________________
તા. ૧૬-૯-૮૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
ભ્રષ્ટાચારના આંતરરાષ્ટ્રીય વ્યાપ વિજયગુપ્ત મૌય
.: દેશના જાહેરજીવનમાં વ્યાપેલા ભ્રષ્ટાચાર તરફ જ્યારે શ્રીમતી ન્દિરા ગાંધીનું ધ્યાન ખેચવામાં આવતુ હતુ. ત્યારે તે કહેતાં હતાં કે હા, ભ્રષ્ટાચાર તા છે પરંતુ ટીકાકારે કહે છે કેટલા બધા નહિ છતાં તે દૂર કરવાના પ્રયાસા થતા રહે છે.
આ આધાસન મળે ઊતરે તેવું નથી. તે પછી તે ભ્રષ્ટાચાર એટલા બધા વધી ગયેા છે કે કેટલીક મહિલા અધિકારી પશુ લાંચ લેવા લાગી છે. બીજા દેશમાં પણ ભ્રષ્ટાચાર છે તેમ કહીને આપણે મિથ્યાસ તેાષ માનવા નથી માગતા, પરંતુ ખીજા કેટલાક દેશોમાં જે ભ્રષ્ટાચાર છે તેની સરખામણીમાં આપણા ભ્રષ્ટાચારીઓ ઉભા રહી શકે નહિ, આપણા પડોશીની વાત કરીએ તે પાકિસ્તાન વિષે તેા જેટલુ કહીએ તેટલુ ઓછુ છે. જ્યાં લશ્કરી કાયદો હાય અને પ્રમુખ પાતે લશ્કરી સેનાપતિ હોય ત્યાં રાજકર્તાઓની દાનત સાફ હાય તો સમાજમાં ... અને સરકારી તંત્રમાં ઘણા સુધારા કરીન રાજ્યને તથા સમાજને આદર્શ ખનાવી શકાય. પરંતુ પાકિસ્તાનમાં એવી આશા કાણુ રાખી શકે ? તેથી આપણે બીજા એક પડોશી ઇન્ડોનેશિયાની મુલાકાતે જઋએ, ઇન્ડોનેશિયાને "સ્વતંત્રતા મેળવવામાં ભારતે તેના નેતાઓને સહાય કરી હતી. સ્વતંત્ર થયા પછી ડા. સુકણુ પતિ નહેરુના અને ભારતના મિત્ર મટીને ચીનના મિત્ર બન્યા. સામ્યવાદી ચીન સુણુ તે સાધીને અન્ડોનેશિયાને સામ્યવાદી બનવા માગતુ હતુ, પર તુ જનરલ સુહતે બળવા કરીને સત્તા કબજે કરી અને સુણુને પભ્રષ્ટ કર્યાં અને નજરકેદમાં રાખ્યા.
સુહતના શાસનમાં ઇન્ડાનેશિયાનું કલ્યાણુ થશે એમ માનનારા નિરાશ થયા છે. તેમનાં પત્ની, કુટુંબીઓ અને મિત્ર સુહત'ના મામાના અને સત્તાને દુરુપયોગ કરીને ચોંકાવી દે એવા ભ્રષ્ટાચાર તે કરી રહ્યા છે. આ રીતે સુત'નાં કુટુંબીઓ અને મિત્રએ મે અબજથી ત્રણ અજ ડેલર જેટલી કમાણી કરે છે. ઇન્ડોનેશિયામાં ખનિજ તેલ અને વાયુ નીકળે છે. જ્યારે આંતરરાષ્ટ્રીય ભાવ ધરતી પરથી આકાશમાં ચડી ગયા હતા ત્યારે તેલ નિકાસ કરતા ઇન્ડોનેશિયાને મબલખ કમાણી થતી હતી, પરંતુ તે બધી કમાણી રાજ્યની તિજોરીમાં નડ્ડાતી જતી, અને ઝુવે તેમના આંતરરાષ્ટ્રીય ભાવ ચેડાક ઘટી ગયા છે ત્યારે પશુ આ રજવાડી ટાળીને આંય નથી આવી. ગયે મહિને ઇન્ડોનેશિયાના રાજકર્તાઓ સામે ખાસ કરીને પ્રમુખ સુહત ની પત્ની અને સતાના સામે ચોંકાવનારા આક્ષેપા કર્યાં હતા. તેથી પ્રમુખ સુહૂતે તે અખબાર માટે ઇન્ડોનેશિયાના દરવાજા બંધ કરી દીધા. સુહતની સરકાર લોકશાહીના વાધા ધરાવે છે. પરંતુ ઇન્ડોનેશિયામાં જેમણે સુખી અને ધનવાન થવું હોય તેમણે સુત'ને જ મત અને ટકા આપવા જોઇએ. પોતાના સગાને, મિત્રોને અને ટેકા આપનારાઆને કરેડપતિ બનાવી દેવા માટે પ્રમુખ સુત પાસે ધાં સાધના છે. ઇન્ડોનેશિયામાં સૌથી મોટા વેપારી અને કમિશન એજન્ટ સુત'ની પની હુતિના છે. એક અમેરિકન સાપ્તાહિક લખ્યું હતુ` કે સરકાર તરથી અપાતા કન્સ્ટ્રકટમાં દસ ટકા સ્તુતિનાના હાથમાં જાય છે.
વસતિ વધારાથી ચીનમાંથી ઊભરાઇને આવેલા ચીનાએ પુન્ડાનેશિયામાં બળવાન લઘુમતિ કામ છે. વેપાર અને વાણિ જ્યમાં ચીનાઓ પાસે ઇન્ડોનેશિયનો કશી વિસાતમાં નથી, ઇન્ડોનેશિયાનું અથ તંત્ર ચીનાઓના હાથમાં છે. સુતે સુણ' સામે લશ્કરી ખળવા કર્યાં હતા ત્યારે ઇન્ડોનેશિયાએ અગણિત
૩૭
ચીનાઓને મારી નાખ્યા હતા તેમ છતાં ઇંડાનેશિયામાંથી ચીનાઓના પ્રભાવ ઘટયે નથી. ચીના ઇન્ડોનેશિયાના રાજકર્તાઓને ભેગ ધરીને કામ કરાવી લેવામાં નિપુણુ છે.
ફિલિપાઇન્સના સરમુખત્યાર માૉંસ અને તેની પત્નીએ અમો ડાલરની ઉચાપત કર્યાં પછી પોતાની સત્તા ટકાવી રાખવા હરીનું ભૂત પણ કરાવ્યું પણ પછી પ્રજાએ તેમને ભાગી જવાની ફરજ પાડી. સુહતા બચાવ કરતાં તેમના માહિતી પ્રધાન હંબીબીએ કહ્યુ છે કે ઇન્ડોનેશિયામાં શ્રીમતી હતિના ઉપરાંત બીજા ઘણા ધનવાન છે.
લાંચરૂશ્વત દ્વારા અને બીજા ભ્રષ્ટાચાર દ્વારા જે ધન મળે તેમાં સુહૃત'નાં કુટુંબનાં ખાળકાને પશુ ભાગ હોય છે. ઇન્ડોનેશિયામાં કાઇ એવા કમાઉ ધા નથી કે સુહત'નાં કટુંબના હાથમાં ન હેય. જીવન જરૂરિયાતની ચીજો, આયાત–નિકાસ, ખેન્કિંગ, ઉદ્યોગો, ખનિજો વગેરે બધાં ક્ષેત્રમાં પ્રમુખ સુત'ની પત્ની પુત્ર, પુત્રી, સાવકા ભાઇઓ વગેરેના સિદ્ધ ભાગ હોય છે. આ ભ્રષ્ટાચાર એટલા ખુલ્લા હોય હોય છે કે હવે તેમાં કાઈને આશ્ચય થતુ નથી, અમેરિકાની દૃષ્ટિમાં ભ્રષ્ટાચાર નથી દેખાતા પણ સુહતની સરકાર સ્થિર અને મકકમ છે તેથી પાકિસ્તાનના જનરલ ઝીયાની જેમ ઇન્ડાનેશિયાના પ્રમુખ સુહત' પણ અમેરિકાને ટેકા ધરાવે છે.
િિલપાઇન્સના પદભ્રષ્ટ થયેલા પ્રમુખ માસ અને તેમની પત્ની વર્ષોથી રાજ્યનાં નાણુંની એટલી બધી ઉચાપત કરતા હતા કે જે સ્વીસ બે ́ામાં આ અબજો ડૉલર નાણુ અને ઝવેરાત ડિપોઝીટ રહે છે. તે એકાએ આ ધન માર્કાસનું ગણુાય કે ફ્રિલિપાઇન્સની પ્રજાનું ગણાય તે નક્કી ન થાય ત્યાં સુધી ન દેવાની જાહેરાત કરી છે.
સરમુખત્યારે રાજ્યની સંપત્તિ પોતાની ગણે એવા રાજા આપા દેશમાં ધણા હતા અને અત્યારે જ્યાં જગતમાં સરમુખત્યારો છે ત્યાં તેવું બને છે. આફ્રિકાના ઝરા દાખલા લખએ ા ખનિજથી ખૂબ સમૃદ્ધ આ દેશના સરમુખત્યાર મુશ્રુતુ, ધાતુઓની નિકાસમાંથી રાજ્યાને થતી કમાણીને કેટલેક ભાગ નિયમિતરૂપે વિદેશી ખે'કામાં પેાતાના ખાતામાં જમે કરાવતા રહે છે.
ભ્રષ્ટાચારથી અમેરિકા પણ મુત નથી. ત્યાં વિમાનવાહક જાજો અને સબમરીનેાથી માંડીને બંદુકની ગાળી સુધીનાં શસ્ત્રો ખાનગી ક્ષેત્રોમાં ઉત્પન્ન થાય છે. સરકારને જે શસ્ત્રો જોઇએ તેમને આર ટેન્ડર દ્વારા આપવામાં આવે છે, પછી લશ્કરી અક્સા સુધારા સૂચવ્યા કરે તે પ્રમાણે તેમની કિંમત વધ્યા કરે. સૈન્યની ત્રણે પાંખા માટે લાખે પ્રકારના છૂટા ભાગ જોઇએ, જેમની કિંમત ૫-૧૦ ગણી ચડાવવામાં આવે છે. અમેરિકાનાં અ તત્રમાં શસ્ત્ર ઉદ્યોગ બહુ મેટા ભાગ ભજવે છે તેથી શસ્ત્રો ઘટાડવામાં અમેરિકાને કશા રસ નથી. જગતમાં સૌથી વધારે અને વૈવિધ્યપૂણુ શસ્ત્રો અને તેમનાં ઉત્પાદનને ઉદ્યોગ અમેરિકામાં છે. અને એણે ગ્રંયાર માટે બડાળી તા આપી છે.
આ લેખ લખાતે હતા ત્યારે એક સમાચાર આવ્યા કે રશિયામાં એક. સ્ત્રીએ કૅટરીનના ધંધામાં થોડાક લાખ રૂબલ ગેરકાયદે એકઠા કર્યાં હતા. એ અપરાધ માટે તેને બંદુકની ગાળીએ ઠાર કરવા માતની સજા ફરમાવવામાં આવી છે. તે અથ' એ નથી કે ત્યાં ભ્રષ્ટાચાર નથી. તેના અથ એ પણ નથી કે સામ્યવાદી તંત્ર સારું ગણાય, પરંતુ રશિયા અને અમેરિકા વચ્ચે સરખામણી કરવા જેવી તો ખરી.