________________ તારે ઘર ત ત કરતા પ્રમાણે છે દર ' પ્રણહ જીવન તા. 16-12-85 વિચાર - ક્રાંતિના પ્રવર્તક અને પ્રબુદ્ધ જીવનના ઉપાસક 3. હરીશ વ્યાસ નિહારિકા પ્રત્યે નજર કરીએ છીએ ત્યારે અસીમ, અનંત ભારે પ્રશંસક બની ગયેલ. આ રીતે ગુંડાઓથી યે ન કરે અને અનહદની લીલાને થેક ખ્યાલ આવે છે. કંઈક રાશિઓ તેવા એ નિભક દા’ હતા. ' . અને નક્ષનાં મંડલે આકાશને ભાવે છે. સમય આવે એ બનારસના ‘વિચાર શિબિર'માં અમે બધા શિબિરાથી જાગે છે અને સમય થયે થમી જાય છે પરંતુ તેના તેજને લીસે સાંજે ઘૂમવા. જતા. તેમાં હિમાલય પ્રદેશની લેકસેવિકા ઈન્દુ અને પ્રકાશની આભા વિશ્વને અજવાળે છે. ગાંધી નક્ષત્ર નામે એક બહેન એકવાર સાંજે ડુંક વધુ દૂર ચાલતી ગઈ, મંડલના ઉજજવળ તારક, વિચારક્રાંતિના પ્રવર્તક, પ્રબુદ્ધ અને મેડી પડી, અંધારું થઈ ગયેલું હતું. દા. ભારે ચિંતાતુર જીવનના ઉપાસક અને પ્રખર ગાંધીવાદી વિચારક દાદા હતા. ત્યાં તે તે એક કેલેજિયન જુવાનને પકડીને આવી પહોંચી. ધર્માધિકારીને પદયાત્રા અને વિચારયાત્રા દ્વારા સર્વેયી ક્રાંતિ કામવિહવળ એ જુવાનને જોઈને, દાદા કહે, “બેટી, એ તે તારો પ્રગટાવવામાં જબરજસ્ત ફાળે આપણને અજવાળ રહેશે. ‘ભાઈ’ છે, કેટલા પ્રેમથી એ તારી પાછળ પાછળ આવી કે એમનું નામ તે શંકર પણ સર્વત્ર એ દાદાના નામથી જ પહોંચે છે? નહિ કે તને હેરાન કરવા બલકે તને બહેન ઓળખાતા અને સંબેધાતા રહ્યા. વૈચારિક અને વિદ્યાકીય બનાવવા ! ‘ભાઈ’ તારે ઘેર જ આવ્યા છે, તે કંમ–અચ દષ્ટિએ તેઓ “દાદા' હતા, બક્કે વાદવિવાદ, તર્કબદ્ધતા અને પુષ્પ અને પેંડાથી એનું સ્વાગત તે કર! અને “રક્ષાબંધન ચર્ચાવિચારણામાં પ્રખર, પીઢ અને સૂક્ષ્મદશી" હતા. કરવાનું લેશ ભૂલીશ મા!' ઇન્દુએ દાદાની આજ્ઞા પ્રમાણે તેને ' 'ગાંધીજી તાત્વિક ચર્ચા અને કસોટી માટે બે વ્યકિતઓને રક્ષા બાંધી, કુંકુમ અચ, ફૂલ અને પેંડાથી એનું સ્વાગત કર્યું - પ્રમાણભૂત માનતાઃ આચાર્ય વિનોબા ભાવે અને કિશોરલાલ પિલે જવાન દાદાને પગે પડે, અને રડી પડ્યા.” “તારી કઈ' ધ. મશરુવાળ. જ્યારે વિનોબાજીના જમણા અને ડબા હાથ ભૂલ નથી બેટા ! લેશ દુઃખી થઈશ મા! ઇન્દુ આજથી તારી સમાન હતા: દાદા ધર્માધિકારી અને જ્યપ્રકાશ નારાયણ. કઈ પણ બહેન જ છે...શિબિરમાં દરરોજ ભાગ લેવા જરૂર આવજે... નવું પગલું ભરતાં તે હંમેશા એમને. પૂછતા અને એમના બેઉ “ભાઈબહેન” ને મારા દિલથી આશીર્વાદ છે.' એમ કહીને અભિપ્રાયને ગંભીરતાથી વિચારતા. ભારેમાં ભારે વિચારના બેઉને પિતૃવત્સલ વાત્સલ્યથી ભેટયા અને પ્રેમથી પરિપ્લાવિત નિરૂપણુ દરમિયાન પણ તાર્કિકતા, સમતા અને તારિકતા કરી દીધાં. ઇન્દુની ખરેખર તે છેડતી કરવા માટે તે જવાન સાથે તેઓ ઉદાહરણે આપતા જાય, હસાવતા જાય, રમૂજ પાછળ પડેલે અને તેને પકડીને ઈન્દુ ભારે હિંમતથી લઈ.. કટાક્ષ કરતા જાય અને કડવી ઝેર જેવી કિવનાઈનની Sugar આવેલી. પાછળથી દાદા કહે, “જુઓ, મનુષ્ય માત્ર ભૂલને . Coated-શર્કરા આવરિત ગેળાએ ગળાવતા જાય, જે ભાવકના પાત્ર છે...મનુષ્યને નીચે પડ્યાને બદલે એને ઉદાત્ત ભાવના .. રોગ વિકારને સહજ, સરળભાવે વિસર્જન કરી દે. આપણા દેશમાં 312 or al myan...Sublimation of instincts is a ધમં તત્ત્વજ્ઞાનના નિરૂપણ ક્ષેત્રે ઉત્કૃષ્ટ ગણુતા પ્રવકતાઓમાં great remedy for attacks from opposite sex... છે. સર્વોપલ્લી રાધાકૃષ્ણન, વામી રંગનાથાનંદ, અચાય વિનોબા ભાવેની સાથે દાદા ધર્માધિકારીનું નામ સારા ય દેશમાં અર્થાત્ વિજાતીય છેડતી-હુમલા માટે વૃત્તિઓનું ઉદારીકરણ એ ભારે મેટા ઉપાય છે.’ આ ઊઠ્ઠીભૂત થયેલા યુવાને , સુવિખ્યાત બનેલું છે. એકાદ માસ સુધી શિબિરનો લાભ લીધે. અને તેણે ઈન્દુને - ઇ. સ. ૧૯૫૨માં સર્વોદય આંદલ શરૂ થયું ત્યારથી પૂ. પિતાની પ્રિય બહેન’ જ બનાવી દીધેલી ! છેડતી સામે વિનોબાજીની ભૂમિકાન, ગ્રામદાન, સંપત્તિદાન, શાંતિસેના, દાદાને આ છે અભુત કીમિયે ! આચાર્યકુળ, લેકનીતિ અને ગ્રામરવરાજ્યની પ્રવૃત્તિઓમાં એડભાવે દાદા એક નિષ્ઠાવાન લોકસેવક, ચિંતક, માગદર્શક પૂ. દાદા છેલ્લા વ્યાખ્યાન-પ્રવાસમાં મોડાસા આવેલા. ત્યારે ફરતા ફરતા અમે Language Laboratory- ભાષા અને ભાષ્યકાર તરીકે ખિદુમત કરતા રહ્યા છે. શાસ્ત્રીય અને વૈજ્ઞાનિક પરિભાષામાં “સર્વોદય વિચારને પ્રસ્તુત કરવાનું કાર્ય વિજ્ઞાનની પ્રયોગશાળામાં પહોંચ્યા. નિયામકે બધું યે યંત્રસામગ્રીના દાદાએ જીવન પર્યંત કર્યું છે. ‘સર્વોદય ઉપયોગ સાથે સમજાવ્યું. પાછા ફરતાં દાદા કહે, “આ મશીનરી જગત’માં એમનાં પગમાં પગ ઘાલે તેવું કઈ વ્યકિતત્વ ને હતું. દ્વારા ભાષાવિજ્ઞાન શીખવવાને પ્રવેગ થાય છે, જેની પાછળ લાખ રૂપિયાનો ખર્ચ થાય છે, એને શું લાભ થાય હિન્દુ-મુસ્લિમ એકતા', 'કેમીય એકતા” અને “રાષ્ટ્રીય છે?” નિયામક કહે, “છા એકતા'' ઉપર નાગપુરમાં જાહેર પ્રવચન કરતાં, વિચારની શુદ્ધ રીતે ભાષા બોલતાં શીખશે !' . અટકીને દાદાએ પૂછયું, “છા રજુઆત દરમ્યાન કયાંક માર્મિક કટાક્ષ-પ્રહારો થઈ ગયેલા. શુદ્ધ રીતે ભાષા ખેલતાં જેનાથી ત્યાંના એક માથાભારે ગુંડાએ શહેરની બહાર એકાન્ત શીખશે, પણું એ ભાષા શીખનાર અને શીખવનાર ' થાને એકલા આવવા માટે અને મુકાબલે કરવા માટે ધમકી શુદ્ધ ભાષાની સાથે સત્યમય ભાષા, ખેલશે ખરા?..ભાલક બલવામાં શુદ્ધિની સાથેસાથ સચાઈ પણ આવશ્યક છે. શુદ્ધ આપેલા. દાદા લવલેશ કર્યા સિવાય અંધારી આલમના એ એકાન્ત સ્થાને નિ:શસ્ત્ર અને એકલા પહોંચી ગયેલા. એમની ભાષાની સાથે સચ્ચાઈ નહિ આવે તે, વિદ્યા ભ્રષ્ટ થશે. નિર્ભયતા અને નિઃશસ્ત્ર વીરતા જોઈને પેલે ગુડ એમને પગે એ સચ્ચાઈની, લેનેટરી અહીંયાં કયાં ય છે, ખરી ?' એમની પડી ગયો અને માફી માગેલી. એટલું જ નહિ, એ એમને " (અનુસંધાન પૃષ્ઠ 161 મું) માલિક : શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંધ, મુદ્રક અને પ્રકાશક : શ્રી ચીમનલાલ જે. શાહ, પ્રકાશન સ્થળ : 385, સરદાર વી. પી. રોડ, મુંબઈ 400 004. ટે. નં. ૩પ૦૨૬: મુદ્રણસ્થાન : ટ્રેન્ડ મિન્ટસ જગન્નાથ શંકર શેઠ રોડ, ગિરગામ, મુંબઈ - 400.04