________________
૧૬ જાન્યુઆરી, ૨૦૦૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
મારે વાત એમની સાથેના પરિચયની કરવાની છે. પરંતુ પ્રારંભમાં ‘એમના ખાસ ભક્ત શ્રી મણીલાલ પાદરાક૨.” જ કહ્યું તેમ સ્મૃતિપટ પર ચિત્રોને પકડું ત્યાં ફરી અદૃશ્ય થઈ જાય છે. એમના પિતાનું નામ જાણો છો ?' તેમની ઘણી કૃતિઓનું આસ્વાદન તો કર્યું હતું પરંતુ શ્રદ્ધેય ગુરુવર્યના 'હા, એમના પિતા શ્રી મોહનલાલ હીમચંદ હતા.’ દર્શન બાકી હતા. મેં વધુ અભ્યાસ માટે ડૉ. કલાબહેન શાહનો સંપર્ક તેઓ કઈ અટક (સરનેમ) પોતાના નામ પાછળથી મૂકતા હતા?' કર્યો. ત્યાં તેમના મુખેથી રોજ ડૉ. રમણભાઈ શાહના ગુણોનું શ્રવણ ‘વકીલ, તેઓ શ્રી મોહનલાલ હીમચંદ વકીલ તરીકે જાણીતા હતા.' કરતી. અભ્યાસ દરમ્યાન મને શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયના ઉપક્રમે ઘણું જ સુંદર.' આ પ્રમાણેના કસોટી કરતાં ખૂબ ઝીણવટભર્યા શ્રી રમણભાઇના હસ્તક યોજાતા સાહિત્ય સમારોહમાં નિબંધ વાંચન પ્રશ્નો પણ તેઓ પૂછતાં. બહારથી સરળ દેખાતા પ્રશ્નો પણ વિશાળ માટે આમંત્રણ મળ્યું. ત્યાં મને કરૂણામયી વાત્સલ્યમૂર્તિ વિદ્વતવર્ય શ્રી વાંચન અને યાદશક્તિની કસોટી કરી લેતા. અને હું પરીક્ષામાં ઉત્તીર્ણ રમણભાઈનો પ્રત્યક્ષ પરિચય થયો. મારા વક્તવ્યને સાચો પ્રતિભાવ થઈ ગઈ. આપી અમારા સહુમાં એમણે જે આત્મવિશ્વાસ અને નવીન ચેતના જગાડી જ્યારે તેઓ સપરિવાર મુલુંડ રહેવા આવ્યા ત્યારે તેમને મળવાનું તે હું કદી વિસરી ન શકું. એમનો નિખાલસ, રમૂજી, મિલનસાર સ્વભાવ ઘણીવાર થયું. એ નિસ્પૃહી દંપતીને મળો ત્યારે ઉપાશ્રયમાં કોઈ અમને સહુને સ્પર્શી ગયો. તેમણે અમને પ્રમી ત્યા પ્રયત્નશીન નો ઉપદેશ સાધુ-સંતને વંદન કર્યા હોય એવી જ અનુભૂતિ થાય. તેમની સાથેના આપ્યો. અધ્યાત્મજ્ઞાન અનુકવી નો એ ગુરુમંત્ર મેં જુવરા પાષ્યિ તરીકે વાર્તાલાપમાં તેઓ દરેક વિષયને વિગતવાર સમજાવે. ચક્રવર્તી રાજા આત્મસાત કરી લીધો.
ખારવેલના શિલાલેખ વિષેની વાત નીકળતા તેમણે ઊંડાણથી રસપૂર્વક મારો પીએચ.ડી.નો અભ્યાસ પૂર્ણ થવાને આરે હતો. મારી થિસિસ એની પંક્તિઓનો ભાવાર્થ સમજાવ્યો તથા જ્યારે તેમણે જાતે એ યુનિવર્સિટીને સોંપી દીધી હતી. મારી મૌખિક પરીક્ષા માટે ડૉ. રમણભાઈ શીલાલેખ જોયો હતો ત્યારે એની સ્થિતિ કેવી હતી કે પણ દર્શાવ્યું. મારા પરિક્ષક હતા. વાંચવાની તૈયારી ચાલુ જ હતી. મારા માર્ગદર્શક એમને મળવા આવનારા સ્નેહીઓને એમના દુર્લભ ખજાનામાંથી થોડાં ડૉ. કલાબહેન શાહે મને ખાસ સૂચના આપી હતી, ‘તમે તૈયારી બરાબર પુસ્તકો અચૂક ભેટ સ્વરૂપે મળતાં જ હોય અને આગંતૂકો એને પ્રસાદી : કરજો. ડૉ. રમણભાઈ ઘણી ઝીણવટથી ચિવટપૂર્વક પ્રશ્નો પૂછશે.’ મેં સમજી ગ્રહણ કરી કૃતાર્થ થતા. મારું વાંચન પૂર્ણ કર્યું. યુનિવર્સિટીના હોલમાં ડૉ. શ્રી રમણભાઇએ જાણે વાત્સલ્યસ્વરૂપા માતા-પિતા જ મુલુંડને આંગણે પધાર્યા હોય પરિક્ષક તરીકે કેટલાક પ્રશ્નો પૂછયા. જેમાંના એક બે નીચે મુજબ છે - એવી જ લાગણી થતી. શ્રી રમણભાઈની છત્રછાયા આપણે ગુમાવી ' 'શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરજીના ખાસ ભક્ત કોણ હતા જાણો છો ?' એમ માનવાને મન તૈયાર નથી, કારણ કે કરૂણામયી, સ્નેહસભર માતા મારો જવાબ
તારાબહેન એ ખોટ પૂરે છે.
સ્મરણાંજલિ
સુદર્શના પ્રબોધ કોઠારી પરમ પૂજ્ય રમણભાઈ વિશે લખવાનું આવે ત્યારે આંખમાંથી સમારોહ વખતે મેં બધાને બરફગોળ ખવરાવ્યો હતો, તે પણ યાદ અશ્રુધારા વહેવા માંડે. કારણકે થોડા વખત પહેલાં જ્યારે હું અને મારા કર્યું. અને કે. લાલને જોવા ગયા તે પણ યાદ કર્યું. પૂ. જંબૂવિજયજી પતિ પ્રબોધ કોઠારી મુલુંડ એમના ઘરે મળવા ગયા હતા, ત્યારે ખૂબ જ મહારાજ સાહેબ સાથે એમણે કરેલી એક સુંદર ચર્ચા હજી મને યાદ છે. ઉમળકાભેર અમને આવકાર્યા હતાં. અને નિરાંતે બેસીને વાતો કરી “પાંચ જ્ઞાન સાથે પાંચ કલ્યાણક' ને એવા ઘટાવ્યા કે જ્ઞાનની છોળો હતી. એ વખતે તેઓ શ્રી આશાતના' વિશે લખી રહ્યા હતા. અને ઉછળતી હોય તેવો અનુભવ થાય. આશાતના વિશે જે ભ્રામક વાતો વિચારી રહ્યા છીએ એ તદ્દન ખોટું છે મારો દીકરો શ્રેયાંસ જ્યારે s.s.c. થયો ત્યારે અમે એમને ત્યાં પગે એમ પુરવાર કરી બતાવ્યું હતું. મેં એમને કહ્યું કે તમે સ્વર્ગસ્થ વ્યક્તિનો લાગવા ગયાં હતાં, તે વખતે કહ્યું કે તારું નામ ભગવાનનું છે એટલે પરિચય ખૂબ જ ઉંડાણથી અને તાદૃશ્ય ચિતાર આપો છો, તો એમણે તને ભગવાનની પ્રતિમા ભેટ આપું છું. આજે પણ એ ભગવાન મારા કહ્યું કે હું જે વ્યક્તિને નખશિખ જાણતો હોઉં, અને લોકો પણ એને ઘરમાં બિરાજમાન છે. ' વિશે જાણવાની ઇચ્છા ધરાવતા હોય તેવા લોકો વિશે લખી તેના ગુણોનું તારાબેન જ્યારે રસ્તો ઓળંગી શકતાં નહીં, ત્યારે એ હાથ પકડીને દર્શન કરાવવું મને ગમે છે. ઘણો લાંબો સમય બેઠાં એટલે જૂની વાતો સામે મોટા દહેરાસર સુધી મૂકવા આવતા. અને મને સોંપીને જતાં (સાહિત્ય સમારોહની) નીકળી. ઘણાં સમારોહમાં હું એમની સાથે ગઈ ત્યારે હું કહેતી કે મારે તો તમારા ઘર સાથે બેવડો સંબંધ છે. મંડળમાં છું. અને એમનું સાન્નિધ્ય મને મળ્યું છે. વધારામાં જ્યારથી પૂજ્ય તારાબેન, અને યુવક સંઘમાં રમણભાઈ સાથે. તો કહેતા કે ડબલ લાભ ૫નાલાલ જગજીવન ગાંધી' મારે ત્યાં રહેવા આવ્યા ત્યારે તો લગભગ લેવાની યુક્તિ સારી છે, એમ કહીને હસાવતા. એમણે ભગવાનની દરરોજ એમની સાથે વાતો થતી, અને મને ખૂબ જ નસીબદાર છું એમ પૂજા કેવી રીતે કરવી, અને કયો ભાવ રાખવો તે વિગતવાર સમજાવેલું. કહેતા અને કહેતા કે જેટલું મળે તેટલું લઈ લેજે. ઘરે જ્ઞાનની ગંગા આવી મહાન વ્યક્તિને યાદ કરવા તે મારે માટે પુણ્યનું ઉપાર્જન કરવા આવી છે. પનાભાઈના પાન' ને યાદ કરી ખાસ હસાવ્યા. પાટણના જેવું લાગે છે.