Prabuddha Jivan 1984 Year 45 Ank 17 to 24 and Year 46 Ank 01 to 16

SR No.: 525969
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramanlal C Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1984
Total Pages: 246
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 27 MB

Page 211

તા. ૧-૧૧-૮૪ .
પ્રબુદ્ધ જીવન વિશે કેટલું બધું કહી જાય છે. અસુથી છલકાતી અને
પરિ ને મિરાંડા છે, ચિરયુવાન માયાવિની કિયોપેટ્રા છે, કેડીલિયા માત્ર એટલું જ કર શક છે.
“મચ એડે અબાઉટ નથિંગ'ની કટાક્ષયુદ્ધકુશળ બિયેટ્રિસ છે And so I am, I am.
અને “એઝ યૂ લાઈક ઈટ'ની વિના ફુવારા જેવી રેકન્ડિ Be your tears wet? લિયર પૂછે છે, અને પછી છે, તે લેડી મેકબેથ અને બિયરની બે મોટી પુત્રીઓ ગોહિલ Yes, fain. I pray, weep not;
ને રિંગન જેવી રાક્ષસી પણ છે. એ સર્વ પાત્રોમાંથી મને If you have poison for me, I will drink it. રોઝલિન્ડની વિનોદચપળતા જીવતી સ્ત્રીઓમાં જોવાની ખૂબ I know you do not love me; for your ગમે. મને લાગે છે કે આપણા સમાજ, સંસ્કૃતિએ અને
sisters સાહિત્ય સ્ત્રીસ્વભાવની મિલતા ઉપર વધુ પડતો ભાર Have, I do remember, done me wrong; મૂકે છે. પણ દ્વેષ કે ઈર્ષાના ડંખ વિના મુકન મને You have some cause, they have not. હિસીને હસાવી શકે એવી સ્ત્રીઓ સમાજમાં જીવનરસ કદાચ
ઉત્તરમાં વળી પાછી ઠલિયા માત્ર ચાર શબ્દ જ વધુ સારી રીતે વકતા રાખી શકે. માનવીય દષ્ટિને દેખાતું બોલી શકે છે,
જીવનનું અંતિમ સત્ય ટ્રેજિડીનું છે, પણ એ સત્યનો ભાર No cause, no cause.
સહન કરવાની શકિત કેળવવા માટે કોમેડીનું નિર્દોષ હાસ્ય કેડી'લિયાના ચાર-પાંચ શબ્દના આ બે ઉત્તરે, And so બહુ જરૂરી છે. ભારતની સ્ત્રીઓ સદીઓથી સીતા, પાર્વતી ને I am, I am aya No cause, no cause. 1411 સાવિત્રીનાં કલ્પનાચિત્રોમાંથી પ્રેરણા મેળવતી રહી છે. તેના અગાધ ઊંડાણને માત્ર વ્યંજિત કરતી સંય કળાના શ્રેષ્ઠ અતિગાંભીયતા ભાર હલ કરવા હું કોલેજમાં અભ્યાસ કરતી નમૂના ગણાયા છે અને નાટકનું એ આખું દશ્ય શેકસ્પિયરની સ' બહેન શેકસ્પિયરનાં “એઝ યૂ લાઇક ઇટ’ નાટકનું કાવ્યપ્રતિભાનું શ્રેષ્ઠ ભજન ગાયું છે જેટલી વાર મેં એ અવારનવાર વાંચન કરતા રહેવાની સલાહ આપું. દશ્ય વાંચ્યું છે, તેટલી વાર મારી આંખ જરા ભીની થયા
પ્રાચીન ભારતના સ્ત્રી દર્શનની સહધર્મચારિણી કાળપ્રવાહ વિના નથી રહી.
માત્ર ગૃહિણી બની રહી અને યુરોપના મયયુગી દર્શનની સ્ત્રી-હત્યની પ્રેમક્ષમતાનાં આ શેકસ્પિયરી ચિત્રોમાં પ્રેરણામૂતિ માત્ર પ્રેયસી બની રહી અર્વાચીન ભારતીય સાહિવાલ્મીકિ ને કાલિદાસની કલપનાના પુણ્યભાવને સ્પર્શ છે, ત્યમાં એ બે, ગૃહિણી ને પ્રેયસીની ભાવના સાથે કાલિદાસે નિરૂપણ તેમાં સ્વર્ગમાંથી પૃથ્વી ઉપર ઊતરતી ગંગાની પવિત્ર પિલા અને વીસમી સદીના યુરોપમાં નવે અવતાર પામેલા સ્ત્રીના ધારાનું દર્શન નથી. સીતા, શકુન્તલા ને ઉમાનાં ચિત્રોમાં રતિરૂપને રંગ પણ ભળે છે. રવીન્દ્રનાથ ઠાકુર અને આપણા વાલમીકિ ને કાલિદાસની કલમોએ એવું દર્શન કરાવ્યું છે, તે ગોવર્ધનરામ એમાં અપવાદરૂપે છે. તેમણે પ્રાચીન ભારતીય " તેમની કૃતિઓમાં આવતાં તપવનોના પવિત્ર વાતાવરણને અને મધ્યયુગી રોમેન્ટિક બીદર્શનને અર્વાચીન સંસ્કાર આપ્યો. આભારી છે. પશ્ચિમની પ્રજાઓને એવાં તપવનો અનુભવ સ્ત્રી વિશેની અર્વાચીન ભાવના સ્ત્રીના સ્વતંત્ર વ્યકિતત્વનું નહોતું અને એમના કવિઓને એમની કલ્પના નહોતી. વળી ગૌરવ કરે છે અને જીવનનાં સર્વ ક્ષેત્રમાં તેને પુરુષની સાથે ખ્રિસ્તી ધર્મ" ઇશ્વરને પ્રેમરૂપે કહે છે, પણ તે પિતાના પ્રેમ સમાન સ્થાનની અધિકારિણી ગણે છે. તે ભાવના યુરોપમાં રૂપે. સ્ત્રીના રૂપની રમણીયતામાં અને તેના હદયની પ્રેમક્ષમતામાં. વિકસી અને અ .જી શિક્ષણ માથે ભારતમાં આવી. રવીન્દ્રનાથ પશ્ચિમી કલ્પનાએ પરમ પુરુષનાં દિવ્ય શ્રી ને વિભૂ તે નયા જાયા. ને ગેવર્ધનરામે તને આદરપૂર્વક સ્વીકારી અને પ્રાચીન તેનાં સ્ત્રીચિત્રમાં સ્ત્રીપુરુષના આગામિક આતની કે સ્ત્રીના ભારતની સહધર્મચારિણીની અને મધ્યયુગની પ્રેરણામૂર્તિની સહધર્મચારિણી રૂપની વિના નથી. તે પણ શેકસ્પિયરની ! ભાવનાઓ સાથે એકરસ કરી, કલમે સ્ત્રીના માનવીય વ્યકિતત્વનાં વિવિધરંગી લીલારૂપને
બેમાંથી ગોવર્ધનરામમાં પ્રાચીનતાના સંસ્કાર વધુ પ્રબળ જોયાં ને નિરૂપ્યાં છે તે ભારતીય કવિઓનાં સ્ત્રી-ચિત્ર
છે અને વીન્દ્રનાથમાં અર્વાચીનતાના, પણ બનેનાં સ્ત્રીદર્શનને જેટલાં જ કવિની દૈવી સજનપ્રતિભાના અવિષ્કારો છે.
મુખ્ય ભાવ સમાન છે. અર્વાચીન ભારતના એ બેય પ્રતિભાશેકસ્પિયરની પ્રખ્યાત કિલયોપેટ્રા વિશે નાટકનું એક પાત્ર દ્રષ્ટાઓએ સ્ત્રીને તેમના સમયના સ્વદેશપ્રેમના ને સ્વદેશસેવાના કહે છે, Age cannot wither her, nor custom stale નવા યુગધર્મના સંદર્ભમાં નિરૂપી છે. મે રવીન્દ્રનાથની બે જ Her infinite variety. શેકરિપયરની નાટકસૃષ્ટિન નવલકથાઓ વાંચી છે, ઘરે બાહિરે' અને ગોરા', પણ એ સ્ત્રી–પાત્રોમાં પણ એવી infinite variety, અનંત વિવિધતા બેનાં સ્ત્રીદર્શનમાં મને રવીન્દ્રનાથની અર્વાચીન સંસ્કારની છે. તેની શ્રેષ્ઠ નાયિકાઓમાં પ્રેમના રતા પણ સાથે સ્વમાન- વિશાળ ને ઊંડી સત્યદષ્ટિ સંપૂર્ણ રીતે પ્રગટ થઈ ભાવના, બુદ્ધિની સ્વસ્થતા ને તેજસ્વિતા, સમજશીધ્રતા, લાગી છે. ઘરે બાહિરે' માં તેમણે રાજસિક સ્વદેશાભિમાને મૂઝવણભરી મુશ્કેલીઓમાંથી માગ કાઢવાની હદયસૂઝ, એવું પ્રેરેલી સ્ત્રીભકિતની કૃતકતા અને સ્ત્રીના પ્રેરણામૂતિ" રૂપની એટલું બધું છે કે કોઈ વિવેચકે કહ્યું છે, Shalkespeare વિકૃતિ નિરૂપ છે. સાચી ભકિત ને સાચે સ્વદેશપ્રેમ, has no heroes, he has only heroines. Piltrozout રવીન્દ્રનાથની દૃષ્ટિએ, કુરુષના સત્યને પૂર્ણ રૂપે પ્રગટાવે, તેનું દુનિયાના બધા દેશનાં યુવક-યુવતીઓની કલ્પનામાં અમર અહમ પોષવાનાં સાધન ન હોય. ધરે બહિરે પહેલાં બનેલી પ્રેમિકા જલિયટ છે, પિતાના પ્રેમને હાથમાં ગેપાવી લખાયેલી ગોરા'માં તેમણે એ દર્શનને વધારે સ્પષ્ટરૂપે નિરૂપવું પ્રેમપાત્ર માટે પુન-અનુચવેશે બાઇ નાયિકાના પ્રેમની છે. એની બે નાયિકાઓ, સુચરિત ન લલિતા, અર્વાચીન વિનવણી કરતી, વાયલેટ, પુષ્પના જેવી સુવાસ ફેલાવતી સંસ્કારની સ્વાતંત્રય પ્રેમી, રવમાની યુવતીએ છે પણ એમાં ‘ ધ નાઈટ ની વયેલા છે, જીવનસ'દયાનાં ત્રણ સુચરિતા વધુ ભાવનાશીલ અને છતાં વધુ સ્વસ્થ છે. તેના પાત્રમાં નાટકમાં કા એ વાત્સલ્યભાવથી નિરૂપેલી પુત્રાએ ઇમેજન, સ્વીન્દ્રનાથે સ્ત્રીના એક નવા પ્રેરક રૂપને કહયું છે. તે એના