________________
દવાખ
મેટ ૧ આજે હ
તા લોહી
પ્રબુદ્ધ જીવન હતું નાની ઉંમરે માગ ભભાઈના જેવી જાડી ચામડીનું શરીર શરીર સુધારવાની અધીરાઈમાં હું એ અરસામાં એક માટી "
પણ માત્ર ચામડી જ (શરીર પૂરતા અર્થમાં) જાડી હતી. ' ભૂલ કરી બે, જેનાં પરિણામ આજ સુધી ભોગવી રહ્યો છું. ગદંભભાઈ પિતે ખૂબ દુબળાપાતળા રહેતા. બા તેમને મનાવી. | શાળના એક શિક્ષક સાથે ૧૯૩૫ના ઓકટોબર માસમાં (ત્યારે જરા ઠીક દેખાય એવા કરવા વારંવાર પ્રયત્ન કરતી. ચંણના હું મેટ્રિકના વર્ગમાં, આજના અગિયારમાં ધોરણમાં હત) લેટને મગસ બનાવી કે પિતા પાસે બજારમાંથી લાકડશી આખુ ગયાં હતા. ત્યાંથી પાછો આવી મેલેરિયામાં પકાય. મંગાવી ખવડાવતી; પણ ગદભાઈ મનાતા નહિ. એમની રીસનું તાવ ૧૦૫ ડિગ્રી પહોંચ્યા હતા અને એક રાતે લવરીએ ચઢે. ખરું કારણ કદાચ એ હશે કે એમને લીલેરી શાકને ચારે અઠવાડિયે તાવ ઊતર્યો અને ખૂબ અશક્તિ આવી. છેકટર પાસે. મળતું નહિ. ખાવાની બાબતમાં હું હઠીલે હો અને બટાકા કંઇકોનિક અપાવવાનું પિતાને કહ્યું તે ઉપરથી મ્યુનિસિપલ સિવાય કંઇ શાકને અડકતે નહિ. લીલેતરી શકિના અભાવથી દવાખાનાના પારસી ડોકટરે લેહ ને દ્રાક્ષાસવના મિશ્રણવાળી, વિટામિન સીની ઊણપ રહેતી રહેશે, તેથી નાકમાંથી કયારેક દેવા મેટ્રોમેટ લેવાનું કહ્યું. તે ચેડા દિવસ 1લીધી. લેહી પડતું. એનું કારણ બને કે પિતાને સમજાવે એવા કેઈ પણું મને શ્રદ્ધા ન બેઠી. આજે હવે લાગે છે કે ધીરજ ડોકટર ગામમાં નહોતા. પિતા પિતે રાકમાં લીંબુ નિયમિત લેતા, રાખીને ત્રણ ચાર માસ ચાલુ રાખી હોત તે લેહી સુધરીને. પણ તે આગ્રહ કરીને મનેય આપવાને તેમને વિચાર ન આવ્યા બા પાચનશકિત પૂરી ઊઘડત કે અને વજન પણ વધત આવી મને દવા કરાવવા રાયપુરમાં જાણીતા બહેરા વૈદ્યની પાસે સાદી દવાઓ લાંબો સમય લેવાથી કે લાભ કરે છે તેનું લઈ ગઈ હૌં. કાણુ જાણે વૈદ્યરાજે મારા શરીરની ગર્દભપ્રકૃતિ દષ્ટાન્ત મેં પાછળથી અસારવામાં જોયેલું. એક મિત્રનાં પત્ની આઠ વિશે અનુમાન કર્યું હશે, એટલે તેમણે મને ગભીના દૂધ સુવાવડ પછી તદ્દન નખાઈ ગયાં હતાં અને ઝીણે તાવ ને સાથે લેવાની દવા આપી હતી. બા દરરોજ સવારે પાંચ વાગ્યે ઉધરસ શરૂ થયાં હતાં. મ્યુનિસિપાલિટીના દવાખાનામાં અંગ્રેજી કુંભારને ત્યાં જઈ તે લઈ આવતી. ગર્દભભાઈએ ગર્દભીમાતાનું પાંચ ચોપડી ભણેલા ને હાઉસ આસિસ્ટન્ટમાંથી ડેકટર થયેલા. માન રાખ્યું અને નાકમાંથી લોહી પડતું બંધ થઈ ગયું. આ ગાંધી નામના એક વૃદ્ધ વડીલ હતા. તેમણે એ બહેનને વિટવાંચીને કઈ મિત્રો રમૂજ કરે કે મારા સ્વભાવમાં તેમને હઠા- મલ કમ્પાઉન્ડ નામની એક દવા વર્ષ સુધી આપી હતી અને ગ્રહને અંશ દેખાય છે તેમાં બાળપણમાં આમ દવા તરીકે બહેનનું વજતે ઓળખાય નહિ એટલું વધ્યું હતું પધેલા ગરબી-દૂધનેયકાળ હશે, તે હું તેને પ્રતિવાદ નહિ કરું.
તે પછી એમને એક બીજા બાળકનો જન્મ થયે
હતું અને તે વર્ષો સુધી જીવ્યા હતામારી તે બેઘની દવાથી બીજે કશે ફાયદો ન થયો. શરીર હતું
અધીરાઈમાં હું એક યુવાન એમ. બી. બી. એસ. ડોકટર, તેવું દૂબળું-પાતળું જ રહ્યું. દશ-અગિયાર વર્ષની ઉંમરે,
પાસે ગયા. તેમણે મને અમેરિકાની પાર્ક ડેવિસ કંપનીએ ૧૯૨૯-૩૦માં, મારું વજન ૪૪ રતલ હતું, વજન ઓછું
એ. બી. સી. અને ડી. વિટામિનની એક ગોળી નવી . નવી હોવા ઉપરાંત હું પંદર વર્ષની ઉંમર સુધી ટૂંકી ચડ્ડી પહેરત,
વેચવા મૂકી હતી તે આપી, અને સાથે લેગ્યુલર કમ્પાઉન્ડ એટલે ઉંમરમાં હતું તે કરતાં નાને દેખાતે. ખેડાથી અવાર
નામની એક દવા આપી. આ ગદભભાઈને ડફણાં મારવા જેવો. નવાર મહેમદાવાદ સ્ટેશને ટ્રેઈનમાં બેસી અમદાવાદ આવે
પ્રયોગ હતે. ગભભાઈમાં જરા તેજી આવી ખરી, અને ત્યારે પંદર વર્ષની ઉમર સુધી અધી ટિકિટ લેતે. એક દિવસ
હું મેટ્રિકની પરીક્ષામાં હું ઊંચા નંબરે પાસ થયો પણ દવાઓએ મહેમદાવાદ સ્ટેશને ટિકિટ-કલેક્ટરે ટકેર કરી હતી કે છોકરા,
શરીરને કઈક સૂક્ષ્મ નુકસાન કર્યું. એની વાત હું હવે પછીના મૂછનો દોરો ફૂટવા માંડે છે તેય-અધીન કિટ લે છે? તે પછી
હપ્તામાં લખીશ. . .
. . . . ઘેડા જ માસમાં પત્નીને પહેલું અણું કરાવ્યું, તે સમયના કડવા પાટીદાર નાતના રિવાજ પ્રમાણે મારું લગ્ન નાની ઉંમરે, શ્રી મુંબઈ જન યુવક સંઘનાં પ્રાણવાન પ્રકાશને છે ચાર વર્ષના હતા ત્યારે, થયેલું. પત્ની મારાથી દેઢ વર્ષ *સત્યમ. શીવમ સંદરમ ' ' કે ' ' . ' '" નાનાંએટલે પંદર વર્ષ થયે ત્યારે તેઓ એ જમાનાની લે. શ્રી પરમાનંદ કુંવરજી કાપષિા માન્યતા પ્રમાણે ઉંમરમાં આવ્યાં હતાં. તેમનું શરીર પણ મારાથી ઊલટી પ્રકૃતિનું, નિરગી ને સશકત, ઉંમર હતી તે કરતાં જરા
* ચિંતનયાત્રા વધારે દેખા’એવું એટલે એમના માતાપિતાએ મારી અનિછા
લે. શ્રી પરમાનંદ કુંવરજી કાપડ્યિા - છતાં અણું કરાવવાનો આગ્રહ રાખે હસ્તે (આ લગ્નની છેડી
કિ. ૦૦- વાત આગળ ઉપર આવશે) તે થયા પછી મારી અધી
* અવગાહન હાલ અપ્રાપ્ય - ટિકિટની મુસાફરી બંધ થઈ ગઈ. અને ચડ્ડીનું સ્થાન લેંધાએ
. શ્રી ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહ - લીધું પણ તેથી ગર્દભભાઈની અવળચંડાઈમાં, ફેર ન પડે.
કિ. ર૦-૦૦ : પિતાની ૧૯૪૪માં ૬ ખેડાથી અંકલેશ્વરના મામલતદાર તરીકે
૩ બદલી થઈ હતી ત્યાં હું દરરોજ ત્રણચાર માઈલ ફવા જેતે ને ઝડપથી ચાલતે કયારેક ફૂટ ખેલ રમત, ઋતુ અનુકૂળ હેય
લે શ્રી ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહ ' ત્યારે દરેક માઇલ દૂર આવેલા જળકુંડમાં તરવા જતા, તેય
ઉંમરના પ્રમાણમાં વજન ન વધ્યું, જોકે ૧૯૨૯-૩૦માં જ પુસ્તક “સંધ'ના કાર્યાલયમાંથી મળશે. - રતલ હતુ તે બંધીને!૧૯૩૫માં સત્તર વર્ષની ઉંમરે ૮૬ જેટલું
: : : : : લિ. મંત્રીએ