________________
૧૬ ફેબ્રુઆરી, ૨૦૦૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
લોકતંત્રમાં રાજ્યકર્તાઓ સાચા અર્થમાં લોકોના પ્રતિનિધિ જ રહેવાના. ધીરગંભીર સ્વરે એમણે ઉત્તર આપ્યો: “ઇશ્વર દર્શન-સત્યદર્શન, આમાં અપવાદ હોય, પણ લોકોનું જે નૈતિક ધોરણ હોય તેવું જ તેના જીવનની શુદ્ધિ અને જ્ઞાનનો વિકાસ એવો થવો જોઇએ કે હું કેવળ પ્રતિનિધિઓનું બને; કારણ કે પસંદગી એ પ્રકારે થાય અને લોકો સત્ય જ બોલું અને આચરું, અસત્ય, અભિમાન, દ્વેષ અને વિકારમાત્રથી પણ જાણે-અજાણે એવી જ અપેક્ષા રાખે. મારો તો એવો મત છે કે હું મુક્ત હોઉં. આ સ્થિતિમાં હું જે બોલું તે સત્ય જ હોય. એટલે તે રાજ્યતંત્ર સુધારવા ઇચ્છનારે લોકમાનસ કેળવવા ઉપર વિશેષ ધ્યાન પ્રમાણે જ થાય. મને કોઈ ખોટો માની શકે નહિ, કલ્પી શકે નહિ.” આપવું જોઇએ. મને એમ જણાયું છે કે અખબારો અને વ્યક્તિઓ મેં વચ્ચે કહ્યું: “આ સ્થિતિ તો અસાધ્ય જણાય છે.' જેટલી સરળતાથી સરકારની ટીકા કરે છે તેટલી સરળતાથી લોકોની
' એમણે તરત જ જવાબ આપ્યો: “ના, અસાધ્ય નથી. એવું હોત તો ટીકા કરી શકતા નથી. લોકપ્રિયતા મેળવવાનું વલણ આ માટે કારણભૂત ,
જગતના મહાપુરુષોએ તે સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરવાનો પુરુષાર્થ ન કર્યા હોત. છે. લોકશાહી માટે હું આ મનોદશાને ભયકારક ગણું છું. રાજકર્તાઓની.
મને પણ એટલી પ્રતીતિ તો થઈ જ છે કે આ સ્થિતિ સાધ્ય છે, આ ભૂલો અવશ્ય બતાવવી જોઇએ અને નીડરતાથી ટીકા પણ કરવી
જીવનમાં જેટલો પંથ કાપી શકાય તેટલો કાપવો જોઇએ. જીવનનું જોઇએ, પરંતુ જે પ્રશ્નમાં લોકો. ભૂલ કરતા હોય ત્યાં અપ્રિયતા ને
સાતત્ય હું સ્વીકારું છું. મારી દૃષ્ટિએ જીવન એક યાત્રા છે. આવી રોષ વહોરીને પણ તે કહેવું જોઇએ. રાજ્યકર્તાઓની પણ એક જ
સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરવામાં જે કંઈ આડું આવે તે છોડવું જોઇએ અને જે બાજુ જોવાનું યોગ્ય નથી. જે સારું થતું હોય તેની પણ નોંધ લેવી
સહાયરૂપ થાય તે સ્વીકારવું જોઇએ એવી કસોટી મેં રાખી છે. આ જોઇએ.”
કારણે હું કંઈ શોધવા જતો નથી, અને જે કર્તવ્ય આવી પડે છે તે પૂરી પ્રધાનોની પ્રવૃત્તિ
નિષ્ઠાથી બજાવવા પ્રયત્નશીલ રહું છું. હું જાણું છું કે મારામાં ઘણી મેં પૂછ્યું : ઉદઘાટનો અને અન્ય સમારંભોમાં પ્રધાનો તેમ જ ખામીઓ છે, પરંતુ સાચે માગું છું ને અંતિમ ધ્યેય વિષે સ્પષ્ટ છું - બીજા નેતાઓ આજે જેટલા પ્રમાણમાં હાજરી આપે છે તે આપને એટલી ખાત્રી તો મને છે જ. હું જે કરું છું તે વિશ્વાસથી કરું છું. યોગ્ય લાગે છે ? વહિવટી કામની સરખામણીમાં તેનો ઉપયોગ વિશેષ ગાંધીજીનું જીવન અને ગીતા મારા માટે માર્ગદર્શક છે.' છે? દેશના વિવિધ ભાગોમાં સત્તાસ્થાને બેઠેલા માણસોની
" આ મુલાકાત પુરી કરીને મેં જ્યારે વિદાય લીધી ત્યારે મને એમ રહેણીકરણીથી આપને સંતોષ છે?
થયું કે એમના ખંડમાં પ્રવેશ કર્યો તે કરતાં વધુ સમૃદ્ધ થઇને હું બહાર એમણે જવાબ આપ્યોઃ “સમારંભોની વાતો બહુ મૂંઝવનારી છે. આવ્યો છું. સમયના અભાવે વધુ ચર્ચા થઈ શકી નહિ. પરંતુ જે કંઈ મારા મનમાં એટલું નક્કી છે કે સમારંભોમાં જવાની પાછળ પોતાના
જાણવાનું મળ્યું તે ઘણું મૂલ્યવાન છે એવી અસર તો મારા મન ઉપર કામના પ્રચારનો અને લોકોનું માનસ જાણવાનો હેતુ હોવો જોઇએ; રહી જ. અને એમના પ્રત્યેક ઉત્તરમાં સચ્ચાઈનો રણકો હતો એવી પોતાની પ્રસિદ્ધિનો કે માનમરતબાનો નહિ જ. આ બાબતમાં મર્યાદા ,
:દ્ધિની કે માનમરતબાની નહિ જ. આ બાબતમાં, ભવાદી પ્રતીતિ પણ મારા હૃદયે મેળવી. મૂકવી જરૂરી છે, પણ મૂકવાનું બહુ જ કઠણ છે. જે લોકો વિરોધ કરે
| સોપાન છે તે લોકો જ પોતાના કોઈ સમારંભ વખતે પ્રધાનોને આગ્રહ કરવામાં કચાશ રાખતા નથી. લાગવગો પણ લઈ આવે છે. ક્યાં જવું અને ક્યાં ન જવું તેની પણ મોટી મૂંઝવણ હોય છે. આમાં ક્યાંક ભૂલ થઈ જતી
શ્રી ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહને હશે, પરંતુ હેત જો સારો હોય તો તે વસ્તુ મને ચિંતાજનક કે વિરોધ કરવા જેવી લાગતી નથી.
મરણોત્તર લેજન્ડરી એવોર્ડ સત્તાસ્થાને બેઠેલાઓની રહેણીકરણી આદર્શ ભલે ન હોય પણ
1 જેન સોશ્યલ ગ્રુસ ઈન્ટરનેશનલ ફેડરેશન દ્વારા હૈદરાબાદ મારો એવો નિશ્ચિત અભિપ્રાય છે કે અન્ય દેશોની સરખામણીમાં આપણે અધિવેશનમાં જેન જગતના અગ્રણી ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહને ત્યાં ઘણી સારી સ્થિતિ છે. જે કંઈ મેં વાંચ્યું, સાંભળ્યું છે અને અહીં
મરણોત્તર ‘લેજન્ડરી એવોર્ડ એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો. આંધ વિવિધ દેશોના અગ્રણીઓને મળવાનું થાય છે તે ઉપરથી હું કહી શકું
| પ્રદેશના તત્કાલીન રાજ્યપાલ સુશીલકુમાર શિંદેની ઉપસ્થિતિમાં કે આપણે ત્યાં સારી સ્થિતિ છે. આમાં સુધારો થયા જ કરવો જોઇએ,
| ચીમનભાઇના દોહિત્ર આશિષભાઈ તથા નીલેશ શાહે એવૉર્ડ પણ તે માટે હું લોકમત અને લોકકેળવણીને આવશ્યક ગણું છું. હું
| સ્વીકાર્યો હતો. આ પ્રસંગે ફેડરેશનના પ્રમુખ ડૉ. સી. ડી. શાહ જે અભિપ્રાય ઉચ્ચારું છું તેમાં અપવાદરૂપ એટલે કે આપણને શરમ | તથા દેશ-વિદેશથી આવેલા મહાનુભાવો ઉપસ્થિત હતા. થાય એવા દાખલા હશે. બીજી બાજુ તેના માટે આપણે ગૌરવ લઈ | શ્રી ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહ શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના શકીએ એવા દાખલાઓ પણ છે જ. સમગ્ર દૃષ્ટિએ વિચારતાં અને પૂર્વ પ્રમુખ અને ‘પ્રબુદ્ધ જીવનના માનદ્ મંત્રી હતા. સંઘ અને સરખામણીમાં અને આપણી સ્થિતિ સંતોષજનક લાગે છે.” "પ્રબુદ્ધ જીવન” પ્રત્યે એઓશ્રીની અનન્ય પ્રેરણાત્મક સેવા હતી. • અંતિમ ધ્યેય
- શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ અને ‘પ્રબુદ્ધ જીવન” જેન સોશ્યલ હવે મેં સૌથી અગત્યનો અને છેલ્લો પ્રશ્ન રજૂ કર્યો: ‘આપનો પરમ
A ગ્રુપ્સ ઈન્ટરનેશનલ ફોડરેશનને શ્રી ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહની સંતોષ શામાં ? જીવનની અંતિમ અભિલાષા શી ? શું પ્રાપ્ત કરીને
આવી ઉમદા કદર કરવા માટે અભિનંદન આપે છે. આપ કૃતકૃત્યતા અનુભવો ?'
તંત્રી