Prabuddha Jivan 2006 Year 17 Ank 01 to 12 - Ank 04 is not available

SR No.: 525991
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2006
Total Pages: 318
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 144

४
પ્રબુદ્ધ જીવન
સમય પણ એવો કે તમે રોજીંદા કર્યો અને ફરજને પૂરેપૂરા વફાદાર રહીને પછી જ પધારો, ધર્માભિમુખ ખરા, પશ કર્મવિમુખ નહિ જ. સાધારણપણામાંથી સત્યને માર્ગે ચાલી કર્મનિષ્ઠા, સત્ય ઉપર પરમાં શ્રદ્ધા, ઉદાત્ત ઉદ્દેશ, નિષ્કામ કર્મ, પૂરી સાદગી, માનવ માત્ર અને પ્રત્યેક ધર્મ પ્રત્યે સમભાવ રાખવો. સૂક્ષ્મતર અહિંસા, સાધન શુદ્ધિ અને અપરિગ્રહ ભાવ. આ બધાંના આચરણથી માણસમાંથી મહાત્મા થઈ શકાયાની યાત્રા એટલે ગાંધીજીનું જીવન. જ્ઞાન, કર્મ અને ભક્તિનો એક૨સ સમન્વય એટલે મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી,
બાળપણમાં સોનાનું કડું ચોરતા પિતા જોઈ ગયા, પણ બાળ મોહને જોયું કે પિતાએ ગુસ્સો નથી કર્યો, પણ પિતા પોતે જ રડી પડયાં, આ દૃશ્યઘટનામાં ગાંધીને સૂક્ષ્મ અહિંસાના પ્રથમ દર્શન થયાં. આ સત્યનો પથિક જો મનમાં ધ ભૂલ કરતો
છે ઈશ એનો સાક્ષી જાણી પ્રભુથી ડરતો,
નિજથી થયેલ ભૂલો એ સિમાલયી માને ને સત્યને ટૂંકે ટૂંકે ઉજ્જવળ શિખરે એ ચડતો' જ્યારે પોતે કે અન્ય કોઈ ભૂલ કરે ત્યારે ગાંધીને ગુસ્સો આવે? હા, આવે જ તો.. પણ સર્વ પ્રથમ પોતાની રજૂ જેટલી ય ભૂલને મજ જેવી ગણી જીવનભર એ ગણ્યા કરે. આવી ભૂલ ન થાય એની પ્રતિજ્ઞા કરે અને ખેવના કરે અને ગુસ્સો પોતા ઉપર કરી પોતાના જ ગાલ ઉપર તમાચો ચોડી દે, અને અનુયાયીની ભૂલમાં તો પોતાની કેળવણીનો જ દોષ જૂએ, અને વારે વારે એ યાદ કરે અને યાદ અપાવડાવે કે સત્યના ઉપાસકથી ક્યારેય ગફલત ન થવી જોઇએ. વ્યક્તિગત ગુણોને સામાજિક અને રાજકીય ગુરોમાં પરિવર્તિત કરવાની જ ઝુંબેશ આ માંથી ઉપાડે.
ખાપરામાં હરિશ્ચંદ્ર નાટક જોઇને પોતે જ નહિ પણ બધાં જ હરિશ્ચંદ્ર કેમ ન થઈ શકે એનું ચિંતન કરે.
ગાંધી પરદેશ ગયા. લિફટમાં બેઠા અને બોલ્લા ‘આ તો ઓરડીઓ ઊંચે થવા માંડી' આવો ભોળો માણસ, અને એ પણ પાછો બુદ્ધિશાળી અને યુવાન, તો અન્ય સ્ત્રી પ્રત્યે સૂક્ષ્મ આકર્ષણ થઈ જાય તો એનો ૫ એકરાર કરી નાખે, કોઈ પણ પરિસ્થિતિમાં માને આપેલા વચનોને યાદ કરે અને પૂર્ણતઃ પાળે.
આફ્રિકામાં ક્યાંય અન્યાય સહન ન કર્યો, એ સર્વ ઘટનાથી તો આપણી બધાં વિદિત છીએ જ. પણ ત્યાં વરસના ૧૦૫ પાઉન્ડથી કમાણી વધી, ધીકતી પ્રેકટીશ, પોતાના હાથ નીચે બે ગો૨ા વકીલો અને સ્ટાફ રાખે, ત્યાં જંગલો લીધો, બધાંને સાથે રાખે, સાથે જમાડે, એ બધાં સાથેનો વ્યવહાર એક સાહેબ જેવી નહિ જ, પરા બંધુ ભાવનો સમભાવ, એટલે ગાંધી બેરિસ્ટર તરીકે પૂરા સફળ જ. આફ્રિકામાં ૨૦ વર્ષના વસવાટ દરમિયાન અનેક કસોટી અને 'ફિનિશ વસાહત તેમજ ‘ટોલ્સટોય વાડી' એમ બે આશ્રમોની સ્થાપના અને જીવનના અનેક પ્રોો કર્યાં અને કરાવ્યા. આફ્રિકાની ભૂમિ ઉપર એમના તપનું ઘડતર થયું એટલે તો નેલ્સન મંડેલાએ કહ્યું કે, ‘ભારતે અમને બેરિસ્ટર ગાંધી આપ્યા, અને અમે દુનિયાને મહાત્મા ગાંધીજી આપ્યા.’
૧૬ માર્ચ, ૨૦૦૬
આ માનવ, રસ્કિન, ટોલસ્ટોય, શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર અને અનેક પુસ્તકો પુનઃ પુનઃ વાંચે અને એ સર્વ આદર્શો અક્ષરસઃ જીવનમાં અમલમાં મૂકે.
પૂ. નારાયણભાઈનું કથા વક્તક્તળ વહેતું જાય અને ‘કૈવા' 'કેવા' અને ‘એવા’‘એવા' ગાંધી આપણા ચિત્ત ઉપર ઉપસતા જાય ! ગાંધીની કથની અને કરણીમાં કોઈ ભેદ નહિ. વ્યક્તિગુરો, સામાજિક અને રાજકીય ગુણો સુધી આ ઉચ્ચાર, વિચાર અને આચારનો સમન્વય વિકસતો અને વિસ્તરતો જોઈ આપણને અચંબો થતો જાય.
એશિયામાં ગાંધીના વ્યક્તિત્વનો વિકાસ થતો દેખાય, ઈંગ્લાંડમાં નાગરિકતાની નાલીય પામતા ગાંધી દેખાય, અને આાફ્રિકામાં તો વિવિધ સાધના થકી સાધક તરીકે વિકાસ પામતા મહાત્મા બનતા રહેતાં ગાંધીના દર્શન થાય. પળે પળે અનાસક્ત યોગમય જીવન ખીલતું અને ખુલતું દેખાય, ત્યારે લાગે કે આ મહા માનવ Think Globly છે, પણ એના પાયામાં Act Locay છે. ક્ષણે ક્ષણે આત્મ નિરીક્ષણ કરતો
કોઇટામાંથી પતંગિયું હતી હતી આ માસ મહા માનવ વિરાટ આકાશ બનતો જાય. એ ચિત્રદર્શનો પૂ. નારાયણભાઇના વાણી રંગથી જોવા એ જીવનનો એક લ્હાવો બની જાય.
અન્યાયનો વિરોધ કરો પણ અન્યાયની રીતે નહિ. સર્વ ધર્મ પ્રત્યે પ્રેમ, પરધર્મ પ્રત્યે આદર, અને વિધર્મ તરફ સહિષ્ણુતાનો આદર્શ જીવનભર પોતાના હૃદયમાં ધ્વનિત કરનાર આ મહાત્મા અધર્મનો વિરોધ કરવાનું પણ ચૂકે નહિ.
ન
ગોપાલ કૃષ્ણ ગોખલેએ કહ્યું હતું કે “હજાર વર્ષમાં ન પામ્યો જય એવો આ ગાંધી આપણી ધરતીને આપણને આપ્યો છે.’
ગાંધીજીએ ભારતમાં આવી ફર્સ્ટ કલાસમાં નહિ પણ થર્ડ કલાસમાં સામાન્ય માનવી સાથે બેસી સર્વ પ્રથમ ભારત દર્શન કરતાં કરતાં ભારતની ગરીબી અને અસ્પૃશ્યતા જેવા અનેક પ્રશ્નોનો અભ્યાસ કર્યો અને 'સૂટ ટાઈ'વાળા આ બેરિસ્ટરે ‘પોતડી' ધારણ કરી લીધી, જીવનના અંતિમ શ્વાસ સુધી અને જગતને કહી દીધું કે ભારતની પ્રજા ભલે ગમે તેટલી ગરીબ હોય પણ એના સંસ્કારમાં ઉદારતાની ક્યારેય ખોટ પડી નથી.
ગાંધી કથાનું જેમ જેમ શ્રવણ કરતા જઇએ તેમ તેમ પૂ. નારાયણાભાઈના મુખેથી અનેક ગાંધી રહસ્યો, આદર્શો અને હૃદયસ્યંદિત પ્રસંગો આપણી સમક્ષ ખુલતા જાય, પ્રસ્તુત થતા જાય. સત્યાગ્રહો, દાંડીકૂચ, ‘ક્વીટ ઇન્ડિયા', ગોળમેજી પરિષદ, આઝાદીની વ્યૂહ રચના, પૂનામાં આગાખાન મહેલમાં પૂ. મહાદેવભાઈ અને પૂ. કસ્તુરબાના દેહવિલય સમયે જેલ અધિકારીઓએ આચરેલી અમાનુષતા, પેલા મીર આલમનો કિસ્સો, ભારત પાકિસ્તાનનું વિભાજન, જનાબ ઝીણા સાથેના મતભેદો, જલિયાનવાલા બાગની ઘટનાથી ગાંધીજીના હ્રદર્શની અકથ્ય વેદના અને કેટકેટલા પ્રસંગોનું અહીં અવતરણ કરીએ ?
·
પણ બે પ્રસંગ તો પ્રકાશમાં લાવવા જ જોઈએ. છેલ્લે ભારતનું સૂકાન વલ્લભભાઈને નહિ પણ નહેરુને કેમ સોંપ્યું, કારણ કે ગાંધીજી નવી સરકારની સ્થિરતા ઈચ્છતા હતા, અને એ સ્થિરતા કદાચ ગુણોમભાઈના સ્વાસ્થ્યને કારણે શક્ય ન બને. વલ્લભભાઈ ગાંધીજીના ‘પેશન્ટ' હતા. ગાંધીજી વલ્લભભાઈની નાદુરીથી પૂરા વાકેફ હતા અને નવી સરકારની રચના પાડી માત્ર ૧૩ મહિનામાં જ વકભાઈએ વિદાય લીધી.
Truth Force, Love Force અને Soul Force ના ઉમદા આદર્સ સાથે ભારતમાં સાબરમતી અને વર્ધા આશ્રમની સ્થાપના કરી. સત્યાગ્રહના અને અનેક પ્રકારના સેવાયજ્ઞના શ્રીગણેશ માંડ્યા, અને આત્મશુદ્ધિ માટે ઉપવાસના તપની સાધના પણ કરી
ઈશ્વરની સમીપ રહેનારા આ મહા માનવમાં ભારતની પ્રજાએ ઈશ્વરના દર્શન કર્યા, અને એનું હૃદય તો એવું બમ્પ કે એમની આંખમાં આંખ પરોવો એટલું તમે મન, ગાંપીના થઈ જાવ. આ ચુંબકિય તત્ત્વ એટલે કથન અને આચારમાં માત્ર પૂર્ણ સત્ય, અને એમના આ ચુંબકિય તત્ત્વથી તો કેટલાં મોટા માનવોની આપણને મૂડી મળી!! જવાહરલાલ, વલ્લભભાઈ, રાજાજી, મૌલાના આઝાદ અને અનેકો, અનેકો, જેના પાયા ઉપર આજનું ભારત સ્થિર અને ગતિશીલ છે.
૩૦ જાન્યુ, પ્રાર્થનામાં જતાં પહેલાં ગાંધીજી વલ્લભભાઈને મળે છે અને કહે છે, ‘ભારતને તમારા બન્નેની જરૂર છે. તમે બન્ને સાથે રહેજો.' લોર્ડ માઉન્ટ બેટનને પણ ગાંધીજીએ આ શબ્દો કહ્યા હતાં.
૧૯૧૭માં ત્રંબકલાલ મજમુદારે કહ્યું હતું, ‘આ ગાંધીજીને હિન્દુ ગોળીએ દેશે.'