________________
૨૫
મે ૨૦૧૦
પ્રબુદ્ધ જીવન તમે સર્વવર્ણના અધિકાર વડે જીત-ધર્મ ઉપદેશ્યો છે. સ્વ અધિકાર ભ્રષ્ટ થયેલા પુરુષો અને સ્ત્રીઓ દુઃખી થાય છે.' વડે સર્વલોકોના કાર્યો કહ્યાં છે.'
“તમારા નામ વડે સર્વ પાપો અને દુર્તિ પલાયન થઈ જાય છે. કલિયુગમાં તમારું શાસન સર્વવિશ્વના આધારથી સ્થિર છે. તમારી તમારા નામની સ્મૃતિ માત્રથી સર્વ કાર્યો સિદ્ધ થાય છે.” આજ્ઞામાં શ્રદ્ધા વડે તમારો ધર્મ સ્થિર છે.”
‘ઉ અહમ, તમે મહાવીર, તું સર્વ દેહીઓનો આધાર છે. તું દેવ ઉપર કહ્યું તેમ આ સંપૂર્ણ સ્તુતિ ભાવમય સ્તુતિ છે. વ્યક્તિ જ્યારે દેવીઓનો પાલક છે. તું શુદ્ધ આત્મા છે. હૃદયમાં રહેલો છે.' કોઈથી અંજાય છે ત્યારે હાથ જોડે છે પરંતુ ભક્ત જ્યારે કોઈ પાસેથી “તું પરબ્રહ્મ, પરિપૂર્ણ, યોગેશ, અર્ધનું, સદાશિવ છે. ક્ષાત્રધર્મને ગુણ પામે છે ત્યારે સાષ્ટાંગ દંડવત્ પ્રણામ કરે છે અને હંમેશાં તેના ફેલાવીને કલેશ રાશિનો નાશ કરનાર છે.' પદકમળ પૂજે છે. એમાં પણ સ્વયં ભગવાનનો ભેટો થઈ જાય પછી ‘તું ત્રણે ભુવનમાં બ્રાહ્મણ વગેરે પ્રભુનો આધાર છે. તું સદાશિવ તો પૂછવું જ શું?
છે. સર્વ વિશ્વના જીવોનો આધાર છે.' મહારાજા શ્રેણિકની ભક્તિ અને શ્રદ્ધાની પ્રશંસા તો આગમ ગ્રંથોમાં “તું સર્વ જીવોનો આધાર છે. તારી ભક્તિથી પરમ પદ મળે છે. પણ નિહાળવા મળે છે. પ્રભુ પ્રત્યે રાજા શ્રેણિક વગેરે અનેક રાજાઓને તારા કહ્યા પ્રમાણે લોકો તેને પામે છે અને પામશે.' અપાર ભક્તિ અને શ્રદ્ધા સૂર્ય સાથે જેમ પ્રકાશ જોડાઈ જાય તેમ “ધર્મના ઉદ્ધાર વડે હિંસા, દુષ્ટ દોષો વગેરેને નાશ કર્યા છે. મોહ આત્મા સાથે જોડાઈ ગયા હતા. ભગવાન મહાવીરનું સર્વકલ્યાણકારક ગર્ભિત પાખંડોને સત્યજ્ઞાન વડે નાશ કર્યા છે.' જીવન અને સર્વજીવઉદ્ધારક ધર્મતત્ત્વ સર્વલોકોને હંમેશાં આકર્ષક રહ્યું
ક રહ્યું
“ પરથમ તિ
“તું પરવ્યક્ત, વિશદ્ધાત્મા છે. જૈનધર્મ શિરોમણિ છો. તારી આજ્ઞાથી છે. વળી તે સમયમાં તો સ્વયં ભગવાન વિદ્યમાન હતા એટલે સૌને સર્વ દોષો વિલીન થઈ જાય છે.' અનહદ આકર્ષણ થાય અને શ્રદ્ધા જાગે તે તદ્દન સ્વાભાવિક હતું. “આર્યાવર્ત વગેરે દેશોનો તું દ્યોતક છે. કર્મયોગીઓ શિર ઉપર ભગવાન મહાવીરની સાથે તેમના ચતુર્વિધ સંઘમાં રાજાઓ, રાણીઓ, .
તારી આજ્ઞા ધારણ કરે છે.' મંત્રીઓ, શ્રેષ્ઠિઓ, મહિલાઓ સર્વે નાત-જાતના ભેદ તોડીને જોડાયા
“તું ઈન્દ્રિયોથી અગોચર છે. વાણીથી કહી શકાય તેમ નથી. શ્રી અને આત્મકલ્યાણ પામ્યા. સમગ્ર ભારતમાં તે સમયે આ અલૌકિક
મહાવીર અમને તારો પ્રકાશ પૂર્ણ ભક્તિથી પ્રાપ્ત થાઓ.' ઘટના હતી કેમકે ભગવાન એમ કહેતા હતા કે સર્વ જીવોને મોક્ષ
- “હે મહાવીર, તું જય પામ. તારી ભક્તિનો અમે આશ્રય કર્યો છે. પામવાનો અધિકાર છે. અને મા પાસે જેમ બાળકો ઘેરીને બેસી જાય
જૈન ધર્મના પ્રકાશથી સર્વનું મંગલ થાઓ.” તેવી જ રીતે આ ચતુર્વિધ સંઘ
(‘શ્રી મહાવીર જૈન ગીતા’ પણ સમવસરણમાં બારે | ભર્યાભર્યા કુટુંબમાં રવીન્દ્રનાથનું બાળપણ અને કિશોરજીવન વીત્યું હતું. બાર
ગાથા ૭ થી ૧૭) પર્ષદારૂપે બિરાજમાન થતો | બાર ભાઈ-બહેનો, ભાભીઓ, પિતરાઈઓ અને સંતાનોનો સહવાસ માણ્યો હતો. | હતો અને તે સમયે ભગવાન
યોગનિષ્ઠ આચાર્ય પ્રવૃત્તિઓ અને પ્રવાસોથી જીવન સભર હતું. પણ જીવનયાત્રામાં આગળ ચાલતા પાસેથી સૌને જે તત્ત્વની ગયા તેમ એકલતા વીંટળાતી ગઈ તેનું મુખ્ય કારણ આપ્તજનોનાં મૃત્યુનો અનુભવ.
શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગર અમૃતધારા મળતી હતી તે બાળપણમાં માતા ગુમાવ્યાં. પછી વજ્રાઘાત અનુભવ્યો ભાભી કાદમ્બરીદેવીના મૃત્યુનો.
સૂરીશ્વરજીની આ ભગવાનના ભક્ત બનાવી સમાનધર્મા સખ્ય પૂરું પાડનાર કાદમ્બરીદેવી વિદાય થયાં ત્યારે રવીન્દ્રનાથની ઉંમર
શ્રેણિકાદિ સ્તુતિ'નો ભાવ દેવા માટે સમર્થ હતી. શ્રેણિક
સ્પષ્ટ છે. આપણને પણ ત્રેવીસ વર્ષની. ત્યાર પછી મૃત્યુની ઘટના સદસર્વદાના સાથી તરીકે રવીન્દ્રનાથ સાથે વગેરે રાજાઓના દિલમાંથી ચાલતી રહી. આત્મીયજનો મૃત્યુ પામતાં રહ્યાં. ફૂલ જેવાં કુમળાં-કુમળાં પ્રાણપ્રિય |
જેમાંથી સમ્યકત્વ પ્રાપ્ત જે સ્તુતિ પ્રકટ થઈ છે તે આ | સંતાનો અકાળે ખરતાં ગયાં. રવીન્દ્રનાથના નિજી કુટુંબમાંથી ૧૯૦૨માં પત્ની
થાય તેવી પ્રભુ પ્રત્યેની ભક્તિનું પ્રતિબિંબ છે. મૃણાલિનીદેવી, એક જ વર્ષ પછી ૧૯૦૩માં વચેટ પુત્રી રેણુકા (રાણી), ચાર વર્ષ |
શ્રદ્ધા પ્રકટ થાઓ ! થોડાંક શ્લોકાર્થ જોઈએ : પછી ૧૯૦૭માં નાનો પુત્ર શમીન્દ્ર, ૧૯૧૮માં મોટી પુત્રી માધુરીલતા (બેલા)
(ક્રમશ:) સર્વ ધર્મોમાં આત્મામાં
| અને ૧૯૩૨માં દોહિત્ર નીતીન્દ્ર-એક પછી એક એ બધાંએ વિદાય લીધી. બાકી | આચાર્ય શ્રી વાત્સલ્યદીપ
રહેલાં બંને સંતાનો રીન્દ્રનાથ અને મીરાં નિ:સંતાન. રવીન્દ્રનાથ જોઈ શક્યા હશે કે અભેદ છે. જગતમાં તારા
મહારાજ સાહેબ, | તેમનું વ્યક્તિગત કુટુંબ નામશેષ થવાનું, કારણ કે રવીન્દ્ર કે મીરાંને હવે બાળકોનો વચનમાં શુભ આસક્તિ સુખ | તમે વ્યક્તિગત કુટુંબ નામશેષ થવાનું, કારણ કે
જૈન ઉપાશ્રય, ક્લબ હોલની સંભવ નહોતો. એટલે જ કદાચ નીતીન્દ્રના મૃત્યુ-સમયે એમણે મૃત્યુને આઘાત, આપે છે.'
ઉપર, સુધા પાર્ક, શાંતિપથ,
ગારોડિયાનગરની બાજુમાં, જે યોગો ક્ષાત્રધર્મને વજ્રપાત, ઉત્પાત તરીકે વર્ણવતું “મૃત્યુંજય’ કાવ્ય લખ્યું. જો કે તે કાવ્યમાંય મનુ ધ્યને
ઘાટકોપર (પૂર્વ) હિતકારક છે, તે યોગોથી મૃત્યુ કરાતાં મોટો કહ્યો છે:
મો. ૯૭૬૯૯૫૭૩૯૩