Page Text
________________
- ૧૪
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧-૭૮૯
નવકારમંત્રની આનુપૂવી અને અનાનુપૂવી
છે, જ રમણલાલ ચી. શાહ જૈનોમાં નવકારમંત્રની અનાનુપૂવી 5 ગણવાની પ્રણાલિકા મુજબ ગમે ત્યાંથી શરૂ કરી ક્રમાનુસાર ગમે ત્યાં પૂરું બહુ પ્રાચીન સમયથી ચાલી આવી છે. ચિત્તને નવકારમંત્રમાં કરવામાં આવે તે તે યથાતથ અનુપૂવી' કહેવાય છે. કેન્દ્રિત કરવા માટેની આ એક ઉત્તમ પ્રક્રિયા છે. નવકાર ધારો કે સંખ્યા એકથી દસ સુધીની હોય પરંતુ તેમાં મંત્રના પદસ્થ થાનની શરૂઆત કરવા માટે આ ઉપાય બહુ કઈક વ્યકિત ત્રણ કે ચાર કે ગમે ત્યાંથી શરૂ કરી દસ સુધીમાં સહાયક નીવડે છે. ચંચળ વૃત્તિના બાળ જેને માટે તે. ગમે ત્યાં અટકે તો તે યથાતથ આનુપૂરીકહેવાય. ઉદાહરણ ચિત્તને સ્થિર કરવાના અભ્યાસની દ્રષ્ટિએ તે એક અસરકારક તરીકે ૨, ૩, ૪, ૫, અથવા ૫, ૬, ૭, ૮, ૯ અથવા ૮, ૯, ઉપાય છે.
૧૦ એ યથાતથ આનુપૂરી કહેવાય. એવી જ રીતે ૯, ૮, આનુષ્પવી અને અનાનુપુવી- એ બે શબ્દો મૂળ સરકૃત
૭, ૬ અથવા ૭, ૬, ૫, ૪, ૩ જેવા વિપરીત કમને પણ શબ્દ અનુપૂર્વ ઉપરથી આવ્યા છે. “અનું એટલે પાસે,
યથાતથ આનુપૂવ કહેવાય. પાછળ, બાજુમાં, નીચે, નિયમિત. “પૂર્વ” એટલે આગળનું અનાનુપવી એટલે આનુપૂવી નહિ તે. જેમાં અથવા પહેલાંનું. અનુરૂપૂર્વ એટલે આગળ પાછળને નિયમિત
આનુપૂવી'ને કમ સાચવવામાં આવ્યું ન હોય અથવા વ્યવસ્થિત કમ. આનુપૂવી - આનુપૂવ્ય' (પ્રાત-અાપુથ્વી). તે ક્રમને હેતુપૂર્વક તેથ્વામાં આવ્યો હોય તે તે એટલે અનુક્રમ, પરિપાટી, પાર્વાર્થ ભાવ અથવા અનાનુપૂરી બને છે. નવકાર મંત્રના એકથી પાંચ અથવા વિશિષ્ટ રચના. શબ્દકોશમાં એના પર્યાયે આપતાં કહેવાયું છે: એકથી નવ સુધીનાં પદના પુનુપુવી' કે પાનું आनुपूर्वी अनुक्रमोऽनुपरिपाटीति पर्याया : 1
પુવીના કમને સાચવવામાં ન આવે અને તેમાંથી જ [આનુપૂવી એ કર્મસિદ્ધાન્તની પરિભાષાને એક શબ્દ
બીજી કે સંખ્યા વચ્ચે મૂકીને એ કમને તેડવામાં
આવે છે તે અનાનુપૂરી બને છે. ઉદાહરણ તરીકે ૧, ૨, ૩, પણ છે. નામકર્મની એક પ્રકૃતિ માટે તે વપરાય છે. જીવને
૪, ૫ અથવા ૫, ૪, ૩, ૨, ૧ એ બને અનુપૂવી છે, પરંતુ જે ગતિનું આયુષ્ય ઉદયમાં આવ્યું હોય તે જ ગતિમાં લઇ
૧, ૩, ૪, ૨, ૫ અથવા ૩, ૨, ૪, ૫, ૧ એ અનાનુજાય અને બીજી ગતિ જવા ન દે તેવા પ્રકારનું નામકમ
પુવી છે. પુર્વાનુવાં ફકત એક જ હોય છે. તેવી રીતે તે અનુપૂવી નામકમ.]
પશ્ચાનુપુવી પણ ફકત એક જ હોય છે, પરંતુ અનાનુપુવી" આનુપૂરી શબ્દ જૈન શાસ્ત્રોમાં વિવિધ સંદર્ભમાં વપર છે. સખ્યા અનુસાર એક કરતાં વધુ હોય છે. દસ પ્રકારની અનુપૂવી બતાવવામાં આવે છે, જેમાં નામ
આનુપૂરી વગર અનાનુપૂવી સંભવી ન શકે. અનાનુપૂવીના આનુપૂર્વ, સ્થાપના-અનુવી", દ્ર-આનુપૂવી, ક્ષેત્ર-આનુપૂરી, સમગ્ર એટલે કે કુલ સંખ્યાંકમાં આનુપૂવને સમાવેશ થઈ કાળ-આનુપૂરી, ભાવઆનુખવી વગેરે આનુપૂરીને સમાવેશ જાય છે. વસ્તુત: અનાનુપૂવીંમાં બને છેડે આનુપૂવી જ - થાય છે.
હોય છે. પૂર્વાનુમૂવીની પ્રથમ સ્થાપના કર્યા પછી તેના આંકડાઅનુપૂવી એટલે જેમાં નિયમિત અનુક્રમ સચવાયેલું
એમાં ગણિતિક પદ્ધતિએ એવા ક્રમાનુસાર ફેરફાર કરતા જવામાં રહેલે હોય તે. એકથી દસની સંખ્યા લઇએ તે
આવે છે કે જેથી એક પણ વિક૯૫ અજાણતાં રહી ન જાય કે ૧, ૨, ૩, ૪, ૫, ૬, ૭, ૮, ૯, ૧૦ માં
એક પણ વિકલ્પ ભૂલથી બેવડાય નહિ અને છેલ્લે અનાનુપૂવી" સળંગ નિયમિત કેમ રહે છે. એવી જ રીતે વિપરીત રીતે,
પડ્યાનુપૂવીમાં પૂરી થાય છે. એટલા માટે જ ગણિતની દૃષ્ટિએ છેલ્લેથી કે ઊંધેથી લઇએ તો ૧૦, ૯, ૮, ૭, ૬, ૫, ૪, ૩,
અનાનુપૂથીમાં બને આનુપૂવીને સમાવેશ થઈ જાય છે. ૨,૧માં પણ સળંગ નિયમિત ક્રમ રહે છે. એટલે એ
એટલા માટે જ નવકારમંત્રની આનુપૂણી” એમ કહેવા બંનેને આનુપૂવી* કહી શકાય.
કરતાં ‘નવકારમંત્રની અનાનુપૂવી” એમ કહેવું વધુ યોગ્ય છે.
નવકારમંત્રની આનુપૂવી” એમ કહેવાથી તે સીધે નવકારમંત્ર આનુપૂવીના ત્રણ પેટા પ્રકારે બતાવવામાં આવે છે. (૧)
બેવાને જ અર્થ થશે. એમાં અનાનુપૂવીને અર્થ નહિ મૂળથી નિશ્ચિત કરેલા અંત સુધી જે કમ હોય છે તેને પૂર્વા
આવે, પરંતુ અનાનુપૂવમાં આનુqવીને અથ પણ આવી નુપૂરી કહેવામાં આવે છે. એટલે કે એકથી દસ સુધીની સંખ્યા
જાય છે. નિશ્ચિત કરી હોય (અથવા વધારે કે ઓછી પણ કરી શકાય.) અને તે ક્રમાનુસાર હોય તે તે પૂર્વાનુંમૂવી કહેવાય છે.
અનુપુત્રી સહિત અનાનુપુવીની સંખ્યાને ગણિતની (૨) આપેલી સ ખ્યાને અંતથી મૂળ સુધી ક્રમાનુસાર
ભાષામાં Permutation & Combination કહેવામાં ગોઠવવામાં આવી હોય તો તેને પશ્ચાતુપૂવી અથવા
આવે છે. પાતાનુપુવી (અથવા પશ્ચિમનુપુવી) કહે છે. ઉં. ત.
કેઈ પણ આપેલી સંખ્યાની આનુપલી સહિતની દસથી એક સુધી ક્રમાનુસાર હોય છે. તેને પદ્યાનુપુવી અનાનુપૂવીની કુલ સંખ્યા કાઢવી હોય તે તેની સાદી રીત અથવા પશ્ચાતાનુપુવી કહેવામાં આવે છે. (૩) યથાતથ
એ છે કે પ્રત્યેક સંખ્યાને ઉત્તરોત્તર ગુણાકાર કરતા અનુપુવી" (યથતથાનુપુવી ) – જે , અનુપુલી'માં અરજી
(વધુ પૃષ્ઠ ૧૧ ઉપર).
* માલિક : શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ, મુદ્રક અને પ્રકાશક : શ્રી ચીમનલાલ જે. શાહ, પ્રકાશન સ્થળ : ૩૮૫, સરદાર વી. પી. રોડ, મુંબઈ - ૪ ૦ ૦ ૦૪, ટે. ૩૫૦૨૯૬ : ૬ મુદ્રણસ્થાન: ટ્રેન્ડ પ્રિન્ટસ', જગન્નાથ શંકર શેઠ રેડ, ગિરગામ, મુંબઈ - ૪૦૦૦૦૪
| SR No. | 525974 |
| Book Title | Prabuddha Jivan 1989 Year 50 Ank 17 to 24 and Year 51 Ank 01 to 16 - Ank 05 and 16 is not available |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramanlal C Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1989 |
| Total Pages | 292 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 32 MB |