Prabuddha Jivan 1989 Year 50 Ank 17 to 24 and Year 51 Ank 01 to 16 - Ank 05 and 16 is not available

SR No.: 525974
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramanlal C Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1989
Total Pages: 292
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 32 MB

Page 270

પ્રયુદ્ધ જીવન
તા. ૧-૧૧-૮૯ તા. ૧૬-૧૧
નાટ્યકાર બર્નાડ શો
૦ ડે. હસમુખ દોશી આજે તે હવે વર્ષોથી જ બન શેનાં પ્રભાવક પિતાના પ્રત્યેક નાટકમાં છે જે પાત્ર રચે છે. સામાજિકને રાજકીય મંતવ્યની ગજનાએ શાંત પડી ગઈ છે. સંપૂર્ણ પરલક્ષી હેવા છતાં તેમાં એક માત્ર એવું ૫ પણ ઇ. સ. ૧૯૫૦ સુધી એટલે કે આ સદીના સંપૂર્ણ પૂર્વાર્ધ મૂકે છે જે તેમનું Mouthpiece બની રહે. શેનું એ સુધી એ મહામાનવની પ્રચંડ, ઉન્નતને વીરતભરી હાકથી માત્ર
વિલક્ષણ નાટક છે: The Heartbreak House તેમાં તેના અંગ્લાંડ કે યુરેપ નહિ, સમગ્ર વિશ્વ ધમધમતું હતું. પ્રજા- Mouthipiece જેવું એક પાત્ર માનવસ્વભાવ વિશે કહે છે
જીવનને કઈ મહાપ્રશ્ન ઉપસ્થિત થાય અને જજ બનશે Human nature ? Gluttony, selfishness, debar 'જે કઇ લે તે આખુ જગત સાંભળવા આતુર રહેતું પ્રખર chery robbery of the poor is that what you બુદ્ધિવાદી અને પ્રચંડ મેધાવી વ્યકિતત્વ હેવા છતાં પ્રજા- call human nature? જીવન ઉપર આ વ્યાપક પ્રભાવ ભાગ્યે જ કોઈ અન્ય
આ જ રીતે તેમના બીજા એક નાટક 'Fanny સાહિત્યરવામીને પડ્યો હશે. ભારતના હિન્દી સામયિક
first paly'માં યુવા સમાજ વિશે તેનું એક માત્ર નેકર ધર્મયુગે યોગ્ય રીતે જ તેમને વિશ્વસાહિત્યના ભીષ્મપિતામહ.
કહે છે: All youngmen are hard coarse નરીકે એ જમાનામાં એળખાવ્યા હતા. ચાર પડી
selfish, dirty minded. અર્થાત બધાં જ યુવાને ભણેલે એ મધ્યમવર્ગીય આયરિશ યુવાન માત્ર
નાર, સ્વાથી, બીભસ ને ગંદા હોય છે. અને આયલેંડ કે ઇંગ્લેંડ ઉપર નહિ, સમગ્ર વિશ્વ ઉપર
જેમના ઉપર લેખકે વારી જાય છે એ સ્ત્રીની શકિતમાં ? સાક્ષરત્વનું જે પ્રભુત્વ ધરાવતા હતા તેને જેટ જગત
ભકિતમાં તેમને કેાઈ શ્રદ્ધા નથી. એટલે જ તેમના નાટ. સાહિત્યમાં મળવો દુલૅભ છે. માત્ર કે કામુ જેવા આધુનિક
Heartbreak House માં તેમનું એક Mouthpiec ધુરંધરોને પણ શેના અવસાન પછી જ કઈક પ્રકાશ પ્રાપ્ત
કહે છે, Napolian was Quite right when he sai થયો હો એ બેંધવા જેવું છે. શેના અદ્દભુત ચમત્કારિક
that women are the occupation of the idlema: વ્યકિતત્વ આડે તેઓ અંધકારમાં જ અથડાતા હતા એમ
and that she is the relaxation of the warrior કહેવાનું જરાય અતિશયોકિતભયુ નથી.
-કેપેસિયત જ્યારે કહેતો હતો કે સ્ત્રીઓ માત્ર નવર અન્તરપ્રાંતીય સાહિત્યની જ નહિ. આન્તરરાષ્ટ્રીય
માણુને ધંધે છે કે તેઓ દવાનું વિશ્રામસ્થાન છે ત્યાં સાહિત્યની ઉત્તમ કે કનિષ્ટ રચનાઓ પણ ગુજરાત ભાષાંતરો તે તદ્દન સાચે હતે.” ને અનુવાદ દ્વારા પચાવતું રહ્યું છે. મહાન ને સામાન્ય મનુષ્ય ઉપર કે મનુષ્ય જીવન ઉર આવા પ્રહારે સાહિત્યકારોની રચનાઓ ગુજરાતીમાં ઉતારવાનું શકય કરનાર લેખક ભાગ્યે લોકાની સહાનુભૂતિ પ્રાપ્ત કરી શકે ન હોય ત્યારે એ લેખકે વિશે સાચાં – બેટાં મૂલ્યાંકને એમ છતાં જોવા જેવું એ છે કે બંન્નાંડમાં શેની જે લેક આપણે ત્યાં પ્રગટ થતાં રહ્યાં છે. ટેસ્ટોય, શેકસ- પ્રિયતા હતી તેને ટકકર મારી શકે એવી લોકપ્રિયતા મા પિયર, ચેખવ, તૈયેવસ્કી, વિકટર હ્યુગે કે કામુની બાયરન કે ડીકન્સને જ પ્રાપ્ત થઈ હતી. તે આચરિશ હત રચનાએ આ રીતે ગુજરાતને પ્રાપ્ત થઈ છે. આ બધામાં ને આયલેન્ડનું ઈબ્રાંડનું ગુલામ હતું એ તેઓ ભૂલી શકત એકમાત્ર અપવાદ બનડ' શે રહ્યા છે. જોવા જેવું તે “એ છે નહોતા. એટલે તેમણે અ ગ્રેજો ઉપર, અંગ્રેજી રીતભાત ઉપ કે બન" શેનું જ્યારે અવસાન થયું ત્યારે તેના વિશે કે અંગ્રેજી શાસન ઉપર વારંવાર પ્રહાર કર્યા છે. અને છે? ઉત્સાહપૂર્વક લખનારા શામળદાસ ગાંધી અને તેમના જેવા એજ પ્રજાએ શેને હંમેશા પોતાના માનીને તેમને ખૂ અન્ય પત્રકારે હતા અને આપણું કહેવાતા “સંસ્કૃતિ વીર : આદર અને માન આપ્યાં હતાં. આમ તે અંગ્રેજ જે કે 'સંસ્કૃતિ સજક’ આ પ્રસંગે મહદ્અ શે મૌન કે ચૂપ જ મહાન ઉર પ્રજા જ કરી શકે. ગાંધીજી વિ રહ્યા હતા. જો પ્રત્યે ગુજરાતમાં આટલી ઉદાસીનતા હોવાનું ચલચિત્ર ઉતારીને તેમના જ કહી શકાય એવા એ કારણુ શેનું વ્યકિતત્વ અને તેની રચનાએ બન્ને લાગે છે. ફિલ્મ દિગ્દર્શક એક વિદેશી મહાત્માને અંજ બહારથી શે હંમેશાં ઉદ્દામવાદી, ઉડંડ, અહંકારી ને છડ આપી જ છે. તે પછી બર્નાર્ડ શે તે જ લાગતા હતા એ આપણું બહારથી નમ્ર પણ ભીતરથી આયરિશ હતા એટલું જ, તેમના જીવનને લગભગ પણ શે. જેવાં જ લક્ષણે ધરાવનારા સાહિત્યથી સહન થાય વર્ષે લંડનમાં અને પછી તેની નજીકના એક ગ્રામપ્રદેશ એમ નહોતું. ઉપરાંત શેની જીવનદ્રષ્ટિ અને જગતદ્રષ્ટિ તેમણે ગાળ્યા હતા. તેમને આ મહાન પ્રજા કેવી રીતે ઉપેટ હમેશાં વિલક્ષણ રહી હતી. ગાંધીયુગમાં અને એ પછી છેક શકે ? અંગ્રેજો એ પણ સમજતા હતા કે શે માત્ર અંગ્રેઃ આજ સુધી આપણું સજ કે માનવ નિર્બળતાઓને તેની પ્રજાના વિરોધી નથી, તેમને વિરોધ સમગ્ર માનવજાત સા દુષ્ટતા સમેત હમેશાં પંપાળતા રહ્યા છે. માનવજીવનમાં પેસી હતું. તેમને તે જેટલી નફરત રશિયન રાણી. કેથેરિન પ્ર ગયેલી લઘુતાઓને “માનવીય’ કહીને તેનું ગૌરવ કરતા રહ્યા હતી એટલી જ નફરત વિશ્વઇતિહાસની અવિસ્મરણીય સુંદર
છે. મેધાણીથી માંડીને સુરેશ જોષી સુધીના લેખકને આવો જ કલીઓપેટ્રા પ્રત્યે પણ હતી. તેમને જેટલે અણગ " અભિગમ રહ્યો છે. એ લેખકે શેની માનવવિધી દ્રષ્ટિને સાંખી પિતાના રાજાઓ અને પ્રધાન પ્રત્યે હતું એટલો શકે તેમ નહોતા. શેની સમગ્ર રચનાઓમાંથી માનવજીવન અણગમે નાઝીઓ, ફાસિસ્ટ ને ભારતના ભાગલાવાદી ૫ સબંધે જે રહસ્ય પ્રગટ થાય છે એ નિરાશાજનક છે. બળના જનક જેવા પાકિસ્તાનીઓ પ્રત્યે પણ હતે. ૨