Prabuddha Jivan 1985 Year 46 Ank 17 to 24 and Year 47 Ank 01 to 16

SR No.: 525970
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramanlal C Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1985
Total Pages: 246
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 26 MB

Page 51

, ૧૬-૩-૮૫ - પ્રથદ્ધ જીવન
- ૨૧ વિરલ પ્રતિભા. શ્રી વીરચંદ રાઘવજી ગાંધી (છઠ્ઠા જૈન સાહિત્ય સમારોહમાં રજૂ થયેલ નિબંધ)
રસ ડે, કુમારપાળ દેસાઈ " - કાળનું સતત ફરતું ચડે પણ કેટલીક ઘટના અને વિભૂતી- સંદર્ભને આત્મસાત કરવાની જરૂર હતી. વીરચંદભાઈએ આ ' -ઓને લેપી શકતું નથી. વર્ષોના કેટલાય વંટોળ પઢાર થઈ આત્મસાત કર્યું હતું. આથી જ કયાંક એ જૈન લાગે છે
જાય તેમ છતાં સમયની રેતી પર પડેલી એ પગલાં ભૂંસાઈ કયાંક હિંદુઓની તરફદારી કરે છે, પણ બધે જ, એ ભારતીય શકતાં નથી. આજથી બાણું વર્ષ પહેલાં અમેરિકાના શિકાગે લાગે છે. શહેરમાં ભરાયેલી વિશ્વધર્મ પરિષદમાં, પહેલીવાર અમેરિકાના , એમની વાણીમાં પથીપંડિતનું શુષ્ક પાંડિત્ય નહોતું, પરંતુ નૂતન વિશ્વને, ભારતીય દર્શન અને ભારતીય સંસ્કૃતિને દૃઢ ઊંડા અભ્યાસની સાથે હૂંફાળી લાગવી અને ભાવનાઓને મને તેજસ્વી કાર અને રણકાર સંભળાય. આ પરિષદમાં સ્પર્શ હતો. વિવેકાનંદ અને વીરચંદ રાઘવજી ગાંધીની વિચાર “વાલા ભારતના બે પ્રતિનિષિઓએ સ્વદેશના આધ્યાત્મિક સરણીમાં અનેકાન્તના ઉપાસકની વ્યાપકતા અને સર્વગ્રાહી વારસા પ્રત્યે જગતને જાગતું કર્યું, આમાં એક હતા સ્વામી દષ્ટિ જોવા મળે છે, અમેરિકામાં એમણે માત્ર જૈનદર્શન -વિવેકાનંદ, કે જેમની શિકાગે વિશ્વધર્મ પરિષદની કામયાબી પર જ પ્રવચને આખાં નથી, પરંતુ સખ્યદર્શન, ચગદર્શન, આજેય સહુના હઠે રમે છે. પરંતુ એથીય ઓધક સિદ્ધિ ન્યાયદર્શન, વેદાંતદર્શન અને બૌદ્ધ દર્શન વિશે પ્રવચનો -મેળવનારા જૈન ધર્મના પ્રતિનિધિ શ્રી વીરચ દભાઈ રાધવજી
આપ્યાં છે, જયારે સ્વામી વિવેકાનંદનાં એ સમયના પ્રવચનમાં વાંધી હતા, પરંતુ ઘરદીવડાઓને ભૂલી જનારે આપણે
હિંદુ ધર્મ તરફ વિશેષ ઝોક જોવા મળે છે, અને બૌધ ધર્મની -સમાજ વીરચંદભાઈના સિદ્ધિ અને સામર્થ્યને વિસરી ગયા
આકરી ટીકા પણ મળે છે. આમ છતાં આ બંને સમર્થ છે. જે પ્રજા પોતાના ચેતનમ્ર છે જેવા સત્ત્વશીલ પુરુષાન
પુરુષોએ એકબીજાના પૂરક બનીને, વિદેશમાં ભારતીય દશાની
મહત્તા બતાવી છે. વિસરી જાય છે એ પ્રજાની ચેતના કુઠિત બની જતા હોય છે.
વીરચંદ રાઘવજી ગાંધીએ સદાય સત્યને પક્ષ લીધે. - પણ ખેર ! આજથી બાણું વર્ષ પહેલાની એ ઘટના પર
એમની નિખાલસતા, પ્રામાણિકતા અને જીવનવ્યવહારની પડેલે કાળને પડદો હટાવીને નજર કરીએ. અમેરિકાના
પવિત્રતા સહુને સ્પર્શી જતા હતા. આ ધમ પરિષદમાં રેવન્ડ શિકાગો શહેરમાં મળેલી એ ધર્મ પરિષદમાં જુદા જુદા દેશના
જ* એફ. પિન્ટરેસ્ટ નામના લંડનના પ્રલંનિધિએ ભારતની -અને જુદા જુદા ધર્મને ત્રણ હજારથી વધુ પ્રતિનિવિંઆ દેવદાસીની પ્રથાની ટીકા કરીને હિંદુ ધર્મને ઉતારી પાડ્યો હતો.
એકત્ર થયા હતા. એમાં એક હજારથી વધુ નિંબંધનું વાચન હિંદુ ધર્મની આ ટીકાને બચાવ કરનાર એકમાત્ર વીરચંદ થયું. દસેક હજાર શ્રોતાજનેએ ભાગ લીધે. ઈ. સ. ૧૮૯૩ની ગાંધી હતા. એમણે કહ્યું કે મારા ધર્મની ટીકા ૧૧મી સપ્ટેમ્બરે એનું ઉદ્દઘાટન થયું. વીરચંદ ગાંધી, સ્વામી કરવાની હિંમત કેઈએ કરી નથી તેથી હું આનંદ અફવવેકાન દ, પા. સી. મજમુદાર જેવા વિદ્વાને ભારતમાંથી ભાગ અનુભવું છું. પણ મારા સમાજની જે ટીકા થઈ તેને મારે “લેવા માટે માગ્યા હતા. આ એતિહાલિંક ધર્મ પરિષદને હતુ
જવાબ આપ જ રહ્યો. વીરચંદ ગાંધીએ પડકાર ફેંકતાં , “તે જગતને જુદા જુદા ધર્મોનું જ્ઞાન આપવાને, સર્વધર્મના કહ્યું “આ એ હિંદુ ધર્મ છે જેને માટે ગ્રીસના ઈતિહાસકારોએ અનુયાયીઓ વચ્ચે માતૃભાવ પ્રગટાવવાને અને આ રીતે એની નોંધ્યું છે કે કે હિંદુ કયારેય અસત્ય બેલતે જાણ્યો નેમ હતી વિશ્વશાંતિ સ્થાપવાની.
નથી. અને કોઈ હિંદુ સ્ત્રીને કયારેય અપવિત્ર જાણી નથી.” ઓગણત્રીસ વર્ષના યુવાન વીરચંદ ગાંધીની વિદ્વત્તા અને
આટલું કહ્યા બાદ વીરચંદ ગાંધી સભાને સામે પ્રશ્ન કરે વધારાએ સહુને સ્તબ્ધ કરી દીધા. માથે સોનેરી કિનારવાળી --Even in the present day, where is the કાઠિયાવાડી પાઘડી, લાંબે ઝબ્બે, ખશે ધળી શાલ અને chaster woman or milder man than in India ? દેશી આકાડયાળ જેડાં. એમના પહેરવામાં ભારતીયતાની નોંધપાત્ર બાબત એ છે કે વીરચંદ ગાંધીને અમેરિકા -છાપ હતી. આ યુવાનની વિદ્વત્તા, અભ્યાસશીલતા, તાટવૃત્ત
અને ઈંગ્લેન્ડના અનેક ખ્રિસ્તી સજજનો સાથે ગાઢ મૈત્રી અને વાકચાતુર્યથી વિશ્વ ધર્મ-પરિષદ મેહિત થઈ ગઈ. એક
હતી, આમ છતાં એમણે ભારતમાં વટાળ પ્રવૃત્તિ કરતા - અમેરિકન અખબારે લખ્યું, ‘પૂર્વના વિદ્વાનોમાં જે રોચકતા
ખ્રિસ્તી મિશનરીઓની નિર્ભિકતાથી ટીકા પણ કરી. ‘સાથે જૈન યુવકનું જૈનદર્શન અને ચારિત્ર સંબધી વ્યાખ્યાન
India's Message to America' ayal Impressions જેટલા રસથી શ્રોતાઓએ સાંજાવું એટલા રસથી તેઓએ
' of America' જેવા લેખમાં એમણે અમેરિકાના લોકો પ્રત્યે બીજા કેરું પવિત્ય વિદ્વાનનું સાંભળ્યું ન હતું.' વીરચંદ
પિતાનો દુકાળ પ્રતિભાવ આપે છે, પણ બીજી બાજ
*Have christian Missions to India been ‘ક્સાઇએ જૈન ધર્મના સિદ્ધાંતની એવા વિદ્વત્તાથી વાત
Succesful જેવા લેખોમાં પાદરીઓની વટાળ પ્રવૃત્તિને કડક કરી કે કેટલાંક વર્તમાનપત્રોએ એમનું પ્રવચન અક્ષરશ:
આલોચના કરી છે. એમણે કહ્યું કે તમે તમારા મિશનરીઓ પ્રગટ કર્યું. જેને ધર્મની પરિભાષા સરળતાથી સમજા
પાસેથી સાંભળ્યું હશે કે ભારતના લેકે કેટલા ગંદા, ચારિત્રવવાની અનેરી 'ખૂબી એમની પાસે હતી. વાતને કે વિગતને તાકિ મડિણીથી સ્પષ્ટ કરવાની એમનામાં અનોખી
હીન અને લુચ્ચા છે. પણ તમે કયારેય એ મિશનરીઓ પાસેથી,
જે માનવજાતને પ્રજાને સંદેશો આપનારા કહેવાય છે ક્ષમતા હતી. એક બાજુ પિતાની વાતને સમજાવતા જાય અને એમની પાસેથી, ભારતમાં હિંદુઓ પર થતા જલમની વાત બીજી બાજુ એ વિશેનું પિતાનું આગવું અર્થઘટન આપતા સાંભળી છે? ભારતમાં સારું બજાર મળી રહે તે માટે લિવરપુલ જાય. ભારતીય દર્શન સમજવા માટે સંસ્કૃત અને પ્રાકૃત ' અને મટિરના માલ પર સરકારે કંઈ જકાત નાખી નથી, જ્યારે શ્રધ્ધાસ જે પૂરતું ન હતું, પરંતુ ભારતની ગતકાલીન સંસ્કૃતિના બીજી બાજ ખર્ચાળ સરકાર ચલાવવા માટે મીઠા પર બસો