Prabuddha Jivan 1986 Year 47 Ank 17 to 24 and Year 48 Ank 01 to 16

SR No.: 525971
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramanlal C Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1986
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 27 MB

Page 212

પ્ર૮ જીવન નવસજનલક્ષી અને માનવતાવાદી કોણ?
-ડે, હસમુખ દેશી વર્તમાનપત્રમાં વાંચેલા એક અહેવાલ પ્રમાણે ગુજરાતના અંશે ધમનિરપેક્ષ કહી શકાય ? આ લખનારે જરા એક આદરણીય વિદ્વાન પ્રા. ચી ના પટેલ સાહેબે ગુજરાતી વિસ્તારથી “પ્રબુદ્ધ જીવનના તા. ૧૬-૯-૮૫ના અંકના સાહિત્ય પરિષદની મધ્યસ્થ સમિતિના સભ્યપદેથી રાજીનામું એક લેખમાં આ વિશે સ્પષ્ટ નિર્દેશ કરે જ છે. એ આપી દીધું. તેમને એ વાતનું દુ:ખ હતું કે પરિષદના પ્રવર્ત- પ્રમાણે શ્રી કને યાલાલ મુનશીએ પિતાની સજામાં. જૈન "માન પ્રમુખ હિન્દુ ધર્મસભા સાથે અન્ય હિન્દુ સંગઠને સાથે ધર્માની ન સહી શકાય એવી જે નિદા કરી છે અને જૈન સંકળાયેલા છે. એવા સ જોગમાં તેમના જેવાં માનવતાવાદી’ સાધુઓને તેમ જ શ્રાવને હીન દષ્ટિએ જે રીતે આલેખ્યા છે અને ‘નવસજનલક્ષી’ વિદ્વાને પરિષદમાં રહી શકે નહિ. તેમણે તેમાં શું નવસર્જન કે ધર્મનિરપેક્ષતા છે? જે ઘટનાઓને એકઝીક્યુટીવના અન્ય સભ્યને પણ રાજીનામાં ધરી દેવાને ઈતિહાસને કઈ આધાર નથી તેને પિતાની કહેવાતી એતિહાસિક અનુરોધ કર્યો છે. તેમને તે એ આગ્રહ છે કે બંધારણીય નવલકથાઓમાં પરાણે ઘૂસાડીને શ્રી મુનશીએ જૈન ધર્મ સરખા રીતે હાલના ચૂંટાયેલા પ્રમુખને હટાવી શકાય તેમ ન હોય તે એક મહાન ધર્મને ષ્ટ રીતે ક્ષુદ્ર ચીતરવાની કોશિશ કરેલી મધ્યસ્થ સમિતિની રેકવીઝીશન બેઠક બોલાવીને પણ દૂર કરવા
જ છે. તે શુ એ તેમની “નવસજનલક્ષિતા’ છે? પૃથ્વી જોઈએ. તેમણે ભારપૂર્વક કહ્યું કે ગુજરાતના પૂવનમંદથી શરૂ વલભ'માં થયેલું નિરૂપણ “માનવતાવાદી' કેટલે અંશે કહી કરી ગોવર્ધનરામ, રમણભાઈ નીલક ઠ, મુનશી, કાકા કાલેલકર, શકાશે એક સંન્યાસિનીને-પછી તે ગમે તેટલી જ કે ધમધ મશરૂવાળા, રસિકલાલ પરીખ, રામનારાયણ પાઠક, ઉમાશંકર હોય. ભ્રષ્ટ કરી તેની પાસે કલક્તિ કૃત્ય કરાવનાર જોષી, નેહરમિ, પંડિત સુખલાલજી, અનન્તરાય રાવળ, કે એવી અપેક્ષા રાખનાર સજક કેટલે અ શે માનવતાવાદી યશવંત શુકલ દર્શક, સુરેશ જોષી વગેરે બધા જ વિદ્વાને
કહી શકાશે ? રાજકારણમાં કુટિલતા જ હોઈ શકે એવા વિચારોને સર્જકે ને વિવેકનું વલણ નવસજનલક્ષી રહ્યું છે. ઉત્તર દોડાવનાર અને અનેક વ્યકિતઓની હત્યા કરાવનાર કૌટિલ્ય નમંદ કે મણિલાલ દ્વિવેદી જેવા અપવાદો બાજુએ રહી ગયા છે !
કઈ દષ્ટિએ માનવતાવાદી કહેવાય? આવી વ્યકિતને “બ્રહ્માણ તેમને આ “નવસજનલક્ષી’ શબ્દપ્રયોગ મારાથી બરાબર શ્રેષ્ઠ' કહીને પરોક્ષ રીતે બ્રહ્મપુત્વની કીતિ'ગાથા ગાનાર લેખક સમજ નથી, જે સજક નવસર્જન કરે એ વાસ્તવમાં નવસર્જન
નવસજનલતી’ કે ધર્માનિરપેક્ષ કેમ કહી શકાય ? પૃથ્વી લક્ષી ગણાય. તે પછી તેમાં યશવંત શુકલ, ' અનંતરાય, ઉપરથી ક્ષત્રિના સમગ્ર વશને નિમંળ કરવાની પ્રતિજ્ઞા લેનાર રાવળ કે પંડિત સુખલાલજીને સમાવેશ કેવી રીતે થાય ? માની અને એ પ્રતિજ્ઞાનું પાલન કરનાર તેમ જ બ્રાહ્મણો સિવાય લઈએ કે જે વ્યકિત કોઈ પણ ક્ષેત્રમાં મહત્વનું પ્રદાન કરે એ પિતાની શસ્ત્રવિદ્યા કેદને પણ ન આપવાને દઢ સંકલ્પ પણ સજ'ક જ કહેવાય. તે જે લેકે અમુક ધમથી બદ્ધ થયેલા
રાખનાર પરશુરામ વિશે શું કહેવુ ? આવાં વ્યકિત વિશે હોય તેમનામાં શું નવેસજનલક્ષી પ્રતિભાને અભાવ હોય છે.
અહોભાવથી નવલકથાઓ લખનાર લેખક ધર્મનિરપેક્ષ તે શું, એ જ શબ્દપ્રયોગ તેમણે ઉક્ત લેખકને “માનવતા
જ્ઞાતિનિરપેક્ષ પણ નથી. ધર્મવાદથી તે શું, અતિ સાંકડા વાદી' કહીને ૫ણુ કર્યો છે. તે શું કઈ પણ ધમથી બદ્ધ
જ્ઞાતિવાદથી ૫ણુ પર નથી. થયેલે માણસ માનવતાવિહોણે જ હોય છે; આ મુદ્દો ન
શ્રી પટેલ કહેબે એમ પણ ઉમેર્યું છે કે “ખરે સાહિત્યસમજાતાં મેં મારી રીતે તેમના ઉકત શબ્દોને અર્થે ધર્મ
પ્રેમી હોય એને માટે માણસમાત્રની આધ્યાત્મિક કે નૌતિક નિરપેક્ષતા કર્યો છે. એ માટે પટેલ સાહેબ મને ક્ષમા કરશે
કીમત એક સરખી જ હેય શું વા૯મી કે કે શું હેમર શેકસએવી આશા રાખું છું.
પિયરની. કોઈ પણ સાહિત્ય પર પરા જોઈએ તે તે આવી - અહીં બીજ પણ એક બે મુદાઓની સ્પષ્ટતા કરી લેવી
માનવ ધમ દષ્ટિની જ જણાય છે જોઈએ સાહિત્ય પરિષદના બંધારણ વિશે હું તદ્દત અજ્ઞાન છું. સ્વધર્મની અપેક્ષાએ બીજા ધર્મોને હલકા ગણી તેની એ જ રીતે અન્ય સાહિત્યિક સંસ્થાઓના નિયમો વિશે મારું વિડંબના કરનાર મુનશી જેવા લેખક અને એવા લેખકને આજ કઈ જ્ઞાન નથી. સંજોગને કારણે અને ઘણે અંશે આરક્ષિત
સુધી અહોભાવથી થાબડનારા તેમણે ઉલ્લેબેલા અન્ય લેખકે પ્રકૃતિને કારણે હું આવી સંસ્થાઓની નજીક જઈ શકો માનવધર્મ" દથિી અંકિત થયેલા ચેકકસ ગણી શકાય. શ્રી નથી. એટલે આ વિશે કોઈ ટેકનિકલ ક્ષતિ થતી હોય
દશક ઝેર તો પીધાં છે જાણી જાણીને ત્રીજા ભાગના આરં તે સંબધિત સૌ માફ કરશે એવી આશા રાખું
ભના પ્રકરણમાં જૈન મુનિએની અને ધર્મની જે ઠંડી છું. બીજી છતા એ કરવાની કે જેમાં સંસ્થાઓની
મશ્કરી કરી છે એ વિશે મુનિશ્રી શીલચંદ્રવિજ્યજીએ તેમ મેટા ભાગની સાહિત્યિક હસ્તીઓથી પણ હું દૂર રહ્યો છું.
પ્રબુદ્ધ જીવનના કટોબર, ૮૫ ના અ કામ વિસ્તારથી તકહું તેમને એળખું છું ને સમજુ છું ફકત તેમના સાહિત્યથી,
સંગત વિરોધ કર્યો જ છે આ લેખકે ક્ષરવામાં કોઈ ધાર્મિક અને મારી દ્રષ્ટિએ એ જ મહત્ત્વની વસ્તુ છે. એટલે સન્માનનીય
કે સાંપ્રદાયિક સંસ્થાનું પ્રમુખ સ્થાન ન ધરાવતા હોય એટલા પ્રા. પટેલસાહેબ પ્રત્યે નારાજગી હોવાને કે સાહિત્ય પરિષદના
માત્રથી તેઓ “નવમજનલી' કે ધર્મનિરપેક્ષ બની જતા પ્રવર્તમાન પ્રમુખ પ્રત્યે આદર ઉભરાઇ 3 જવાને છે.
નથી સાહિત્યકાર કરતાં તેનું સાહિત્ય વધારે સારું હોય છે. પ્રશ્ન જ નથી.
ગુજરાતની ધર્મ નિરપેક્ષતા તે અભિજાત કવિ ન્હાનામને જે મુદ્દાઓ અયકે આપે છે એ તે પ્રા. ચી. ન.
હાલ, સૌજન્યશીલ રમણલાલ દેસાઈ, ઊર્મિશીલ ધૂમકેતુ કે. પટેલસાહેબના “નવસર્જનલક્ષી' કે ધર્મનિરપેક્ષતાના
(પૃષ્ઠ ૧૨૮ થી ચાલુ) સિદ્ધાંત આપ્યું છે. વિ. કન યાલાલ મુનશીને કેટલે માલિક : શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંધ, મુદ્રક અને પ્રકાશક: શ્રી ચીમનલાલ જે. શાહ, પ્રકાશન સ્થળ : ૩૮૫, સરદાર વી. પી રોડ, મુંબઈ ૪૦૦ ૦૦૪. ટે. નં. ૩૫૦૨૯૬ મુદ્રણુરક્ષાન: ટેક પ્રિન્ટસ, જગન્નાથ શંકર શેઠ રોડ, ગિરગામ, મુંબઈ - ૪૦૦ ૦૦૪,