Prabuddha Jivan 2006 Year 17 Ank 01 to 12 - Ank 04 is not available

SR No.: 525991
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2006
Total Pages: 318
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 82

૮૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
૧૬ જાન્યુઆરી, ૨૦૦૬
શ્રી રમણભાઈના તપની ત્રિજ્યામાં આવનાર પ્રભાવિત થયા વગર રહે નહિ !
B ચંદુલાલ સેલારકા
કેટલીક વ્યક્તિઓને આપણે વધુ વખત કે વારંવાર પ્રત્યક્ષ મળ્યા ન હોઈએ પરંતુ તેમનાં લખાણો, પ્રવચનો અને તેમના વિશે અન્ય સ્નેહી મિત્રોએ કરેલી વાતો કે સંસ્મરણો દ્વારા તે વ્યક્તિનો જાઈ કે આપાને પ્રત્યક્ષ પરિચય થયો હોય કે આપણે તેમની સમીપમાં જ, આસપાસ જ જાણે ઉપસ્થિત હોઈએ તેવી અનુભૂતિ થાય છે. સ્વ. શ્રી રમણલાલ શાહની બાબતમાં મને આવો જ અનુભવ, અનુભૂતિ થયાં છે. એમના પ્રત્યક્ષ પરિચયમાં આવવાનું વારંવાર બન્યું નથી. પરંતુ પહેલાંનું ‘પ્રબુદ્ધ જેન’ હવે ‘પ્રબુદ્ધ જીવન’ બન્યું છે. તેનાં વાંચન દ્વારા શ્રી રમણલાલભાઈની નૉકટમાં જ હોઈએ તેવી તેમની લેખિની, સરળ–શિષ્ટ ભાષા અને જે કંઈ જોયું, જે કોઈ વ્યક્તિને મળ્યા કે જે કોઈ પ્રસંગ કે 'ઈવેન્ટ'ના સાર્જો બન્યા તેનું નાબેબ ચિત્રા જોઈ-વાંચી, તેઓ જાણે આપણી સમક્ષ જ બેઠા હોય અને વાત કરતા હોઈએ તેવી લાગણી થઈ છે, (ફીલ) (Feel) થયું છે.
હું ઠીક ઠીક વાંચતો થયો ત્યારથી કે તે પહેલાંથી મારા સ્વ. પિતાશ્રી ભગવાનજીભાઈ ‘પ્રબુદ્ધ જૈન'ના ગ્રાહક અને વાચક હતા. આ બન્ને શબ્દો એટલા માટે વાપર્યા કે ઘણી વખત કે મોટે ભાગે-ગ્રાહક વાચક નથી હોતો કે વાચક ગ્રાહક નથી હોતો. અમે ‘જેન' નહોતા છતાં ‘પ્રબુદ્ધ જૈન’ શા માટે પિતાજી મગાવતા હશે ? કદાચ તેનું મુખ્ય કારણ હતું તે વખતે તેમાં પ્રસિદ્ધ થતી સ્વ. ડૉ. વૃજલાલ ધરમચંદ મેઘાણીની
સત્યકથાનો વાર્તા જે પાછળથી . હેમાં' નામે પ્રગટ થઈ હતી. ઉપરાંત પિતાજીની જ્ઞાનપિપાસા અને વાંચનરસ તો ખરાં જ. ડૉ. મેઘાણી અમારા પરિવાર-મિત્ર-હેમિલી ફ્રેન્ડ હોવા સાથે મારાં માતાજીના ખાસ દમ-રોગના ડૉક્ટર હતા. તે સમયના તેઓ કંઈક વિશેષ પ્રકારનાં ‘સોનાનાં ઈંજેક્શન' આપતા જેથી મારા માતુશ્રીને દમના દર્દમાં રાહત રહેતી.
તે વખતના ‘પ્રબુદ્ધ જૈન’ના તંત્રી હતા સ્વ. શ્રી મણિલાલ મોકમચંદ શાહ, પરંતુ ખરું તંત્રીકાર્યું તો શ્રી પરમાનંદ કુંવરજી કાપડિયા કરતા. તેમની કલમ સાત હતી અને વિચારો કાંતિકારક હતા. તેમણે એક વખત તેમના પિતા સ્વ. કુંવરજીભાઈ કાપડિયા વિશે લેખ લખેલો, તે મારા પિતાજીને ખૂબ ગમેલો અને મને તે ખાસ વંચાવેલો. સામાન્ય રીતે કોઇના ફોટા ન છાપતા. 'પ્રબુદ્ધ જૈન'માં કુંવરજી બાપાનો ફોટો પણ છપાયેલો તે મને આજે આટલા વર્ષે આંખો સામે આવે છે.
મુ. શ્રી પરમાનંદ કાપડિયાના અવસાન પછી તેમના પેગડામાં પગ પાસે, તેમની શાની, વિજ્ઞાન, સામાજિક-સંપર્ક અને સેવાભાવનાવાળી વ્યક્તિ મેળવવી મુશ્કેલ હતી. પરંતુ કુદરતે જાણે તે ખાલી જગ્યા પૂરવા જ રમણભાઇને ઘડ્યા હતા. ત્યારથી (સને ૧૯૮૨થી) આજ સુધી શ્રી રમણલાલ શાહે તેમની રીતે છતાં ‘પ્રબુદ્ધ જીવન'ની કક્ષાને નીચી પડવા દીધા વગર તેનું તંત્રીકાર્ય કરીને એક ઐતિહાસિક કાર્ય સિદ્ધ કર્યું છે, એક સીમાચિહન મૂક્યું છે તેમ કહેવું જોઈએ. આજે તેઓ નથી ત્યારે ફરી એકવાર આ મર્યાદિત સરક્યુલેશનવાળા સામયિકની ઊંચી કક્ષા જાળવવાની જવાબદારી જૈન યુવા સંધના કાર્યકરો પર આવી પડી છે. પરંતુ 'બહુરત્ના વસુંધરા‘–જૈન સમાજમાં એક એકથી ચડિયાતા વિદ્યાનો અને સામાજિક સેવાની ભાવના સાથે આધ્યાત્મિક ઊંચાઈએ પહોંચેલા, જૈન દર્શનના અભ્યાસીઓ અને જ્ઞાતાઓ છે તેથી ચિંતાને સ્થાન નથી.
સ્વ. શ્રી રમાભાઈનો જૈનદર્શનનો, શાસ્ત્રીની અને તેના આનુષંગી વિષયોનો વિશાળ અને ઊંડો અભ્યાસ તેમનાં લેખો અને પ્રવચનોમાં
છતો થાય છે. કેટલાયે જેનદર્શનનો વિષય લઈ પીએચ.ડી. (Ph.D.) કરનારના તેઓ માર્ગદર્શક રહ્યા છે. તેમની કક્ષાની જૈનદર્શન અને આગમોના અભ્યાસી બીજી કોઈ વ્યક્તિ કદાચ ભાગ્યે જ મળે એટલું બધું કામ તેમણે કર્યું છે.
જૈન યુવક સંઘની વ્યાખ્યાનમાળાના પ્રમુખસ્થાને સતત ૩૩ વર્ષો રહી તેમણે તેમની વાણી, જ્ઞાન, નિષ્ઠા અને સામાજિક પ્રતિષ્ઠાનો
ખ્યાલ આપણને આપ્યો છે. તેમનાં જ્ઞાનનો પ્રભાવ એટલો હતો કે કોઇપણ ઉચ્ચ કોટીના સાધુ, સંત કે સાહિત્યકાર-વિદ્વાન વ્યાખ્યાનમાળા માટેના તેમના નિમંત્રણને પાછું ઠેલી જ ન શકે ! આ તેમની વર્ષોની તપની ત્રિજયા હતી. તેમાં પ્રવેશનાર તેમના સૌમ્ય, કરેલ, સાત્ત્વિક તપના તેજથી પ્રભાવિત થયા વગર રહે નહિ.
‘પ્રબુદ્ધ જીવન'ના છેલ્લા એક-બે અંકોમાં તેમની અત્યંત નાદુરસ્ત તબિયત વિશે ઉલ્લેખ હતો અને તેઓ મુલુંડમાં તેમના પુત્રી શૈલજાબહેનની ઘરની નજીક હતા. છતાં છેલ્લી ક્ષણ સુધી જાણે તેમણે કામને નીચે ન મૂકી અને પોતાના સંતાનમા 'પ્રત જીવન' માટે
લખતા રહ્યા. અંગ્રેજીમાં કહે છે તેમ He died in harness- કામ કરતાં
કરતાં તેની પૂર્તિમાં જ તેમણે અંતિમ શ્વાસ લીો તેમ કહી શકાય.
તેમની અસ્વસ્થ તબિયતના સમાચાર વાંચી મેં જૈન યુવક સંઘના મંત્રી અને ‘પ્ર. જી.'ના સહ તંત્રી શ્રી ધનવંતભાઈને ફોન કર્યો, રમણભાઈની તબિયત વિશે જાર્યું, મારાં કરતાં રમણભાઈ પાંચેક વર્ષ મોટાં હશે, આશરે એંસીએકની વયના, તેવો મારો અંદાજ હતો. મનમાં ભય પણ પેઠો કે જેવી અસ્વસ્થ તબિયત અને ઉંમર હતી અને નબળાઈ હતી—તેનું પરિણામ-અને એ ભય સાચો પડ્યો. ફોન કર્યાના થોડા જ દિવસોમાં રમાભાઇના અવસાનના દુ:ખદ અને આધાતનજનક સમાચાર મળ્યા.
આ રમાભાઇએ યુવાનીમાં સેન્ટ ઝેવિયર્સ કૉલેજમાં ગુજરાતીના પ્રાધ્યાપક તરીકે કામ કરતાં કરતાં એકાંકી નાટિકાઓ લખેલી જે ખૂબ સફળતાપૂર્વક ભજવાયેલી પરા ખરી. મેં મારી વિદ્યાર્થી અવસ્થામાં ઝેવિયર્સ કૉલેજના જૂના હોલમાં તે જોયેલી પણ. તેમણે પ્રવાસો કર્યા અને તેનું રસિક અને માહિતીપૂર્ણ વર્ણન 'પાસપોર્ટની પધર્મ' નામના તેમના પુસ્તકમાં છે, જેને સરકારે પારિતોષિક પણ આપેલું. તેઓ ૫૯ ના મેજર પણ હતા.
'જેન યુવક સંઘ'ના પ્રમુખસ્થાનેથી તેમણે સ્વેચ્છાએ ખસી જવું યોગ્ય ગાયું, પરંતુ સૌનાં દબાણોથી 'પ્રબુદ્ધ જીવન'ના તંત્રી તરીકેનું કાર્ય ચાલુ રાખ્યું તે સમાજનું સદ્ભાગ્ય.
છેલ્લે, 'આચાર્ય શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય સ્મૃતિ એવૉર્ડ' માટે ઉભેદવાર કે વ્યક્તિની પસંદગી કરવાની હતી. ત્યારે મેં એક અગ્રણી કાર્યકરને મારો મત નમ્રતાપૂર્વક જણાવ્યો કે- એવૉર્ડ માટે શ્રી કાભાઈ યોગ્ય વ્યક્તિ છે. બીજાઓ પા હતી જ. પરંતુ સિનિયોરિટી જોતાં અને રમણભાઈની નિષ્ઠા, જ્ઞાન અને સમર્પણાભાવ જોતાં તેમને પ્રથમ પસંદ
કરવા જોઈએ !*
તે કાર્યકર ભાઈએ 'ખાનગી' રાખવાની શરતે કહ્યું કે બકાભાઈ જ આ પસંદગી સમિતિમાં મુખ્ય છે અને તેમણે એવૉર્ડ સ્વીકારવાની 'ના' પાડી છે. બીજી એક અત્યંત યોગ્ય વ્યક્તિનો વિચાર સમિતિ કરે છે. હું એ અન્ય યોગ્ય વ્યક્તિ' કોશ હશે. તે સમજી શક્યો હતો. પરંતુ ઓપચારિક રીતે જાહેર થાય તે પહેલાં 'સીક્રુશી' જાળવવાની હતી તેથી મોન રહ્યો. સામે આવેલા માન, એવૉર્ડને ન સ્વીકારવાની સ્થિતપ્રજ્ઞના તથા તે અન્ય યુવાન વિદ્વાનને આપવાની વિચારણામાં રમણભાઈની ઉદાત અને ઉદાર વિચારસરણી તથા ભાવનાનાં દર્શન થાય છે. ધન્ય
હું
છે તેમને !
સ્વ. ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહ, સ્વ. વાડીલાલ મોતીલાલ, સ્વ. ગીરધરલાલ કાપડિયા, સ્વ. વીરચંદ પાનાચંદ અને સ્વ. પરમાનંદ કુંવરજી કાપડિયા જેવા મહાજનોને પગલે ચાલનાર એક વિશિષ્ટ માનવ આપણી વચ્ચેથી ચાલ્યો ગયો તે ઘા સહન કરવો રહ્યો. ઈશ્વર તેમના આત્માને
પરમ શાંતિ અને મોક્ષમાર્ગ પ્રદાન કરે અને શ્રીમતી તારાબહેન, ચિ.
શૈલજાબહેન તથા અન્ય સ્વજનોને આ ઘા સહન કરવાની શક્તિ આપે તે જ પ્રાર્થના.