધ અને લાગે છે એવું કે, અર્થશાસ્ત્રીઓ તાજેતરમાં કહે છે તેમ, જીવનમાં આપના તંત્રીલેખમાં ચર્ચા-ચિંતન માટેના આલ્વાનના થોડા વખતમાં જ ડબલ-ડીપ-રીસેશન આવશે ત્યારે ટોચ પરથી અનુસંધાનમાં આ પત્ર લખી રહ્યો છું.
કુદકો મારી તેઓ નીચે આવશે જ; બરાબર એવી રીતે આપણે પ્રથમ તો, મારા નમ્ર મત મુજબ, ખાસ કરીને આજના સમયે, ત્યાંના શ્રીમંતો, બીજી બધી બાબતોમાં કરે છે તેમ, અમેરિકનોનું જયારે અપરિમિત પરિગ્રહ અથવા તો પરિગ્રહ અપરિમાણરૂપી અનુકરણ, અનુસરણ કરી પ્રથમ ટોચ ઉપર પહોંચવા માંગે છે; રોગચાળો એપિડેમિક મટીને પેડેમિક બની બેઠો છે ત્યારે, જૈનો પછી ભલે ને કૂદી પડવું પડે! મારા આ લખાણથી કોઈનું પણ દિલ અને અજેનો વચ્ચે ભેદ કરવાનું યોગ્ય લાગતું નથી; કારણ કે દુઃખાય તો મિચ્છામી દુક્કડમ! લગભગ બધા ધર્મોએ પરિગ્રહને વખોડી કાઢ્યો છે.
-અશોક શાહ શ્રી સૂર્યકાન્ત પરીખને મળવાનું સદ્ભાગ્ય મને પ્રાપ્ત થયું નથી, ashokshsah005@yahoo.com આમ છતાં એમની વિદ્વતા, એમની લોકસેવા બાબતમાં અલપ- ૧૭૦૪, ગ્રીન રીજ ટાવર, ૧૨બી-૪, આનંદ એપાર્ટમેન્ટ, ૨૪, જે.પી.રોડ, ઝલપ ઘણીવાર વાંચવા, સાંભળવા મળ્યું છે અને મને લાગે છે કે અંધેરી (પ.), મુંબઈ-૪૦૦ ૦૫૮.
* * *