Prabuddha Jivan 2006 Year 17 Ank 01 to 12 - Ank 04 is not available

SR No.: 525991
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2006
Total Pages: 318
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 263

હતા. ૧૯ ઓક્ટોબર, ૨૦૦૬ : આ પ્રબુદ્ધ જીવન શકે કે બાહ્યાભંતર સંગત્યાગરૂપ વિરતિમાર્ગને–પ્રતિજ્ઞાપૂર્વક કરેલા સાવદ્ય તપ, શીલ, સંયમ, પૂજા, ભક્તિ, સેવા આદિ સર્વ ધાર્મિક ક્રિયાઓ વ્યાપારના ત્યાગને રાજમાર્ગ કહ્યો છે.
- તજવા યોગ્ય છે. રાજર્ષિ પ્રસન્નચંદ્ર સાધુવેષ છતાં સાતમી નરકના દળિયાં લીધાં, આત્માના ત્રણ ભાવ છે. શુદ્ધ ભાવ, શુભ ભાવ અને અશુભ તે રાજર્ષિને બીજી જ પળે કેવળજ્ઞાન શાથી થયું એ વાત પ્રત્યે લક્ષ ભાવ. પહેલો ભાવ ઉપાદેય છે અને પછીના બે ભાવ હેય છે. પહેલો આપવાની જરૂર છે. માથેથી મુગટ ઉપાડવા માટે મસ્તકે હાથ ફેરવ્યો ભાવ એ આત્માની સ્વાભાવિક સ્થિતિ છે અને બાકીના બે ભાવ અને તે જ વખતે કેશલોચવાળા માથાનો સ્પર્શ થયો, પશ્ચાતાપ થયો, આત્માની વૈભાવિક સ્થિતિ છે. પિતા, પુત્ર, પરિવાર આદિ ઉપરનો શુકલધ્યાનની શ્રેણીએ ચઢયા અને કેવળજ્ઞાન પ્રગયું. રાજાના વેષમાં રાગ તે અશુભ રાગ છે અને દેવ, ગુરુ ઉપરનો રાગ તેમ જ મહાવ્રત હોત તો લોચ કરેલું માથું ન હોત અને તેથી તેમને સાચો લક્ષ પણ આદિ ધર્મ ઉપરનો રાગ તે શુભ રાગ છે. અશુભ રાગ જેમ આત્માને ન આવત અને કેવળજ્ઞાન પણ પ્રગટ ન થાત. આમ, બાહ્ય ત્યાગ નુકસાન કરનાર છે, તેમ શુભ રાગ પણ આત્મા માટે ઝેરસ્વરૂપ છે. ભાવશુદ્ધિમાં સહાયક નીવડે છે. તેથી બાહ્ય ત્યાગ આવશ્યક છે. જેમ અશુભ રાગ આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપ પ્રગટાવવામાં લેશમાત્ર પણ
વસ્તુસ્થિતિ આમ હોવા છતાં કેટલાક ભાગરુચિ જીવડાઓ એમ સહાયક નથી, તેમ શુભ રાગ પણ આત્માના શુદ્ધ કહે છે કે બાહ્ય સંગ ત્યાગ્યા વિના પણ ભરત વગેરે મુક્તિપદ પામ્યા સ્વરૂપને–પ્રગટાવવામાં લેશમાત્ર પણ સહાયક નથી. ભોગાદિ ક્રિયાથી છે, માટે મહાવ્રતપ્રતિજ્ઞારૂપ સર્વવિરતિ કે અણુવ્રતપ્રતિજ્ઞારૂપ થતા અશુભ ભાવથી જેમ કોઈ આત્મલાભ નથી થતો, તેમ દેવપૂજા દેશવિરતિની શી જરૂર છે? સંસારમાં રહીને પણ જો રાગનો નાશ આદિથી થતા શુભ ભાવથી પણ કોઈ આત્મલાભ નથી થતો. જેઓ થઈ શકે છે તો તેમ જ કેમ ન કરવું? આવા અભિપ્રાયો અંતરમાં એમ માને છે કે દેવ, ગુરુ અને ધર્મ ઉપરનો રાગ એ આત્માના પડેલી ભોગલાલસાના કારણે જ ઉચ્ચારવામાં આવે છે. અનેક બાહ્ય અનંત જ્ઞાનાદિ ગુણો પ્રગટ કરવામાં કારણભૂત છે તેઓ સંગીઓમાંથી બે-પાંચને મુક્તિ મળી, બાકીના બધા ડૂબી ગયા, મહામિથ્યાત્વી છે અને આત્માના સચ્ચિદાનંદસ્વરૂપની અવગણના છતાં એ બે-પાંચનો-એ ભવ્યાત્માઓનો દાખલો લઈને, પાત્રતા કરનારા છે. જેઓ આત્મપ્રાપ્તિ અર્થે શુભ રાગમાં જોડાવા દેવ-ગુરુનું વિનાના અનેક જીવો ડૂબી ગયા અને અનેક ડૂબે છે એ તરફ લક્ષ ન અવલંબન લે છે, તેઓ ભૂલ કરે છે; કારણકે દેવ-ગુરુ પ્રત્યેના શુભ આપતાં, સંસારમાં રહીને તરવાની વાતો તેઓ કરે છે ! ભલે અનેક રાગથી આત્માનું સ્વરૂપ પ્રગટે એવું માનવું એ જ ભયંકર મિથ્યાત્વ જીવો ઝેર ખાઈને મર્યા, પણ બે-પાંચ તો બચ્યા છે-એમ ખોટી રીતે છે, માટે દેવપૂજા આદિ શુભ ક્રિયાઓ કરવા યોગ્ય નથી એમ તેમનું દાખલો લઈને કોઈ ઝેર ખાવા તૈયાર થાય છે? તેથી આત્માર્થી જીવે કહેવું છે. તો દઢ નિશ્ચય કરવો કે સ્વરૂપલક્ષે ધર્મક્રિયાઓ કરવી-તપ, ત્યાગ, આ દલીલનો ઉત્તર આ પ્રમાણે છે--જિનપૂજા, ગુરુવંદન, સંયમાદિ સ્વરૂપલક્ષે કરવાં એ જિનાજ્ઞા છે. ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી પ્રતિક્રમણાદિ પુણ્યબંધનાં કારણ છે એ વાત નિસંદેહ છે. પૂજા, . મહારાજ કહે છે
ઉપવાસ, વ્રતાદિ જે શુભ ક્રિયા છે તેનાથી શુભ પરિણામ ઉત્પન્ન ચરિત ભણિ બહુલોકમાંજી, ભરતાદિકનાં જેહ;
થાય છે અને પુણ્યકર્મ નીપજે છે. શુભાશુભ વિકારરહિત જે શુદ્ધ લોપે શુભ વ્યવહારનેજી, બોધિ હણે નિજ તેહ.
પરિણામ છે, તેનાથી જ સંવર-નિર્જરા થાય છે. શુભ ક્રિયાઓ બહુ દલ દીસે જીવનાંજી, વ્યવહારે શિવયોગ;
પુણ્યબંધનું કારણ હોવા છતાં પણ એ ક્રિયાઓ આત્માની છીંડી તાકે પાધરોજી, છોડી પંથ અયોગ.”
વિભાવદશાને ટાળવામાં સહાયક નથી એમ કહેવું યોગ્ય નથી. (૨) એકાંત નિશ્ચયવાદીઓ એવી દલીલ પણ કરે છે કે શુભ મનુષ્યદેહનો યોગ, દેવ-ગુરુ-શાસ્ત્રનો યોગ વગેરે વિભાવદશાને ક્રિયાઓ શુભ ભાવની જનેતા છે અને શુભ ભાવ હોય છે, એટલે ટાળવામાં સહાયક છે અને તે યોગ ધર્મક્રિયાથી ઉપાર્જન થયેલાં શુભ ક્રિયાઓ પણ હોય છે.
પુણ્યના કારણે મળે છે. જિનપૂજા, સામાયિક, પ્રતિક્રમણાદિ શુભ ક્રિયાઓથી શુભ ભાવ જ્ઞાનીઓએ માત્ર પુણ્યબંધના હેતુએ થતી ધર્મક્રિયાને સંસારવર્ધક ઉત્પન્ન થાય છે અને એ શુભ ભાવ આત્મગુણોને પ્રગટ કરવામાં ગણી છે; જ્યારે આત્મલક્ષે થતી ધર્મક્રિયાઓથી જે શુભ ભાવ થાય લેશમાત્ર પણ સહાયક નથી, તેનાથી આત્માની વિભાવદશા લેશમાત્ર છે, તેનાથી બંધાતું પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય સંસારવર્ધક નથી થતું, પરંતુ પણ ટળી શકતી નથી. તે માત્ર બંધનું જ કારણ બને છે. શુભ ભાવના તે વિભાવદશા ટાળવામાં સહાયક થાય છે. સ્વરૂપના લક્ષે જિનાજ્ઞા કારણે પુણ્યબંધ થાય છે. અને તે પુણ્યબંધ જીવને સંસારમાં રઝળાવે અનુસાર થતી ધર્મક્રિયાઓથી બંધાતું પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય એરંડિયા છે. પુણ્યબંધ પણ પાપબંધની માફક હેય છે, માટે પુણ્યબંધમાં જેવું છે. પેટમાં ખૂબ મળ બાજી ગયો હોય તે કાઢવા માટે એરંડિયું કારણભૂત એવી દાનાદિ સઘળી ક્રિયાઓ છોડવા યોગ્ય છે. જે ક્રિયાઓ પીવામાં આવે છે. જો કોઈ એમ સલાહ આપે કે પેટમાં આટલો કર્મબંધનું કારણ છે તે આત્મહિતકારી કેવી રીતે હોઈ શકે? જપ, કચરો તો ભર્યો છે એમાં નવો ક્યાં નાખો છો? તો જેમ સલાહ