________________
વર્ષ (૫૦) +૧૦૦ અંક ૨-૩૦
૦ તા. ૧૬-૩-૯૯૦
Licence to post without prepayment No. 37
Regd. No. MH / MBI-South / 54 / 99
૦ શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘનું માસિક મુખપત્ર
પ્રશ્ન QUO6i
૦૦૦ પ્રબુદ્ધ જીવન પાક્ષિક ૧૯૩૯થી ૧૯૮૯ ૫૦ વર્ષ૦૦૦ વાર્ષિક લવાજમ રૂ. ૮૦૦૦૦
- તંત્રી રમણલાલ ચી. શાહ काले कालं समायरे ।
-ભગવાન મહાવીર [[ચોગ્ય સમયે યોગ્ય કાર્ય કરી લેવું] ભગવાન મહાવીર સ્વામીએ સાધુઓને પોતાના આચાર- [ ભિક્ષુએ વેળાસર નીકળવું (ભિક્ષા માટે) અને વેળાસર પાછું પાલનમાં કાળનો પૂરેપૂરો ખ્યાલ રાખવા માટે કહ્યું છે કે જે કાર્ય જે આવી જવું. કવેળાએ કાર્ય કરવું નહિ. યોગ્ય કાળે યોગ્ય કાર્ય કરી સમયે કરવાનું હોય તે કાર્ય તે સમયે જ કરી લેવું જોઈએ. ઊઠવું, લેવું.] બેસવું, સૂવું, ગોચરી વહોરવી, આહાર લેવો, તથા પ્રતિલેખન, જેમ સાધુઓએ તેમ ગૃહસ્થોએ પણ યોગ્ય સમયે યોગ્ય કાર્ય પ્રતિક્રમણ ઈત્યાદિ ધર્મક્રિયાઓ સમયસર કરી લેવી જોઈએ. કસમયે કરી લેવું જોઇએ. કાળરૂપી આખલાને શિંગડેથી પકડીને વશ રાખવો એ કરવાથી ઘણી ક્ષતિઓ થવાનો સંભવ છે, ક્યારેક પશ્ચાત્તાપ જોઇએ. જેઓ અવસર ચૂકે છે તેમને નિરાશ થવાને વખત આવે કરવાનો વખત આવે છે અને ધારેલું પરિણામ આવતું નથી. એથી છે. રાંચ્યા પછી ડહાપણ આવે છે. સાધુ જીવનના ગૌરવને હાનિ પહોંચે છે.
સમયનો ત્વરિત સદુપયોગ કરી લેવા માટે ઠેઠ પ્રાચીનકાળથી મનુષ્યના જીવન ઉપર જે જુદાં જુદાં તત્ત્વોનો પ્રભાવ પડે છે બોધવચનો પ્રચલિત છે, કારણ કે સમયનો અનુભવ સર્વકાલીન છે. એમાં સૌથી વધુ પ્રભાવ કાળનો પડે છે. કાળ સતત વહેતો રહે છે. કર્નાન્ડmaa , કાર્યકાળને તે દી ને નાખો) કાળ એટલો સૂક્ષ્મ છે કે એને પકડી શકાતો નથી. વર્તમાન કાળ ઝરમરિવર્તને મહાનઃ ર્મ | મહાન માણસો પોતાના ક્ષણ માત્રમાં ભૂતકાળમાં સરી પડે છે. ભવિષ્યકાળ ક્યારેય ખતમ
નમ કાર્યમાં કાળનું અતિક્રમણ નથી કરતા અર્થાત્ વિલંબ નથી કરતા.) થવાનો નથી. ભૂતકાળની શરૂઆત ક્યારે થઇ તે કોઈ કહી શકે
પ્રકૃતિના નિયમો છે. એ નિયમોની સતત અવગણના કરનારની નહિ. એટલે કે એ અનાદિ છે. ભવિષ્યકાળ અને ભૂતકાળ બંને અનંત છે, તો બીજી બાજુ વર્તમાન કાળ માત્ર એક ક્ષણ (કાળનું
પછી પ્રકૃતિ અવગણના કરે છે. અકાળે ખાવું, અકાળે જાગવું, એક લઘુતમ એકમ જેને જૈન ધર્મ ‘સમય’ કહે છે) જેટલો જ છે.
આ અકાળે ઊંઘવું એ બધી વિપરીત ક્રિયાઓનાં પરિણામ મનુષ્યને
ભોગવવાં પડે છે. જ્યાં કાળની બાબતમાં માણસ નિયમિત છે ત્યાં છતાં સામર્થ્ય વર્તમાનનું છે. કાળના સ્વરૂપની આ તે કેવી વિચિત્રતા ! માટે જ વર્તમાનનું માહાભ્ય છે.
પ્રકૃતિ પણ એને સહાય કરે છે. જલ, વાયુ, પ્રકાશ વગેરેના સહારે
વ્યવસાય કરનારા ખેડૂત, નાવિક વગેરેને એનો અનુભવ હોય છે. કાળની અસર જડ અને ચેતન એમ બંને તત્ત્વો પર થાય છે.
Stike when the iron is hot al Make hay when નાનાં બાળકો ઘડીકમાં મોટાં થઈ જાય છે. યુવાનો વૃદ્ધ થાય છે કે
- the sun shines જેવી કહેવતો પ્રચલિત છે. અને વૃદ્ધો પોતાનો કાળ પાકતાં સંસારમાંથી વિદાય લે છે. જન્મ
જે માણસ સમયની બાબતમાં સભાન છે તે પોતાનાં કાર્યોનું મરણનું ચક્ર દિવસરાત સતત ચાલતું રહે છે. જડ પદાર્થોમાં પણ રૂપાંતર થતાં રહે છે. આજની નવી ચીજવસ્તુ કાલે જૂની થાય છે
આયોજન વ્યવસ્થિત રીતે કરી લે છે. વિશ્વના મહાપુરુષોના જીવનનો અને વખત જતાં નષ્ટ થાય છે.
ઇતિહાસ જોઈએ તો જણાશે કે તેઓએ પોતાના સમયને બરબાદ
કર્યો નથી. જેઓ સમય બરબાદ કરે છે તેઓ જીવનમાં અપેક્ષિત જગતમાં અનેક લોકો પોતાના જીવનને સફળ બનાવી લે છે,
સિદ્ધિઓ મેળવી શકતા નથી. તેઓ મહાન બની શકતા નથી. તો અનેક લોકોનું જીવન બરબાદ થઇ જાય છે. આમ થવાનાં ઘણાં કારણોમાંનું એક મોટું કારણ તે કાળ છે. જેમણે પોતાના જીવનને
કાળ ધસમસતો જાય છે. એને અટકાવી શકાતો નથી. Time સફળ બનાવવું હોય તેમણે યોગ્ય કાળે યોગ્ય કાર્ય કરી લેવું જોઈએ.
', and Tide wait for none. જે માણસે અંગત જીવનમાં સિદ્ધિ
મેળવવી હોય તેણે કાળને વશ કરવો જોઇએ. જે સમય જાય છે તે काले कालं . समायरे ।
પાછો આવતો નથી. સિદ્ધિની ટોચે પહોંચેલા માણસોના જીવનનો “ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર'માં પ્રથમ અધ્યયનમાં ભગવાન મહાવીર જો. બરાબર આત
જો બરાબર અભ્યાસ કરીએ તો જોઈ શકાશે કે તેઓએ પોતાના કહ્યું છે :
વર્ષોનો હિસાબ બરાબર રાખેલો છે. ક્યારેક તો આશ્ચર્ય થાય કે कालेण णिक्खमे भिक्खू कालेण य पडिक्कमे ।
આટલી નાની જિંદગીમાં આટલું બધું કાર્ય તેઓ કેવી રીતે કરી अकालं च विवज्जिता काले कालं समायरे ॥
શક્યા હશે ! વસ્તુતઃ કાળને બરાબર પરખવાવાળા કેટલાક