Prabuddha Jivan 1996 Year 07 Ank 01 to 12

SR No.: 525981
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramanlal C Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1996
Total Pages: 92
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 8 MB

Page 5

તા. ૧૬-૧-૯૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
શેક્સપિયરનું ટ્રેજિડી પ્રકારનું નાટકઃ “મેકબેથ નૈતિક આત્મહત્યાનાં અકથિત પરિણામો
ચી. ન. પટેલ
નાના તરંગો
એવા વિચારોનો
જ થઇ ગ
થયો, કોડોરનો ઉમા
એ ચિર શનિની કબરમાં છે, અને તેના ઉપર થ
- સ્કોટલેંડના રાજા અને રાણી થવાની મહત્ત્વાકાંક્ષા પ્રેરાઇને મેકબેથ તેના મોં ઉપરના ભાવ જોઇને લેડી મેકબેથ તેને પૂછે છેઃ “નામદાર, તમે અને લેડી મેકબેથે તેમના સ્વભાવમાં જે કંઈ સદેશો હતા તેમને રૂંધી કેમ આમ એકલા એકલા રહો છો અને મનને ઉદાસ કરી મૂકે એવા નાખીને ડંકનની હત્યા કરી તો ખરી, પણ એવી હત્યા કરી ત્યારે તેમની કલ્પનાના તરંગોમાં ડૂબેલા રહો છો. જેના વિશે તમે વિચાર કર્યા કરો કલ્પનામાંય નહિ હોય એવા નૈતિક આત્મહત્યા કરવાનાં પરિણામ છો તેના મૃત્યુ સાથે જ એવા વિચારોનો અંત આવવો જોઇતો હતો. જેનો આવ્યા. ડંકનની હત્યા કરવાનો પોતાની ઉપર કોઇને વહેમ ન આપે ઉપાય નથી તેનો વિચાર કરવાનો ન હોય. જે થઈ ગયું તે થઈ ગયું. એવા ઉદ્દેશથી મેકબેથે વાત વહેતી મૂકી હતી કે એ હત્યા ડંકનના બે (what's done is done). પુત્રોએ જ, હંકનના અંગરક્ષકોને ફોડીને તેમની પાસે કરાવી હતી. લેડી મેકબેથને ઉત્તર આપતાં મેકબેથ પોતાના મનની સ્થિતિ મેકડફ અને રોસ નામના બે ઉમરાવો એ વાત સાચી હોવાનું માનતા સમજાવે છે અને કહે છેઃ “આપણે સાપણ ઉપર ઘા કર્યો છે, પણ તે મરી નથી, પણ મેકબેથ હવે રાજા થશે એમ વિચારીને એ ઉમરાવો ડંકનની નથી ગઇ. તે પાછી હતી એવી થઇ જશે અને ફરી ડંખ મારશેએવો ભય હત્યા મેકબેથે કરી હોવાનો પોતાનો વહેમ જાહેર કરતા નથી. આપણી ઉપર તોળાતો રહેશે, પણ આપણે બીતાં બીતાં ભોજન કરીએ
બેંકવોને તો મેકબેથે જ ડુંકનની હત્યા કરી છે એવી પાકી ખાતરી કે રાત્રિએ રાત્રિએ આપણને જે ભયંકર સ્વપ્રો લુબ્ધ કરી મૂકે છે તેમનો છે. મેકબેથનો રાજ્યાભિષેક થયા પછી તે અને લેડી મેકબેથ ડંકનના નિદ્રાવશ થતાં ભય સેવીએ તે પહેલાં ભલે આ જગત છિન્નભિન્ન થઈ રાજમહેલમાં રહેવા જાય છે ત્યાં બેંકવો તેમને મળવા જાય છે અને જતું અને ભલે સ્વર્ગનો અને પૃથ્વીનો નાશ થાય. મનની મહાયાત્રા રાજમહેલના એક ખંડમાં મેકબેથ અને લેડી મેકબેથની રાહ જોતો એકલો સદાય શા ઉપર ઉન્મત્તાવસ્થાના જવર જેવી સ્થિતિમાં વલખાં મારવાં સ્વગત બોલે છે: “તને બધું મળ્યું તું રાજા થયો, કોડોરનો ઉમરાવ થયો, તે કરતાં બહેતર છે કે આપણા મનની શાન્તિ મેળવવા આપણે જેમને પેલી ગેબી બહેનોએ આગાહી કરી હતી તેમજ, અને હું માનું છું કે એ ચિર શાન્તિમાં મોકલી દીધા છે તે મૃત્યુ પામેલા જ્યાં ગયા છે ત્યાં જ માટે તું બહુ દુષ્ટ રમત રમ્યો છે. (Thou playd'st most foully જવું. ડંકન તેની કબરમાં છે, અને જીવનના ચઢતા ઊતરતા જવર પછી for it). પણ તને મળ્યું છે તે તારા વંશમાં નહિ રહે અને હું જ રાજાઓનું નિશ્ચિત નિદ્રામાં પડ્યો છે. રાજદ્રોહે તેની ઉપર થઈ શકે એટલી દુષ્ટતા મૂળ અને તેમનો જનક થવાનો એવી ગાહી કરવામા આવી હતી. જો આચરી છે, હવે તલવાર, કે ઝેર, કે આંતરિક દ્વેષ, કે પરદેશી સૈન્ય, તારી બાબતમાં એ ગેબી બહેનોની આગાહી સાચી પડી છે તો મારી કંઈ તેને સ્પર્શ કરી શકે એમ નથી.” એટલે કે એક બાજુથી મેકબેથને બાબતમાં પણ તેમની આગાહી સાચી પડવાની આશા હું કેમ ન રાખી ડંકનની સ્થિતિની ઈર્ષા થાય છે અને બીજી બાજુથી તેના ઈગ્લેડ જતાં શકું બેંકોની આ સ્વગતોક્તિમાં આપણે જો છીએ કે તેનું પણ અમુક રહેલાં યુગ મેલ્કમ અને આયલેંડ જતા રહેલા પુત્ર ડોનાલ્ડબેનનો ભય અંશે નૈતિક પતન થયું છે.
', ' '
. રહે છે. મેકબેથ પણ સમજે છે કે પોતે ડંકનની હત્યા કરી છે એવો બેંકવોને લેડી મેકબેથ મેકબેથને એવા વિચારો બંધ કરવાનું કહે છે તેને ઉત્તર વહેમ હોવો જોઇએ અને તેથી બેંકવો પોતાનો વહેમ જાહેરમાં જણાવે તે આપતાં વળી મેકબેથ કહે છે: “મારા મનમાં તો વિંછીઓ પંખ મારે છે. પહેલાં જ તેની હત્યા કરવાનો તે નિર્ણય કરે છે. તેણે પોતાના તું જાણે છે ને કે બેંકવો અને તેનો પુત્રી ફલીપન્સ જીવતા છે.” એ બે રાજ્યાભિષેકનો આનંદ મનાવવા એક દિવસ સાંજે ૭ વાગ્યે ભોજન અમરપત્રે નથી લખાવી લાવ્યા,” લેડી મેકબેથ ઉત્તર આપે છે. એટલે કે સમારંભ યોજ્યો છે. બેંકવોની સ્વગોકતિ પૂરી થતાં જ મેકબેથ અને લેડી લેડી મેકબેથ આડકતરી રીતે સૂચવે છે કે એ પિતાપુત્રની હત્યા થઈ શકે મેકબેથ અને કેટલાક ઉમરાવો બેંકવો રાજમહેલના જે ખંડમાં છે ત્યાં છે. : આવે છે અને તેને જોઇને મેકબેથ લેડી મેકબેથને કહે છે, “આ રહ્યા, મેકબેથે આપેલી સૂચના અનુસાર બે ભાડૂતી મારાઓએ ઘોડા ઉપર આપણા મુખ્ય મહેમાન” અને પછી તે સિફતથી બેંકવો પાસેથી ભોજન સવાર થઈને જતા બેંકવો અને ફલીપન્સને આંતરી લીધા અને બેમાંથી સમારંભ શરૂ થાય તે પહેલાં તે ઘોડા ઉપર બેસીને કંઈ બાજુ અને જ્યાં એક બેંકવો ઉપર પ્રહાર કરીને તેને તો મારી નાખ્યો, પણ મરતાં મરતાં સુધી ફરવા જવાનો છે, એ જાણી લઈને તેને કહે છે, “અમારી તેણે ફલીપન્સને ચેતવી દીધો એટલે તે જીવતો નાસી છૂટ્યો. મિજબાનીમાં ચોક્કસ આવજો.’ બેંકવો એમ કરવાનું વચન આપીને સાંજના ૭ના નિશ્ચિત સમયે રાજમહેલના એક મોટા ખંડમાં ભોજન જાય છે. તે પછી મેકબેથ એક પરિચારકને મોકલીને બે ભાડૂતી મારાયાને સમારંભ શરૂ થયો અને મેકબેથ મહેમાનોને આવકાર આપતો હતો. બોલાવીને તેમને ચતુરાઈથી સમજાવે છે કે તેમને જે અન્યાય કરવામાં. ત્યાં રાજમહેલના દરવાજે બેંકવોની હત્યા કરીને આવેલો મારો ઊભો આવ્યો હતો તે પોતે નહિ પણ બેંકવોએ કર્યો હતો. એ અન્યાયનું વેર રહ્યો. મેકબેથે ત્યાં જઈને મારાને પૂછપરછ કરતાં જાણયું કે બેકવોની તો લેવા તેમને બેંકવોની હત્યા કરવાનું સમજાવે છે.
હત્યા થઈ ગઈ છે, પણ ફલીપન્સ નાસી છૂટ્યો છે ત્યારે તે બેંકવોની સાંજનો ભોજન સમારંભ શરૂ થાય તે પહેલાં હવે રાણી બનેલી લેડી હત્યા કરવા માટે મારાનો ઉપકર માનીને તેને કહે હૈં: “મોટો સાપ તો ? મેકબેથ રાજમહેલના એક ખંડમાં આવી પોતે મેકબેથ સાથે કંઈક વાત મરી ગયો છે. નાસી ગયો છે તે નાનો સાપ સય જતાં ઝેરી બનશે પણ કરવા ઇચ્છે છે એ મતલબનો સંદોશો એક પરિચારક સાથે મોકલે છે અત્યારે તો તેની પાસ ખંખ મારવાના દાંત નથી.' ' , ' અને મેકબેથ આવે તે પહેલાં સ્વગત બોલે છેઃ ૧આપણી ઇચ્છા પૂરી થાય મારાના ગયા પછી મેકબેથ મહેમાનો બેઠા છે ત્યાં પાછો આવે છે પણ તેથી સંતોષ ન થાય તો તો મળ્યું કંઈ જ નહિ અને ખોટું બધું. જે ત્યારે લેડી મેકબેથ તેને મહેમાનો પ્રત્યે ધ્યાન ન આપવા માટે હળવો સ્થિતિનો નાશ કરવાથી સુખ મળશે જ એમ નિશ્ચિત ન હોય તો બહેતર ઠપકો આપે છે. અને મહેમાનોને જમવાનો પ્રેમભર્યો આગ્રહ કરવાનું છે કે એ સ્થિતિમાં જ ચાલુ રહેવું.' એટલે કે લેડી મેકબેથને લાગે છે કે સૂચવે છે. મેકબેથ મહેમાનો પોતપોતાની ભૂખ અનુસાર જે જમે તે પોતે રાણી બનવા કરતાં લેડી મેકબેથ જ રહી હોત તો વધારે સારું થાત. સરળતાથી પચી જાય એવી શુભેચ્છા વ્યક્ત કરી તેમને ભોજન શરૂ .
મેકબેથ પણ રાજા થઇને સુખી નથી થયો. લેડી મેકબેથનો સંદેશો કરવાની વિનંતી કરે છે અને તે જ ક્ષણે બેંકવોએ ભોજન સમારંભમાં મળતાં તે લેડી મેકબેથ રાજમહેલના જે ખંડમાં છે ત્યાં આવે છે ત્યારે હાજર રહેવાનું વચન આપ્યું હતું તે પાળવા તેનું પ્રેત આવીને મેકબેથ
એવો પોતાનો વહેમ જાહેરમાં જ
જાણે છે ને કે બેંકવો અને તે
એક ઉત્તર આપે છે. એટલે કે