________________
૧0
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૫-૧૦-૨૦૦૦
કોશીકાઓ વધવા લાગી. એમની લાળમાં સંક્રમણ વિરોધી પ્રોટીનનું હાસ્યરસ જન્મથી મૃત્યુ પર્યત સાથ આપે છે. જ્યારે બીજા રસોનું એમ પ્રમાણ વધ્યું હતું. ઈન્ટરફેરોન ગામા નામનાં હોર્મોનનું પ્રમાણ વધ્યું જ નથી. હાસ્ય ફક્ત પોતાને જ નહીં પરંતુ સંપર્કમાં આવનારા બધા જ હિલિંગ કેમીકલ ગણાય છે. દર્દીઓ જેનાથી તાણ અનુભવે છે તે લોકોને પ્રફુલ્લિત કરે છે. એપીનેફ્રોન હોર્મોનનું પ્રમાણ ઘટયું અને સાથે સાથે કુદરતી પીડાશામક “ચાર મિલે, ચોસઠ ખીલે; બીસ ખડે કર જોડ, ઈન્ડોર્ફિન્સ અને એને ફેલિન્સનું પ્રમાણ વધ્યું હતું. અમેરિકન પત્રકાર રનેહીસે સ્નેહી મીલે, ખીલ ગયે લાખ કરોડ.' અને લેખક નોર્મન કઝિન્સને રુમેટોઈડ આર્થરાઈટીસ નામનો અસાધ્ય હાસ્ય દ્વારા ઉમંગ, આશા, ઉત્સાહ, નેહ અને સૌમ્યતાનું સુમધુર રોગ થયો. આધુનિક વિજ્ઞાન પાસે એ રોગની કોઈ જ દવા ન હતી. વાતાવરણ સર્જાય છે. માનવ મન મધુર કલ્પનાઓ, પાવન વિચારો અને એના અંગો-પાંગો જકડાવા લાગ્યા હતાં. એણે સૂતાં-સૂતાં થોકબંધ સદ્ભાવનાથી સભર થાય છે. માનસિક સ્વાથ્ય સુધરે છે. નકારાત્મક કોમેડી ફિલ્મો જોઈ, દિવસભર ખડખડાટ હાસ્ય એ કરતો રહ્યો. ફક્ત વિચારો દૂર થતાં એનો પ્રભાવ આરોગ્ય પર પડે છે. વિટામીન સી ની ગોળી અને ખડખડાટ હાસ્ય દ્વારા એ સંપૂર્ણ સાજો અમેરિકામાં એટી એન્ડ ટી ટેલિફોન ક., કોડાક કેમેરા ક. તથા થયો અને એના ફળશ્રુતિરૂપે જગતને બે સુંદર પુસ્તકોની ભેટ એણે આઈ.બી.એમ કંપ્યુટર કાં. પોતાની ઓફિસોમાં ખાસ હ્યુમર રૂમ ધરાવે આપી. એનાં લખેલાં “એનેટોમી ઓફ એન ઈલનેસ” તથા “બાયોલોજી છે. ઑફિસનો મૂડ બનાવવા અને ઉત્પાદકતા વધારવાના ઉદ્દેશ્યથી ઓફ હોપ” હાસ્ય ચિકિત્સા પદ્ધતિ તરફ વિશ્વને સંશોધનો કરવા પ્રેરણા હ્યુમર કન્સલટન્સીની મદદ લેવામાં આવે છે. આપતાં પુસ્તકો ગણાય છે. છેલ્લાં ત્રીસ વર્ષોમાં જગતભરમાં હાસ્ય ભારતમાં લાફ્ટર કલબ ઈન્ટરનેશનલે પુના નજીક આવેલી દ્વારા ઉપચાર શક્ય છે તેનાં સંશોધનો થયાં. અમેરિકાના પ્રસિદ્ધ લીટાકાફાર્મા લી.નાં ૧૫૦ કામદારોમાં આ હાય કસરતો શરૂ કરાવી. સાઈકીઆટ્રીસ્ટ ડૉ. વિલીયમ ફાય અને ડૉ. લી બર્ક ૩૦ વર્ષથી હાય તેવી જ રીતે મુંબઈમાં ઈલેક્ટ્રીકલ પ્રોડક્ટસ ઓફ ઈન્ડીયાની ફેક્ટરીમાં ચિકિત્સા ઉપર સંશોધનો કરી રહ્યા છે. તેઓના મતે આધિ, વ્યાધિ અને આ હાસ્ય કસરત કર્યા પછી પ્રોડક્શનમાં વધારો થયો. કામદારો પ્રસન્ન ઉપાધિ દૂર કરવા હાસ્ય એક અદ્ભુત ઔષધી છે. યુ.કે. માં ડૉ. રોબર્ટ ચિત્તે કામ કરવા લાગ્યા. મેનેજરથી કારકુન ને યૂન સૌ સાથે હસીને છેલ્લાં ૧૦ વર્ષથી લાફટ૨-ક્લીનીક ચલાવે છે. સ્ટેનફોર્ડ મેડિકલ સ્કૂલ દિવસ શરૂ કરતાં કુટુંબ ભાવનાનો વિકાસ થયો. સહકારની ભાવનાનો (અમેરિકા)નાં મન:ચિકિત્સક વિલિયમ ફ્રાય હસવાને યોગાભ્યાસની વિકાસ થતાં સ્ટાફનાં અંગત સંબંધો સુમેળભર્યા થયાં. સંજ્ઞા આપે છે.
આટલાં બધાં લાભો છતાં જેમને નીચે મુજબ તકલીફો હોય તેમણે હ્યુસ્ટન (અમેરિકા)માં સેંટ જોસેફ હોસ્પિટલે ખાસ લાફીંગ રૂમ આ હાય-કસરતો કરવી નહીં. બનાવ્યો છે. આ હાસ્ય-કક્ષમાં ઉત્તમ કાર્ટૂન ચિત્રો ચોંટાડવામાં આવ્યા. (૧) ઝામર (ગ્સકોમાં) (૨) સારણગાંઠ (હર્નિયા) (૩) દૂઝતા છે જેનાથી હૃદય પ્રસન્નતા અનુભવે છે. બાયબલમાં પણ ઉક્તિ છે હરસ (એડવાન્ડ પાઈલ્સ) (૪) છાતીમાં દુ:ખાવો (એન્જાઈના પેઈન) પ્રસન્ન હૃદય જ ચિકિત્સાનું કામ કરે છે.'
(૫) ગર્ભવતી મહિલાઓ (૬) ગર્ભાશય નીચે આવી ગયું હોય અથવા માર્ગારેટ મીડ નામની લેખિકાએ સમોઆટાપુ પર રહેતા લોકોનાં પેશાબ પર નિયંત્રણ ન રહેતું હોય (૭) શરદી, ફ્યુ કે વાયરલ ઈન્વેક્શન જીવનનો અભ્યાસ કર્યો અને તારણ કાઢ્યું કે: લગભગ આધુનિક હોય (૮) ભોજન પછી ઓછામાં ઓછા બે કલાક હાસ્યની કસરતો ન સુખ-સગવડો વગર જીવતાં આ ટાપુનાં લોકો વિશ્વમાં સૌથી લાંબુ કરાય. નિરામય આયુષ્ય ભોગવે છે કારણકે એમને અમેરિકાનો અજંપો નથી. સામૂહિક રૂપે હસવા-હસાવવાનું મંગળ વાતાવરણ સર્જતી લાફ્ટરસદાય મુક્ત હાસ્ય કરતાં આ લોકો સદા પ્રસન્ન જ રહે છે. તેઓ તાણ ક્લબો વિશ્વને ખૂણે ખૂણે ખૂલશે ને ફરી વિશ્વ માણવા જેવું બનશે. મુક્ત જીવન જીવે છે અને ખૂબ જ સંતોષ સાથે હસતાં હસતાં જીવન હાય-યોગનો જય હો. આવો આપણે સૌ એ હાસ્ય દેવતાને શિવાનંદ ગુજારે છે.
આશ્રમના પ.પૂ.સ્વામી શ્રી અધ્યાત્માનંદજીની પ્રાર્થના દ્વારા પ્રણામ કરીએ. ભારતમાં ઓશો કોમ્યુનમાં ખડખડાટ હાય, જે નાભિમાંથી પેદા | શ્રી દાસ્ય ટેવાય નમ: |. થાય છે તેના ઉપર થયેલા સંશોધનોનું તારણ છે : (૧) મન વધુ તંદુરસ્ત हास्यं बला, हास्यं विष्णुर, हास्य देवो महेश्वरः । બને છે (૨) શરીરનો થાક ઊતરી જાય છે અને આરોગ્ય સુધરે છે (૩) हास्यं साक्षात पर ब्रह्म, तस्मै श्री हास्याय नमः ।। ધ્યાનનો અનુભવ થાય છે.
या देवी सर्वभूतेषू हास्यरुपेण संस्थिता । જાપાનમાં કહેવત છે 'Time spent laughing is time spent with नमस्तस्यै नमस्तस्यै हास्य देव्यै नमो नमः ।। God. ખરેખર ખડખડાટ હાસ્ય કરતી વખતે હૃદય અને મન બાળક | ૩ શ્રી સ્મિતાય નY:, શ્રી સતાય નમ: II જેવા નિખાલસ હોય છે. એ વખતે કોઈ પણ સારા-નરસાં વિચારો श्री विहसिताय नमः, श्री अवहसिताय नमः । મનમાં પ્રવેશી શકતા નથી. ધ્યાનમાં જવા, નિર્વિચાર અવસ્થામાં મનને श्री अतिहसिताय नमः, श्री अपहसिताय नमः । લઈ જવામાં તેથી જ ખડખડાટ હાસ્ય ખૂબ મદદરૂપ થાય છે.
ॐ हास्य सम्राट पुरुषोत्तमाय नमो नमः ।। ભરતમુનિના કથન પ્રમાણે અથર્વવેદમાંથી મુખ્યત્વે ચાર રસ શૃંગાર, ॐ हास्यमदः हास्यमिद, हास्याद हास्यमुदच्चते । વીર, રૌદ્ર અને બીભત્સ આવ્યા છે. શૃંગારમાંથી હાસ્ય, વીરમાંથી हास्यस्य हास्यमादाय हास्यमेवाव शिष्यते ।। અદ્ભુત, રૌદ્રમાંથી કરુણ અને બીભત્સમાંથી ભયાનક રસની ઉત્પત્તિ ૩ રન્ત: રાઈi: શા-1: // થઈ છે. આ બધામાં રસરાજનું માન તો હાસ્યરસને જ અપાય. કારણકે