Prabuddha Jivan 1985 Year 46 Ank 17 to 24 and Year 47 Ank 01 to 16

SR No.: 525970
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramanlal C Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1985
Total Pages: 246
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 26 MB

Page 236

તા. ૧-૧૨-૮૫
પણ જીવન ભાષાનાં વિનિયોગ અને પરિવર્તન
* * *
:
0 પન્નાલાલ . - એમ કહેવાય છે કે ભાષામાં થતાં વનિ પરિવર્તન, અથ' વેપલે” માં.” અહીં વેપલો” શબ્દ દ્વારા આપણુ આવા પરિવતને, શબ્દોનાં ઘડતર અને વિકૃતિને આપણે ત્યાં અભ્યાસ મનોભાવો વ્યકત થાય છે. વ્યકિતની વ્યાપારમાં નિષ્ફળતાને કે થયું નથી. અહીં મનોવૈજ્ઞાનિક અભ્યાસ અભિપ્રેત છે.
વ્યવહારના અભાવને એ સૂચક પર્યાય બને છે. આ રીતે '”માનવી સામાજિક પ્રાણી છે એમ એ વૈચારિક પ્રાણી છે. શબ્દમાં અને સ્વનિમાં પણ પરિવર્તન થાય છે. એ જ રીતે
એ સામાજિક કરતાં પહેલાં એ વૈચારિક પ્રાણી છે. એના તપસ્વી’ શબ્દ લઈએ. તપશ્ચય કરનાર વ્યકિત એ એને વિચારોની અને મનોભાવની અભિવ્યકિત માટે એણે ભાષાને શબ્દાર્થ, પરંતુ એ શબ: પાછળ તપસ્વી કે હોય એની વિનિગ કર્યો. પરંતુ ભાષાના એ ભાષમ દ્વારા એન. કલ્પના ગૂંથાયેલી છે. એ કલ્પના પ્રમાણે તપ કરનાર માટે મનભાવે, એના મને વ્યાપારે યથાથપણે ફુટ થતાં તપસ્વી શબ્દ વપરાય. પરંતુ એવા અપેક્ષિત વ્યવહાર કે નથી, પરિવહન થતાં નથી. વળી, જુદા જુદા સંદર્ભમાં વર્તણુકના અભાવમાં તપસ્વીના બદલે તપિય થયું. તારવીમાં એક જ શબ્દ દ્વારા માનવી જુદા જુદા પ્રતિભાવ સમતા હોય, કે ના હોય. પરંતુ તપની સાથે ક્રોધ હોય ત્યાં વ્યકત કરે છે. આમ કરવામાં શબ્દોની તેડડ, નવા અર્થ એવી વ્યકિત માટે તપસ્વી વિશેષણ ઉચિત નથી. મુનિશ્રી ટને, નવા શબ્દોનું ઘડતર, એના અર્થમાં પરિવર્તન, જ ઉદયરત્ન કેંધની સજઝાયમાં તપસ્વીની જગ્યાએ તપિયે શબ્દ પ્રતિભાવ વ્યકત કરવામાં મનના આવેગને કારણે ઉચ્ચારણમાં ભાર આ રીતે વાપર્યો છે : કે હળવાશ અને પરિણામે ધ્વનિ પરિવર્તન થાય છે. એ દ્વારા - સાધુ ઘણે તપિયે હતો, ધરતે મને વૈરાગ્ય. આપણને એનું મામસ, એની અભિવ્યકિતમાં શબ્દમાં રહેલ અર્થ
આ રીતે પરિવર્તન પામેલા ઘણા શબ્દો મળી આવે. જેમ કે 'ઉપરાંતને ભાવ અને એની મને વૈજ્ઞાનિક ભૂમિકા સમજાય છે. વેપાર વેપલે વણિક > વાણિયે વેદ-વેદી - વેદિય
એવું ન હોત તે શબ્દાર્થ ઉપરાંતને અપ્રન્ટ અને મનભાવના શેઠ શેઠિયો કાણો – કણિયે ભંગી > ભંગિયું પરિવહન માટે યોગ્ય માધ્યમ તરીકે ભાષાને વિકાસ થાય નહીં. તપસ્વી તપિયો કાળે > કાળિયા સ્વાદ સંવાદ ભાષાનાં વિનિયોગ દ્વારા વ્યક્તિનાં મનોવ્યાપારે જેમ કે, ગમા- - ઉપર જોયું તેમ વેપલો શબ્દ માત્ર નિષ્ફળતાસૂચક નથી, અણગમા, પૂર્વગ્રહ, અંદર, લાગણી, લાડકડ, અને તિરરકાર
કયારેક વ્યાપારમાં લીધેલાં જખમનાં પ્રમાણમાં એનું વળતર કે વગેરે ભાવે વ્યકત થાય છે. આ વિનિયોગ શ્વાસોચ્છવાસની નફેર ન મળે ત્યારે ખુદ વ્યાપારી કહે છે: “કર્યો મોટો વેપલે !' માફક આપણા જીવનમાં સંકળાયેલું છે અને એ ઝીલનાર અહીં અપેક્ષિત નફા અંગેની નિરાશા વ્યકત થાય છે. એ જ રીતે { વ્યકિત એવા પ્રતિભા ગ્રહણ કરવાની ક્ષમતા ધરાવે છે એવું
શ્રી વિશ્વનાથ ભટ્ટ “વીર નર્મદ' (પૃષ્ઠ ૧૦-૧૧), દુર્ગારામ ચરિત્ર ગ્રહિત છે. પરંતુ એવા મને વ્યાપારનાં વિશ્વલેષશુને તર્કસંગત
(મહીપતરામ કૃત), અને “નવલ ગ્રંથાવલિ' (નવલરામ કૃત)માંથી ન્યાયયુક્ત અભ્યાસ આપણે ત્યાં થયો નથી. એટલા પૂરતું ભાષામાં
અવતરણો ટાંકીને એ યુગનું ચિત્ર આલેખ્યું છે, તેમાં એક થતાં ધ્વનિ અને અર્થમાં પરિવર્તન કે શબ્દોના ઘડતર, વિકાસ
અંગ્રેજ કલેકટરે હાઈરફૂલની પરીક્ષા લેવા માંડી. તે વખતે મુખ્ય
શિક્ષકે વ્યાકરણ અને ભૂગોળના પ્રશ્નો પૂછવા તેને વિનંતી કરી. અને વિકૃતિને મને વૈજ્ઞાનિક દ્રષ્ટિએ અભ્યાસ થયે નથી એમ
એટલે એ નાકનું ટેરવું ચડાવી બેલી ઉઠેલે : “What ! કહીં શકાય. ' ' વ્યવહારમાં શબ્દની ચોકકસ પ્રતિષ્ઠા (Image) હોય છે,
Grammer and Geography to the Blacks ? (*
કાળિયાઓને વળી વ્યાકરણ અને ભૂગોળ કેવાં?” અહીં રંગભેદનાં એને અર્થ પણ રૂઢ હોય છે, જેમ કે, વ્યાપાર કે વેપાર. આ
કારણે ગેરાઓને કળાઓ પરત્વેનો તિરસ્કાર વ્યકત થાય છે. અહીં શબ્દ દ્વારા વ્યાપારિક આદાનપ્રદાન કે વિનિમયને અને એના
એ નોંધવું રસપ્રદ થશે કે કાળાઓ માટે અંગ્રેજી ભાષાને શબ્દ ચોકકસ ઘેરણું અનુસારને વ્યવહાર નિર્દિષ્ટ છે. આ રીતે
પરિવર્તન થયા વિના વપર અને
છે. એ શબ્દના ઉચ્ચારણમાં વ્યાપાર શબ્દ ચેકકસ ધેરણ, વ્યવહાર, અપેક્ષા
Black ઇવનિમાં પરિવર્તન દ્વારા તિરસ્કાર વ્યકત થાય, જયારે મનોભાવને સૂચક બને. વ્યાપારમાં નફો કે નુકસાન એ
આપણે ત્યાં કાળાંનું કાળિયાઓ થયું. સ્વાદમાંથી સવાદ થાય, પરિણામ છે. આમ છતાં વ્યાપારમાં નુકસાન થાય,
જેમ કે, એમાં શું સવાદ કાઢયે ?, આ દૃષ્ટિએ ઈતર, ભાષાના * ત્રફલત થા, વેપારી નાદાર કરે, અપેક્ષિત વ્યવહાર જળવાય
શબ્દ અને ધ્વનિ પરિવર્તન અને ભાષાનાં વિનિયોગને તુલનાત્મક નહિ ત્યારે એ અંગેના પ્રત્યાઘાત વ્યાપાર' શબ્દ દ્વારા યોગ્ય
અભ્યાસ કરવો જોઇએ. . . . 'રીતે નહીં થઈ શકે. એ શબ્દની ચેકકસ પ્રતિષ્ઠાને ભંગ છે
. . . . . . .: એટલે એને ઉપગ યોગ્ય નથી અને મનના આવેગને તિરસ્કાર
જુદા જુદા સંદર્ભમાં શબ્દો કેવી રીતે વપરાય છે, એનું કે હતાશાના આવેગનું વહન એમાં યોગ્ય રીતે ભાષકને સંતોષ
અર્થઘટન કેવું હોય છે. એની પાછળ ભાષાની મનોવૈજ્ઞાનિક પાઈ એ રીતે થતું નથી. એટલે એ શબ્દમાં અને એના
ભૂમિકા કેવી હોય છે તેને વિચાર થજોઈએ. તત્વજ્ઞાર્નકે - ઉચારણ-ધ્વનિમાં પરિવર્તન થાય છે. અપેક્ષિત વ્યવહાર ન
કેળવણીની વાત થતી હોય છે ત્યારે વિદ્વાનને આદર અને જાળવનાર કે નાદાર કરનાર વેપારી પર તિરરકારે કે ગુસ્સામાં
: ભાવથી આવકારવામાં આવે છે. પિતાના વર્તુળમાં આવા આવેગની અભિવ્યકિત કારેક આ રીતે થાય છે જે મે :જ કર. હું '", (અનુસંધાન પૃષ્ઠ ૧૫૧) : fest - #g || માલિક : શ્રી મુંબઈ જેને યુવક સંધ, મુદ્રક અને પ્રકાશક: શ્રી ચીમનલાલ જે. શાહ, પ્રકાશન સ્થળ૩૮૫ સરદાર વી.પી/ શેડ,. ," યુએઈ જે .” 2 નં.૩પર૦ મુદ્રગુસ્થાના પ્રિન્ટ માંગનાથ શંકર શેઠ- રે; ગિગ્રામ, મુંબઈ - ૪૦૦ ૦૪