Prabuddha Jivan 2006 Year 17 Ank 01 to 12 - Ank 04 is not available

SR No.: 525991
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2006
Total Pages: 318
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 223

તા. ૧૬ બાગસ્ટ ૨૦૦૬
ગમતી નથી. તેમ દુઃખ પણ કોઈને હું ગમતું નથી. જીવ માત્ર જેમ પરાધીનતાથી મુક્ત થવા ઇચ્છે છે, તેમ દુઃખથી પણ મુક્ત થવા ઇચ્છે છે. દુઃખનો સર્વથા નાશ એટલે બંધનનો સર્વથા નાશ. એ જ ન મુક્તિ છે.
બહારના વસ્તુ અને વ્યક્તિના બંધનો તો છોડવા ધારીએ છોડી શકાય એમ છે અને એ છૂટી પણ જતાં હોય છે. પરંતુ શરીર જીવે પોતે ધારણ કર્યું છે, એ તો જીવનું પોતાનું નજીકમાં નજીકનું અને મોટામાં મોટું બંધન છે. એ શરીરને કેટકેટલું ખવડાવ્યું-પીવડાવ્યું, પહેરાવ્યું-ઓઢાડ્યું, સંવાર્યું-સજાવ્યું ! શરીર જ મોટામાં મોટું કેદખાનું, પિંજર, બંધન છે. શરીર ધારણ કરવામાં પણ જન્મનું, ગર્ભાશયમાં રહેવાનું અને તેમાંથી બહાર પડવાનું, કેવું કારણું દુઃખ હોય છે ! શરીરમાં એ રહે પણ રોગનું, સાજું સારું સ્વરથ રાખવાનું અને વૃદ્ધાવસ્થાનું દુઃખ, તેમ અંતે એને છોડી જતાં મરણનું દુઃખ. શરીર છોડી દઇએ અને ફરી પાછું શરીર ધારણ જ ન કરવું પડે એવી અજન્મા, અશરીરી અવસ્થાની પ્રાપ્તિ જ સર્વથા બંધન (દુઃખ) મુક્તિ છે. શરીર એ મુક્તિપ્રાપ્તિ માટે મળેલું સાધન છે, જેને અશરીરી બનવા માટે પ્રયોજાય તો તે યોગ બને છે. અન્યથા ભોગવિલાસનું સાધન બનાવે તો આભાનો ભોગ લેવાય છે એટલે કે આત્મભાવ નાશ થાય છે. આપણે સહુ જાણીએ છીએ કે જે હાથ મારવા માટે ઉગામી શકાય છે, તે જ હાથથી સેવા કરી શાતા પણ પહોંચાડી શકાય છે અને બે હાથ જોડી, મસ્તક નમાવી પ્રણામ કરવા દ્વારા અભિવાદન કરી સામાનું બહુમાન પણ કરી શકાય છે. દેશ જ દુઃખરૂપ છે, એ સંબંધમાં સંત કબીરજી પણ લખે છે...
પ્રબુદ્ધ જીવન
સુર મુનિ ઔર દેવતા સાત દીપ નવખંડ, કહે કબીર સબ ભોગી, દે ધરેકા દંડ
દેડ ધરે કા દંડ કી ભોગવતે સબ કોય, શાની ભોગવે જ્ઞાનર્સ, અળાની ભોગવે રોય
દુઃખથી મુક્તિ તો સહુ કોઈ વાંછે છે, કેમકે દુઃખ કોઈને ગમતું નથી. દુઃખથી મુક્તિ મેળવવા ઈચ્છનારે પાપ એટલે કે ભૂલ જે દોષ છે, તે દોષથી મુક્ત થવું જરૂરી છે. જે છૂટવા માટે જીવે છે તે બંધનમાં આવતી નથી.
આમ બંધન કહેતાં દુઃખથી સર્વથા ફૂટવા માટે મોક્ષ મેળવવાનો છે, જે સહુ કોઈ જીવ ઈચ્છે છે. પ્રાપ્ત સુખ અને વાંછિત સુખવિષયક વિચારણા .
દુઃખ તો વિકૃતિ છે. અને દુઃખ કોઈ ઈચ્છે નહિ તે સ્વાભાવિક છે. પરંતુ સુખ તો જીવનું સ્વરૂપ છે. સુખ એ તો જીવની પોતાની માંગ (Derund) છે. સહુ કોઈ સુખ ઈચ્છે છે, માટે સુખની બાબતમાં તો સુખથી મુક્ત થવાનું વિચારવાનું નથી, પણ એ જે સુખ વર્તમાનમાં મળ્યું છે તે, પૂરું મળ્યું છે કે ઓછું, અધૂરું મળ્યું છે ? શુદ્ધ મળ્યું છે કે ભેળસેળિયું અશુદ્ધ મળ્યું છે? સ્વમાલિકીનું સ્વાધીન મળ્યું છે કે પરાધીન મળ્યું છે ? અવિકારી અવિનાશી મળ્યું છે કે વિકારી વિનાશી મળ્યું છે? સર્વોત્તમ મળ્યું છે કે પછી મધ્ય, જયન્ય પ્રકારનું મળ્યું. છે ? એની પ્રામાણિક વિચારણા કરવાની છે.
૧૧
સંપૂર્ણ કે અપૂર્ણ? જે સુખ વર્તમાને મળ્યું છે તે ઓછું અધૂરું મળ્યું છે કે પૂર્ણ? અપૂર્ણ મળ્યું છે. બધેબધું સુખ નથી મળ્યું. તેથી તો હજુ બીજું જે નથી મળ્યું તે અને મળ્યું છે તેમાંય વધુ અને વધુ મળે એવું માગ્યા કરીએ છીએ. જીવ સ્વરૂપથી પૂર્ણ સ્વરૂપ છે તેથી એની માગ પૂર્ણતાની સંપૂર્ણતાની Porfect ની છે. બજારમાં ખરીદીએ જઈએ ત્યારે [ શીર્ક, ફાટેલ તૂટેલું શાલીભદ્રજીએ પણ માથે ધણી તરીકે શ્રેણિક મહારાજાને જાણ્યા તો એનું ધણીપણું છોડી આત્મસ્વાતંત્ર્ય-આત્મનિર્ભરતાને પામવા પરમાત્મા મહાવીર ભગવાનનું સ્વામીત્વ સ્વેચ્છાએ સ્વીકાર્યું.
ભાંગ્યું, ફૂટ્યું હોય તેને નકારીએ છીએ. જીવને આખેઆખું અને પૂરેપૂરું જોઈતું હોય છે. છાંદોગ્ય ઉપનિષદ કહે છે... યો કે ભૂષા તત્સુખ, નાથે સુખમસ્તિ ભૂર્ગવ સુખ, ભૂમા વેવ વિજિજ્ઞાસિતવ્ય ઇત || પૂર્ણતામાં (અનંતતામાં) જ સાચું સુખ છે; અન્યતામાં (સાન્તતામાં) સુખ નથી. અનંતતામાં--પૂર્ણતામાં જ સુખ છે માટે ભૂમા (અનંત)ને જાણવાની જ સાધનાં કરવી જોઈએ. પૂર્ણિમા તપનું આયોજન પૂર્ણ કરવા માટે છે. જીવ સ્વરૂપથી પૂર્ણ છે માટે એની પૂર્ણતાની માગ એ પોતાના જ સ્વરૂપની માગ છે.
શુદ્ધ કે અશુદ્ધ ? જે કાંઈ ઈચ્છીએ તે ચોખ્ખું ચણાક, ડાઘાડૂઘી વગરનું, ભેળસેળ વગરનું શુદ્ધ-Pure માગીએ છીએ તે સ્વાભાવિક જ છે. કેમકે જીવ પોતે એના મૌલિક સ્વરૂપે શુદ્ધ છે. જે અસલ છે, મૂળ છે, સ્વચ્છ છે તેને પાળીએ છીએ અને નકલી, બનાવટી, ભેળસેળિયું, સડેલું, બગડેલું, વિકારી છે તેને નકારીએ છીએ. સ્વરૂપથી શુદ્ધ છે તેથી શુદ્ધતાની માગ એ નિજ સ્વરૂપની માગ છે.
'
જીવ
તે
સ્વાધીન કે પરાધીન ? જીવે પોતે જ પોતાની જાતને પ્રશ્ન કરવાનો છે અને વિચાર કરવાનો છે કે જે કાંઈ શરીરથી લઈને બધું પ્રાપ્ત થયું છે તેમાં હું સ્વાધીન છું કે પરાધીન છું ? વિચાર કરતાં વિચારવંતને જણાશે કે જે કાંઈ મળ્યું છે અને એ મળેલામાં જે સુખ વર્તાય છે, સઘળું ૫૨માંથી મળતું સુખ છે. પરમાં પરને આધીન રહી જીવાતું જીવન એ ગુલામી કહેવાય કે સ્વતંત્રતા? ‘પરમાં પરાધીનતા જ હોય અને સ્વમાં સ્વાધીનતા જ હોય !' કહેવત પણ છે ને કે આપ મૂઆ વિના સ્વર્ગે જવાય નહિ.
અંગ્રેજોના શાસનકાળમાં સલામતી હતી. ખાધેપીધે સુખી હતાં. છતાં પણ ગુલામી કઠતી હતી. માથે કોઈ ધણી, માલિક બીજો કોઈ છે કે જેની મુનસફી ઉપર આપણું જીવન નિર્ભર હતું. તેથી જ તો કુરબાનીઓ આપીને અંગ્રેજોના પારતંત્ર્યને હઠાવીને સ્વાતંત્ર્ય મેળવ્યું.
જ્ઞાનીઓ કે ...
‘સર્વ પરવશં દુઃખ, સર્વમાત્મવશં સુખમ્’
પરમાર્થ દૃષ્ટિથી, પરપદાર્થના સંયોગથી જે કાંઈ વૈદન થાય, તે આત્માનું વિકૃત સ્વરૂપ છે, માટે તે દુઃખરૂપ છે. જ્યારે ૫૨૫દાર્થના સંયોગથી નિરપેક્ષ આત્મપરિણામનું સંવેદન તે સૂક છે. એ સ્વ વડે સ્વમાંથી મેળવાતું અને સ્વ વડે સ્વમાં જ ભોગવાતું સ્વને આધીન એવું સ્વાધીન સ્વરૃખ છે, જે આત્મિકસુખ છે. માટે જ જ્ઞાનીઓએ