Page Text
________________
તા. ૧-૫–૮૯ તા. ૧૬-પ૮૯
પ્રબુદ્ધ જીવન : સુવર્ણ જયંતી વિશેષાંક
સાપ ગયા ને લિસોટા રહ્યા !
પ્રવીણચન્દ્ર છે. રૂપારેલ “માલ તે આવે ત્યારે ખરો ! કાવડિયાં તે આગળથી જ ખબરના સરનામાએ ધ્યાન ખેંચ્યું - એ હતું ‘દાદર ટી. ટી. !” ભરી દેવાં પડે છે !'
આ અંગ્રેજી (T. T.) એટલે શું? અત્યારે તે રમત - લગભગ બધી જ રેશનની દુકાને આવું સાંભળવા મળે છે. ગમત ક્ષેત્રે આ ટી. ટી. સંક્ષેપ રૂપ ટેબલ ટેનિસ (પિંગગ) મળવી જોઇતી ચીજ મળે નહીં એટલે ગ્રાહકે ફરિયાદ કરે માટે જ વપરાય છે. પણ જાહેરાતને સરનામામાં તે આ ત્યારે બિચારો આવું કહી છૂટે!
અર્થ શી રીતે હોઈ શકે? છે પણ એના આ વિધાનમાં વપરાયેલો “કાવડિયા’ શબ્દ યાદ આવ્યું-વીસ-પચીસ વર્ષો પહેલાં દાદર જતી બસ
? વેપારી વર્ગમાં તે આ શબ્દ હજયે સારો એ પર પણ ‘દાદર ટી. ટી. નું બેડ' રહેતું. આ ટી. ટી. પ્રચલિત છે; શિક્ષિત ને સંસ્કારી વર્ગ આ પ્રયોગને હવે એટલે શું એ જાણવાની છે ત્યારે પણ બસમાં જનારને ક્યાં કંઈક અસંસ્કારી ગણે છે કે લગભગ ભૂલી ગયા છે પરંતુ પડી હતી? પણ ત્યારે ય કેટલાંક જાણતા હતાં કે આ ટી. ટી. આ પ્રયોગમાં ઇતિહાસને જે એક તબકકે સમાયેલો છે એ એટલે “ટ્રામ ટર્મિનસ !” ત્યારે જુદે જુદે માર્ગે જતી ટ્રામની જાણવા જેવું છે.
સેવા દાદર જે સ્થાને પૂરી થતી તે સ્થાન તે “ટર્મિનસ.' , કાવડિયા : આપણે ત્યાં ન્યાયને દાવો કરતી બ્રિટિશ રાજ - આજે દાદરમાં બેરદાદ સર્કલ નામે ઓળખાતું સ્થાન પહેલાંની ઇગ્લેંડની ઈસ્ટ-ઇન્ડિયા કંપની, જનતામાં વધુ ફરતા કે એક જમાનામાં ટ્રામ ટર્મિનસ’ હતું એ ખરું ! પણ નાના સિકકાઓ પર–ઢબૂ, પૈસા વગેરે પર-ન્યાયના પ્રતીક વીસપચીસ વર્ષ પહેલાં તે ટ્રામસેવા બંધ થઈ ચૂકી હતી-તરીકે ત્રાજવાની છાપ અંક્તિ કરતી; એની નીચે ન્યાય ટ્રામે હતી જ નહીં ને હજુય નથી! છતાં આ સ્થાનને
એવા અર્થને-ત્યારની રાજભાષાની ઉર્દૂ લિપિમાં ‘અદલ’ શબ્દ હજુ યે ટી. ટી. નામે ઓળખાવાને શું અર્થ છે ? પણ અંકિત થ.
કેસ કેન૨': ગેવાલિયા ટેન્ક પછી, ભૂલાભાઈ પણ સરેરાશ આમજનતા આવું કયાં વાંચવા બેસે ? દેસાઈ રોડ ને પિડર રોડ મળે છે એ ચેક કેસ કેન” તેમાં યે ગુજરાતી તે મુખ્યત્વે વેપારીવર્ગ એને આ ત્રાજવું કહેવાય છે. એક જમાનામાં વર્ષોથી ત્યાં કેમ્પ એન્ડ કમ્પની’ “કાવડ' જેવું લાગ્યું એટલે એણે એવા સિકકાઓ માટે
નામની દવા વગેરે બનાવતી – વેચતી મુંબઈમાં વર્ષોથી કાવડિયા’ શબ્દ બનાવી લીધું. પછી તે-આજે જેમ ધનના
પ્રતિષ્ઠિત કમ્પની હતી. એને લઇને આ ચેક કેસ અર્થમાં પૈસા” શબ્દ વપરાય છે તેમ-આ કાવડિયા શબ્દ કોર્નર' કહેવાતું. પણ હવે ઠીક ઠીક વર્ષો થયા ત્યાં એ કમ્પની ધનના અર્થમાં વપરાતે થયે પણ નાણાંનું મુખ્ય એકમ તે નથી. એને રથાને નવી ઈમારત પણ બંધાઈ ગઈ છે; છતાં ત્યારેય રૂપિયે જ હતા એટલે પછી ધીમે ધીમે આ શબ્દ આ ચેક હજુયે કેમ્સ કેનર' નામે જ વધુ ઓળખાય છે. રૂપિયો' એવા અર્થમાં પ્રચલિત થઇ ગયે.
બસ કન્ડકટરે પણ એને એ જ નામે જાણે છે એટલું જ
નહીં ત્યાં તે અત્યારે કસ કેર્નર હટલ” પણ છે. આ પછી તે એ કંપનીનું રાજ પણ ગયું ને સિકકા પરની
બધું છતાં જેને નામે આ ચોક ઓળખાય છે એ કેમ્પ કાવડ પણ નીકળી ગઈ. તે પછી શરૂ થયેલું બ્રિટિશ રાજ
કપની ત્યાં છે જ નહીં ! પણ હવે તે વિદાય થઈ ગયું છે; પણ “કાવડિયા’ શબ્દ હજુ -વપરાશમાં-ભલે એ છો-પણ ચાલુ રહ્યો છે
આવું તે ચાલ્યા જ કરે છે આપણે હમણાં જ ગવાલિયા
ટેન્કને ઉલ્લેખ કર્યો. ટેન્ક એટલે તળાવ ખરું ને? મુંબઇના રૂપિયો: ને આપણે રૂપિયો! અગ્રેજો આવ્યા
આ ગોવાળિયા ટેન્ક, ધોબી તળાવ, સી. પી. ટેન્ક (કાવસજી તે પહેલાંથી આ નામ આપણે ત્યાં વપરાતું રહ્યું છે
પટેલ ટેન્ક) લત્તાઓમાં કે જમાનામાં તળાવ હશે; આજે એમના રાજ પછીયે આપણે દેશના ચલણનું મુખ્ય એકમ
નથી હવે તે એમને નવાં નામ પણ અપાયાં છે છતાં તે “રૂપિયો' જે કહેવાતું રહ્યું છે.
લોકજીભે તે આ લત્તાઓ હજુ યે એમના આ જૂના આ સિકકે “રૂપિય' કહેવાય કારણ કે પહેલાં એ રૂપાને, પ્રચલિત નામે જ ઓળખાય છે. ચાંદીનો બનતે, ત્યારે સેનાના સિકકા “સેવા” કહેવાતા ને
થેલી : તાજેતરમાં એક છાપામાં વાંચ્યું કે (સ્વ) મુ. રૂપાના સિકકા રૂપૈયા પણ કહેવાતા. આમ મૂળ તે રૂપાને”
રામપ્રસાદ બક્ષીને થેલી આપવાનો પ્રસ્તાવ થયે હતા પણ માટે “રૂપિયો”!
એમણે એ સ્વીકારવાની ના પાડી હતી. . પણ હવે તે એ સિકકામાં ચાંદીને અંશ પણ નથી રહ્યો.
કે મહત્ત્વની વ્યકિતની સેવાઓની કદર કરવા કે તેના વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન ને પછી યે રૂપિયાની કાગળની નોટો પણ
પ્રત્યે આદર દર્શાવવા, સંબંધિત વ્યકિતઓને જાહેર જનતા ચલણમાં મુકાઈ હતી. એટલે એમાં કોઇપણ ધાતુ હોવાને
પાસેથી એકઠી કરેલી સારી એવી રકમ એક જમાનામાં થેલીમાં અવકાશ નહોતે. જો કે હવે ફરી રૂપિયાના સિકકા પ્રચલિત
મૂકીને, સમારંભ યેજીને જાહેરમાં એ વ્યકિતને ભેટ રૂપે થયા છે પણ હવે તે એ “નામના” જ “રૂપિયા” રહ્યા છે.
અપાતી. આવી ભેટ આપવી તે વ્યવહારમાં “યેલી આપવી” ટી. ટી.: તાજેતરમાં એક છાપું ઉથલાવતાં એક જાહેર કહેવાતી.
| SR No. | 525974 |
| Book Title | Prabuddha Jivan 1989 Year 50 Ank 17 to 24 and Year 51 Ank 01 to 16 - Ank 05 and 16 is not available |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramanlal C Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1989 |
| Total Pages | 292 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 32 MB |