________________
૧૬ જાન્યુઆરી, ૨૦૦૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
૧૦૭
જ વિશેષ આગ્રહ વગર એ વાત પડતી મૂકી, મારી મર્યાદાને સમજીને રમણભાઈનો બીજો પરિચય તે પાસપોર્ટની પાંખેની લેખમાળા દ્વારા તેમણે પછી કદી સૂચન ન કર્યું પણ જ્યારે મળે ત્યારે હું શું વાંચું છું, શું તેમણે રજૂ કરેલા વિશ્વ પ્રવાસના અનુભવો. ગુજરાતી સાહિત્યમાં પ્રવાસ લખું છું તેમાં રસ લેતા. એક વખત તેમના પ્રસિદ્ધ થયેલા બે પુસ્તકો સાહિત્ય ઠીક ઠીક લખાયું છે અને દરેક પ્રવાસીએ પોતાની અનુભવ જૈન યુવક સંઘ (પ્રાર્થના સમાજ) માંથી લઈ આવી તે ઉપર લખવા પણ કથા લખી છે. કદાચ આની શરૂઆત ક્રાંતિકારી સમાજ સુધારક કરસન સૂચવ્યું હતું.
મૂળજીએ તેમના પુસ્તક ‘ઇંગ્લેન્ડના પ્રવાસ'માં કરી. પછી ઘણું પ્રવાસ મારા એકેડેમિક મિત્રો ડૉ. ધનવંતભાઈ શાહ અને ડૉ. કલા શાહ સાહિત્ય લખાતું રહે છે. પણ રમણભાઈના પાસપોર્ટની પાંખેના ત્રણ તેમના વિશેષ પરિચયમાં રહ્યા. તે રીતે જ એડવોકેટ સ્વ. નેમચંદ ગાલા ભાગ જુદી જ ભાત પાડતાં પુસ્તક બન્યાં છે તેથી જ વાચકો અને અને ગોવિંદજી લોડાયા જેન સાહિત્ય સમારોહ સંદર્ભમાં તેમના વધુ સંપાદકના આગ્રહથી તેમણે આ શ્રેણી લખવી પડી હતી. રમણભાઈ નજીક હતા. તેમાં પણ નેમચંદભાઈ જે લાગણી સભર રીતે રમણભાઈ સર માટે કહેવું હોય તો તેઓ જ્ઞાનની પાંખે ઉડનારા વિહંગ હતા જે સરને યાદ કરતા તે જોઇને થતું કે આ મિત્રોમાં જ્ઞાન પિપાસા જાગૃત અમારા જેવા અનેક નવા શીખાઉ જ્ઞાન ગગનના પંખીઓને દોરી જતા. કરી તે સંતોષવાની સરની પદ્ધતિ આગવી હતી.
મારા પ્રાતઃ સ્મરણીય કાકાજી . 1 ભારતી મનીષ શાહ
ડૉ. રમણભાઈ શાહ પુણ્યશાળી હતા. આર્યદેશ, મનુષ્યયોનિ, તેઓ સ્વભાવે આનંદી અને નિર્દોષ તેથી બાળક સાથે બાળક જેવા બની નિરોગી શરીર, સંપૂર્ણ ઈદ્રિયો, ઊંચું કૂળ, જૈન ધર્મ, અને તેમાં પણ જતા. તેમનાં પત્રો/પૌત્રીને હંમેશાં કંઈક નવું ને નવું શીખવાડતા, દેવ ગુરૂ ધર્મની શ્રધ્ધા પુણ્યના યોગે તેમને મળ્યા હતા. સમતાપૂર્વકનું ઉચ્ચ સંસ્કાર રેડતા હતા. જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ક્ષયો પક્ષમ સાથે આદેય આચરણ સાથે જ પૈસા, વિદ્યા, બુદ્ધિ અને સમજણ પણ પુણ્યથી જ નામકર્મ, સૌભાગ્ય નામકર્મનો પણ ઉદય તેટલો જ હતો. તેમના પ્રશંસા પ્રાપ્ત થાય. તો આ બધું પુણ્ય એ આત્મા સાથે લઈને આવ્યો હતો અને મોટા મોટા આચાર્ય ભગવંતો પણ કરતા હતા. તેમને મળેલો મનુષ્યભવ રેવાબાની કુતિમાં અવતર્યો હતો. એ પુણ્યશાળી આત્મા તે મારા કાકાજી તેમણે સફળ કર્યો હતો. એક શ્રાવક તરીકે તેમનું જ્ઞાન એક મોટા આચાર્ય - રમણભાઈ ચીમનલાલ શાહ.
જેટલું હતું. સતત જ્ઞાનમાં રત રહેવાથી તેમનો આત્મા ઉર્ધ્વગામી બન્યો. કારણ રમાકાકા આ સ્તરે પહોંચ્યા હતા કે તેઓના પૂર્વના અનેક
અંતમાં એટલું કહીશ કે ઊંચા જ્ઞાનના જે સંસ્કારો લઈને આવ્યા હતા ભવોની સાધના હતી. તેમ જ તેમનો પૂર્વનો જ્ઞાનાવરણીય કર્મનો
છે તેને તેમણે જાળવ્યા અને તેમાં વધારો કરીને લઈ ગયા, અમારા કુટુંબનું લયોપક્ષમ જબરદસ્ત હતો. તેમનું જીવનદળ ઊંચું હતું. તેઓ પુરયાનુંબંધી પુણ્ય લઈને આવ્યા હતા. તેઓ બહુશ્રુત વિદ્વાન, કુશળ વક્તા, ભાષા, તેઓ
છે તેઓ ગૌરવ હતા. તેમના જેવા વડીલ અમને મળ્યા તે અમારું સદ્ભાગ્ય સાહિત્ય, અને જૈન ધર્મના ઊંડા અભ્યાસી હતા. ચિંતક હતા. તેમની છે. તેમના સરસ પ્રવૃત્તિમય જીવનથી બધાને પ્રેરણા મળે અને સૌ કોઈ વકૃત્વશૈલી, લેખનશૈલી પ્રશસ્ય હતી. ઉચ્ચ શિક્ષણ પામી તેઓ પ્રાધ્યાપક તેમની જેમ દુર્લભ એવા મનુષ્યભવને સફળ બનાવે. આ પૃથ્વી ઉપરથી બની મુંબઈ યુનિર્વસિટીના ઉચ્ચ સ્થાને પહોંચ્યા હતા. તેઓનું જીવન તેઓની વિદાય થઈ. તેઓ આપણી વચ્ચે રહ્યા નથી પણ તેમનો આત્મા પ્રવૃત્તિશીલ હતું. તેમનું લેખનકાર્ય જીવનપર્યંત ચાલુને ચાલુ હતું અને જ્યાં ગયો હોય ત્યાં પરમ શાંતિને પામે તેવી પ્રભુને પ્રાર્થના. જૈન ધર્મનું વાંચન ગમે એટલે મને તેમણે લખેલાં બધાં પુસ્તકો આપતા
પારદર્શક વ્યક્તિત્વ
B ખુશ્મા શાહ શ્રી સંભવનાથજીનો પૂર્વ ભવ શ્રી વિમલવાહન મહારાજા તરીકે શ્રી અજીતનાથજી પૂર્વ જન્મમાં શ્રી વિમલવાહન મહારાજા હોઈ શકે. દર્શાવેલ હતો, જ્યારે અમારી પાસે પંડિત શ્રી સવાઈલાલ જાદવજી આ વાત એમણે જાતે ફોન કરી જણાવી. અમારી પૂછપરછ પર જાતે શાહ, પરોગામવાળા સંકલિત જીનેશ્વર જીવન જ્યોત દર્શન'નું એક નોંધ લઈ, જાતે લક્ષ્ય આપી, જાતે સંશોધન કરી જાતે જ ફોન કરી ખૂબ પ્રકાશન છે જેમાં શ્રી અજીતનાથજીના પૂર્વ જન્મને શ્રી વિમલવાહન જ સરળતાથી આ વાત કરી. એમનો આવો સરળ, સહજ, પારદર્શી તરીકે દર્શાવેલ છે તો આ બંનેમાં ખરું શું ? એમ અમોએ પૂછાવેલ હતું. સ્વભાવ હૃદયને સ્પર્શી જાય છે ત્યારે એવી લાગણીનો અનુભવ થાય છે પોતાની નાજુક તબિયતમાં પણ શ્રી રમણભાઈએ જાતે પરિશ્રમ ઉઠાવી છે અને તે પણ ફોન પર - એક અજાણી વ્યક્તિને એમને મહેરાત લઈ ખૂબ જ અલ્પ સમયમાં એ શોધી કાઢ્યું કે શ્રી સંભવનાથજીના પૂર્વભવમાં જવાબ આપ્યો. અલ્પ સંસર્ગમાં જો આટલું પામી શકી તો દીધે પરિચયમાં વિમલવાહન નહીં પણ વિશાલવાહન મહારાજા હતા. જ્યારે આવી હોત તો કેટલું પામી શકી હોત ?
એ જીવન ઃ અન્યો માટે જીવનસંદેશ
' D પુરષોત્તમભાઈ અને મલયભાઈ બાવીશી તેજસ્વી ઉદ્યોગપતિઓ, વેપારીઓ, રાજકારણીઓ, ડોકટરો, સ્વભાવી મહાપુરુષોની વિદાય ચિત્તને શોકગ્રસ્ત કરી ખાલીપો આપી એન્જિનિયરો વગેરેની ખોટ ભાગ્યે જ અનુભવાય છે. પરંતુ જેનું જીવન જાય છે. જ અન્યો માટે જીવનસંદેશ બની જાય તેવા ધર્મપ્રેમી, દાર્શનિક, સરળ અમારે મન ડૉ. રમણભાઈ ધર્મને સાચા અર્થમાં સમજનાર અને તે