Prabuddha Jivan 1985 Year 46 Ank 17 to 24 and Year 47 Ank 01 to 16

SR No.: 525970
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramanlal C Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1985
Total Pages: 246
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 26 MB

Page 95

તા. ૧-૫-૫
પ્રત જીવન
s
તે એમની પાસેથી ભારતીય દર્શને વિશેની ઘણી ચિંતનસામગ્રી પ્રાપ્ત થઈ હેત. . “મારું જીવનવૃત્ત' અનેક દષ્ટિએ હૃદયસંતર્પક બની રહે છે. જીવનના પ્રત્યેક પ્રસંગમાં પ્રગટતી પં. સુખલાલજીની સત્યશોધક વૃત્તિને ડગલે ને પગલે આલેખ મળે છે. વિષમ પ્રતિકૂળતાના સામા પૂરે તરીને પુરુષાર્થથી જીવતા જાગતા જ્ઞાનકોશ અને જંગમ વિદ્યાપીઠ બનેલા પંડિતજીની માનવપ્રયત્નગાથા છે. એમની શૈલીમાંથી એમનું વ્યકિતત્વ પ્રગટ થાય છે. “સત્યના પ્રયોગો'માં ગાંધીજીએ સત્યની પ્રયોગશાળામાં પિતાના હૃદયની ગડમથલ કઈ રીતે કસોટીએ ચડાવી તેની વાત કરી છે તે “મારું જીવનવૃત્ત'માં અપ્રમાદ ધરાવતી ચેતનામાં ચાલતી સત્યાજની સાહસયાત્રા રજૂ થઈ છે અને એ દૃષ્ટિએ આ કૃતિ આપણું સાહિત્ય અને સંસ્કારજગતની એક વિરલ ઘટના ગાય.
(પાના ૨ થી ચાલુ) રંગના શર્ટ, પેન્ટ, કોટ અને ટાઈ, ચકચકિત બૂટ, સ્પષ્ટ ઉચ્ચાર, વાતચીત કરવાની છટા વગેરેનાં કારણે મેગલ સાહેબની પ્રથમથી જ અમારા મન ઉપર અનોખી છાપ પડી હતી. તે સમયે શાળાના ઘણાં શિક્ષકે હાફકેટ, ધોતિયું અને ટોપી પહેરતા. તેમાં સુટ પહેરીને આવતા મોગલ સાહેબને રૂઆબ જ જ પડતું. તેમનાં કપડાં ઇસ્ત્રીવાળાં રહેતાં. કપડાંમાં એક પણ કરચલી દેખાય નહિ. બારે માસ તેઓ અફેદ રંગને જ સૂટ પહેરતા. વસ્તુતઃ આખી જિંદગી તેમણે એક જ પ્રકારનાં વસ્ત્ર ધારણ કર્યા હતાં. છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોથી તેમણે ટાઈ પહેરવી છોડી દીધી હતી. આંખે નબળી થતાં ચશ્મા પહેરવાં ચાલુ થયાં હતાં. દાંત ગયા પછી એમણે ચોકઠું પહેરવાનું ચાલુ કર્યું નહોતું. એટલે વૃદ્ધ વધુ લાગતા હતાં. એકાદ વર્ષથી સાંભળવાની તકલીફ થઈ હતી. એટલે ઝાઝી વાત કરતા નહિ.
મેગલ સાહેબ અમને ભણાવતા તે સમયે અમારા પ્રિન્સિપાલ શ્રી તેલંગસાહેબ ઘણીવાર શાળામાં રાઉન્ડ મારવા નીકળે ત્યારે અમારી વર્ગમાંથી મોગલસાહેબને બહાર લાવી કંઈક વાત કરવા ઊભા રહે. એ ઉપરથી મેગલ સાહેબનું શાળામાં ઘણું મોટું માન અને સ્થાન છે. એવી છાપ અમારા વિદ્યાથી મન ઉપર પડી હતી, અને તે સાચી હતી. શાળાના વહીવટમાં મોગલ સાહેબનું સ્થાન ગૌરવભર્યું હતું. એમને અભિપ્રાય મહત્વને ગણાત.
મોગલસાહેબ ભણાવવામાં ખૂબ હોશિયાર અને શિસ્તમાં અત્યંત કડક હતા. અંગ્રેજી ભાષા અને કવિતા એમના પ્રિય વિષયો. કવિતા તેઓ એવી સરસ રીતે શીખવતા કે એના સંસ્કાર આજે પણ તાજા છે. શાળાના વિદ્યાર્થીઓ માટે તેમણે “Popular Recitals” નામને દળદાર કાવ્યગ્રંથ સંપાદિત કર્યો હતે. અંગ્રેજ કવિઓ વિષે એમણે અમારી પાસે એક સુંદર હસ્તલિખિત અંક તૈયાર કરાવ્યા હતા, જેમાં કવિ ગો વિષે મારે લખવાનું આવ્યું હતું. તેનું
રણુ આજે પણ એટલું જ તાજું છે. મારા સહાધ્યાયી મિત્ર શ્રી રતનચંદ ઝવેરીના અક્ષર સરસ, મરોડદાર હતા. એટલે હસ્તલિખિત અંકે તેમની પાસે લખાવ્યો હતે.
અંગ્રેજી ભાષા શીખવવા માટે તે દિવસોમાં લિંગવા. ફેનની મદદ અમારી શાળામાં લેવાતી હતી. અંગ્રેજી ભાષામાં શબ્દ, વાકો અંગ્રેજે કેવી રીતે ઉચ્ચારે છે, તેની લઢણ
કેવા પ્રકારની છે તે વર્ગમાં ગ્રામોફેન રેકેડ વગાડીને અમને સમજાવવામાં આવતું. મુંબઈની ઘણીખરી શાળા કરતાં અમારી બાબુ પન્નાલાલ હાઈસ્કૂલ આધુનિક અને પ્રગતિશીલ છે એની અમને આવાં બધાં સાધનને કારણે પ્રતીતિ થતી. મુંબઈ યુનિવર્સિટી તરફથી લેવાતી મેટ્રિકની પરીક્ષામાં પહેલા દસ વિદ્યાથીઓમાં બાબુ પન્નાલાલના વિદ્યાથીઓ વખતેવખત ઝળકતા. એથી અમારી શાળા માટે પ્રખ્યાત થઈ ગઈ હતી. એનું અમને ગૌરવ હતું.
મેગલ સાહેબ અમને અંગ્રેજી તે ચરસ ભણાવતા, પણ સાથે સાથે પોતાના વિદ્યાર્થીઓને સારી ટેવ પડે તથા તેમના પર સારા સંસ્કાર પડે તે માટે તેઓ ખૂબ ચીવટ રાખતા. દરેક વિદ્યાર્થીના અક્ષર સારા હોવા જોઈએ. તે માટે અમને મહાવરો કરાવતા. એમણે કાપી બુક કાઢેલી તે અમને ચાલતી, ગુજરાતી, અંગ્રેજી અને દેવનાગરી–એ ત્રણમાં એમના પિતાના અક્ષર પણ મોતીના દાણા જેવા હતા; ક્યારેક તે બરાબર છાપેલા જેવા લાગે.
શાળામાં વર્ષના પહેલા દિવસથી જ સાહેબે અમને કેટલીક સૂચનાઓ આપી દીધી હતી. જેમકે (૧) દરેક વિદ્યાથીના ખીસ્સામાં હાથ રૂમાલ હોવો જ જોઈએ. (૨) ખીસ્સામાં નાનકડી પેકેટ ડિક્ષનરી હેવી જ જોઇએ. (૩) દરેક પાસે પેન્સિલ, રબર અને સંગે હેવી જોઈએ. (૪) હાથના અને પગના આંગળાને નખ બરાબર કાપેલા અને સ્વચ્છ હોવા જોઈએ. (૫) માથું તેલ નાખીને બરાબર ઓળેલું હોવું જોઇએ તથા ખીસ્સામાં દાંતિયો હોવો જોઇએ. (૪) યુનિફોર્મના શર્ટ અને પેન્ટ ઉપર એક પણ ડાઘ હ ન જોઈએ, તથા બૂટ-ચંપલ સ્વચ્છ અને ચકચકિત હોવાં જોઇએ. આ બધા નિયમો માટે જુદા માર્કસ હતા. અને રોજેરોજ વર્ગમાં પહેલી પાંચ મિનિટ આ નિયમ પ્રમાણે તપાસ કરી માર્કસ આપવા માટે રાખવામાં આવી હતી. મેગાસાહેબે પાડેલી એ સુટેવોને લાભ વર્ષો સુધી ઘણા વિદ્યાથીઓને મળે છે.
પિતાના વિદ્યાથીઓ ભણવામાં તેમ જ સામાન્ય જ્ઞાનમાં બીજી શાળાના વિદ્યાથીઓ કરતાં ચડિયાતા બને તે માટે તેઓ બીજી ઘણી વસ્તુઓ પણ શીખવતા. અમને તાર કે મનીઓર્ડર કેમ કરવી, પોસ્ટકાર્ડમાં સરનામું કેમ વ્યવસ્થિત લખવું, ટપાલની ટિકિટ ક્યાં છલા અંતરે ચડવી, વગેરે નાની નાની વ્યવહારુ બાબતે વિશે પણ તેઓ ચીવટપૂર્વક શીખવતાં. અમારી એટલી નાની ઉંમરે દરેકની પોતાની સહી (Signature કેવી હોવી જોઈએ તે બતાવી તેનો મહાવરે કરાવ્યો છે. મુંબઈમાં વેધશાળા, સરકારી ટંકશાળા, મ્યુઝિયમ, જનરલ પિસ્ટ ઓફિસ, ટાઇમ્સ ઓફ ઇન્ડિયા પ્રેસ, મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન, બોરીબંદર રેલવે સ્ટેશન, પિર્ટ ટ્રસ્ટ, જીમખાનું. ટાઉન હોલ વગેરે સ્થળોની મુલાકાતે તેઓ લઈ જતા અને દરેકની કાર્યવાહી વિગતવાર સમજાવતા. આથી બાબુ પન્નાલાલ રકૂલને ચોથા ધોરણને વિદ્યાથી મુંબઇના સરેરાશ વિદ્યાથી* કરતાં વધુ જાણકાર અને સુસજજ રહે. | મોગલસાહેબ વર્ગમાં બહુ જ કડક હતા, પરંતુ એટલા જ ભલા હતા. અંગ્રેજી ચેથા ધોરણમાં હું નવા વિદ્યાર્થી તરીકે દાખલ થયેલો એટલે સાહેબને કડક સ્વભાવની વાત સાંભળી ગભરાતે હતે શરૂઆતમાં એક દિંવસ એમણે આપેલી કવિતા બરાબર પાકી નહિ થઈ શકી, મેઢ બેલવામાં ભૂલ પડી કે તપ્ત જ કડક અવાજે એમણે ગુસ્સામાં કહ્યું “બેન્ચ પર ઊભા થાઓ.’ બેન્ચ પર ઊભા થયા. એમણે કહ્યું, “અખું વર્ષ મારા પિરિયડમાં બે પર ઊભા ઊભો ભણવું પડશે.'