Page Text
________________
તા. ૧-૪૮૯
* પ્રયુદ્ધ જીવન
ખાટલે મોટી ખાડ
૦ તનસુખ ભટ્ટ * એક ગરીબ માણસે વ્યાજવટને ધધ કરનાર માવજીભાઈ આને નિર્ણય પણું થઈ ગયું છે. જે શબ્દ સામાન્ય જનતા નામના વેપારી પાસેથી અંગઉધાર પૈસા લીધા. પૈસા પાછા સુધી પહોંચી ગયા હોય, તેમની વાતચીતનું એક અંગ બની -વાળવાની મુદત વીતી જતાં નાણાંની ઉઘરાણી કરવા માવજીભાઈ
ગયા હોય તેમને અસ્વીકાર કરવાની જરૂર નથી. પાસદેણદારને ઘેર ગયા. પિલા ગરજાઉ દેણદારે એટલે ઢાળી, ઉપર નાપાસ, રફૂલ-કેલેજમાસ્તર-હેડમાસ્તર, વેકેશન, ફી કાર્ડ, ગોદડું નાખી લેણદારને સત્કાર કર્યો. ના ના. ઝટ ઊપડવું છે' કવર, રજિસ્ટર, મનીઓર્ડર, બેક, ચેક, નેટ, રેલવે સ્ટેશન, કહેતા માવજીભાઈ ખાટલાની ઈન ઉપર જરાવાર બેસી ચાલતા
ટેશન માસ્તર, ટિકિટ, સિનલ, એનિજન, જંકશન, ગાડી, ચયા. બીજીવાર આવ્યા ત્યારે સાવ નફકરા થઈને ઇસ ઉપર જ
લેકલ, પેસેન્જર, મેલ, એકસપ્રેસ પેલીસ, મેજિસ્ટ્રેટ વેટ, આસન જમાવી ખાસ વખત બેઠા અને ચાપાણી પીધાં.
કેસ, જેન, જેલર, કેટ, સેશન્સ કેટ, હાઇકેટ', મિલિટરી, દેણદાર નાણું પાછું વાળે નહિ અને માવજીભાઈ દર અઠવાલ્વેિ
મેજર, કર્નલ, સેંક, એરોપ્લેન, મેટર, બસ, બેટ, સ્ટીમર... આવવાનું ચૂકે નહિ. આવીને ખાટલાની ઈસ ઉપર તેમને
આવા અનેક શબ્દ અભણ ગ્રામીણ કે ચાર ગુજરાતી ભીમસેની દેહ ટેક. બાપા ! જરા ઇસને છોડીને વાણ ઉપર
ભણેલા અર્ધશિક્ષિતને મેઢ ચડી ગયા છે. તેમને નિરાંતે બિરાજે એવી વિનંતી કરવાની આ ગરીબ દેણદારમાં શિષ્ટ સાહિત્યમાં બહિષ્કાર ન થાય. જરૂર જ નથી. અંગ્રેજી ગુંજાશ ન હતી. આમ થોડાં અઠવાડિયાના આંટાફેરાને અંતે
શબ્દોના સિખ ગુજરાતી સાહિત્યમાં ઉપયોગ વિશે આમપ્રજાની માવજીભાઈની કેઠી જેવી કાયાએ દેણદારની જાહલ ઈસના
મળેલી માન્યતા એ પહેલું ધારણુ છે. પ્લેટ, પેન, પેન્સિલ, કડેડાટી બોલાવી કટકા કર્યા. ત્યારથી કહેવત પડી કે “ખાટલે કેટ, બુટ ટાઈ, બુશર્ટ, ગેસ, પેટ્રોલ રે,િ સિનેમા, મેટી ખેડ ને માવજીભાઈ કાંધાળા.” કાંધુ એટલે હતો
હોમગાર્ડ, બેબ, ક્રિકેટ, ફૂટબેલ હોકી, પિલે...આ અને માવજીભાઈએ પણ નાણાં ન મળવાની દાઝ ઉતારવાની તરકીબ
આવા શબ્દોને ઉપગ બધા વિદ્યાથી'એ, શિક્ષકે વ્યાપારીઓ, શોધી ખરી !
કારકુને અને અમદારે કરે જ છે. ખેડૂતે અને મારે પણ
તે વાપરે છે કે સમજે છે તેથી તે માન્ય છે. ગુજરાતી તેમજ અન્ય ભારતીય ભાષાઓમાં અંગ્રેજોએ વારસામાં આપેલા અ ગ્રેજી શબ્દ વાતચીતમાં વર્તમાનપત્રમાં
જે શબ્દોને લેકજીવન સાથે સીધો સંપર્ક નથી તેવા -અને થોડે અંશે શિષ્ટ સાહિત્યમાં પણ વપરાય છે. આને રાજકારણ, રાજબંધારણ, તત્ત્વજ્ઞાન, તંત્રજ્ઞાન, વિજ્ઞાન તથા લીધે ભાષાશુદ્ધિ જળવાતી નથી. શાસકાની ભાષાના શબ્દ
ઉચ્ચ બૌદ્ધિક જીવન દર્શાવતા શબ્દને રથાને સંસ્કૃત અને અમલદારે વાપરે અને તેનું અનુકરણ કરી પ્રજા પણ તે
મળે તે માતૃભાષાના શબ્દો પ્રજવા જોઈએ. એ અન્નજળ -વાપરે. આ વાત દરેકના અનુભવની ને ઇતિહાસની પણ
ખાનાર-પીનાર માટે પ્રજા સારી ભાષા નથી વાપરતી. છે. ઉ' અને અંગ્રેજી શબ્દો દરેક ભારતીય ભાષાઓમાં
આપણે પાંચ હજાર વર્ષ જૂની સંસ્કૃતિ ધરાવનારાઓએ ધીરે ધીરે ભળી ગયા. અને ખટકે માતૃભાષાપ્રેમી
પરદેશીને, પસંસ્કૃતિને, પરભાષાને એઠવાડ શા માટે દેશનેતાઓને અવશ્ય થયો. ઉદાહરણ તરીકે લેકમાન્ય તિલક
ખા જોઇએ ? મરાઠીમાં ‘કેસરી’ પત્ર કાઢતા. તેમાં રાજકારણની ચર્ચા જ
એક ગુજરાતી પત્રકાર દસકા કે દોઢ દસકા પહેલાં ઇગ્લેન્ડમાં મુખ્યત્વે હેય. તેથી રાજકારણુતા અ ગ્રેજી પારિભાષિક
ગયેલા. ત્યાં જૂની ચોપડીની દુકાનમાં મિલ્ટન, શેકસપિયર. કીટસ્ શબ્દોનું સંસ્કૃત શબ્દોની સહાયતાથી તેઓ મરાઠી
બાયરન, બન શેડ, વેસ જેવા લેખકેનાં પુસ્તકે તેઓ જોતા હતા ભાષાંતર કરતા. અતિશય મીઠું ગળું ધરાવતા કિશેર માટે
ત્યારે ભારતમાં નેકરી કરીને નિવૃત્ત થઈ ઇગ્લેન્ડમાં રહેતા બાલ ગંધવ" શબ્દ તેમણે જ શેધી કાઢેલે. મહેમા
એક અ ગ્રેજે તેમને કહ્યું કે “તમારે ત્યાં વ્યાસ. વાલમીકિ, ગાંધીજીએ ઇ. સ. ૧૯૧૯ માં ગુજરાતી નવજીવન સાપ્તાહિક શરૂ કર્યું ત્યારે તેમને પણ આ ગ્રેજી પારિભાષિક શબ્દોને
ભાસ, વિભૂતિ, બાણુ, કાલિદાસ, શ્રીહવે, શુદ્રક જેવા મહાન સ્થાને તેમના ગુજરાતી પર્યાને પ્રશ્ન ઊભે થયેલ તેમના
પ્રતિભાસંપન્ન સરસ્વતીમૂતે છે ત્યારે અહીંની દુકાનમાં
શા માટે થથાં ઉથલાવે છે ?” ક્રિકેટની રમત રમવા ગયેલી વખતમાં હાઇકૂલ-કોલેજમાં ગુજરાતી ભાષાનું શિક્ષણ ન હતું. સંરક્ત માટે સેકંડ લેંગ્વજ’ શબ્દ વપરાતે. અંગ્રેજી જ ફસ્ટ
ભારતીય ટુકડીની સાથે રહેલા રેડિ વિવેચકે તેમના હિન્દી લેંગ્રેજ' હતી. દક્ષિણ આફ્રિકામાં 'ઈન્ડિયન ઓપિનિયન” અંગ્રેજીમાં
પ્રસારણમાં “નાઇટ વેચમેન’ શબ્દ વાપર્યો ત્યારે ત્યાંથી પસાર થતા
ભારતમાં રહી ગયેલાને હિન્દી-ઉર્દૂ'ના જાણકાર એક નિવૃત્ત કાઢતા. તેમના મિત્રમંડળમાં મુસલમાન તથા પારસી વેપારીઓ હતા તથા અનુયાયીઓમાં ગુજરાતી ફેરિયાઓ હતા. પરંતુ
સદુગૃહઅંગ્રેજ અમલદારે ટીકા કરતાં કહ્યું કે “આપ તેમને માતૃભાષાનો પ્રેમ જવલત હોવાથી તેમને મહાદેવ
ચેકીદાર' કા ઇસ્તેમાલ કર્યો નહીં કરતે હો ?” ખરી વાત એ છે દેસાઈ તથા ચંદ્રશંકર શુકલ જેવા ગુજરાતી ભાંપના ઉપાસકે
કે દોઢસે વરસની અંગ્રેજી શાસકેની ગુલામીને લીધે આપણું કિમળ્યા અને તેમની મુંઝવણ ટળી.
સ્વમાન અને સ્વત્વ લાંબુ થઈને સૂઈ ગયું છે. આપણને
અંગ્રેજી ભાષાનું ઘેલું લાગ્યું છે. સરકારની જરાયે ટીકા કરકે આપણે મૂળ વાત ઉપર આવીએ. પ્રજામાં અમુક વાની આ ઉંમરે ઈચ્છા નથી, પરંતુ કવિ તરીકે બે શબ્દ પરભાષાના શબ્દો ભળી ગઇ છે. તેમાંથી ક્યા શબ્દ દુઃખપૂર્વક કહેવા પડે છે કે, સરકારી પ્રસાર માધ્યમોમાં વીકારવા અને કયા શબ્દો શિષ્ટ સાહિત્યમાં ત્યજવા ?- - માતૃભાષાને પ્રેમ નહિવત્ જોવા મળે છે. “રંધાયું તે પિરસયું”
| SR No. | 525974 |
| Book Title | Prabuddha Jivan 1989 Year 50 Ank 17 to 24 and Year 51 Ank 01 to 16 - Ank 05 and 16 is not available |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramanlal C Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1989 |
| Total Pages | 292 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 32 MB |