Prabuddha Jivan 1984 Year 45 Ank 17 to 24 and Year 46 Ank 01 to 16

SR No.: 525969
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramanlal C Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1984
Total Pages: 246
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 27 MB

Page 134

પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧-૭-૪ - પરિવર્તનની પ્રક્રિયામાં પત્રકારત્વઃ સી–સમાનતાની દષ્ટિએ
૦િ સેનલ શુકલ
(સંધ યોજિત પત્રકારત્વ અંગેના પરિસંવાદમાં રજૂ થયેલું વકતવ્ય) - સ્ત્રી-સમાનતા એ સમાનતાના સર્વ સામાન્ય સિદ્ધાંતથી સેવાનું મુખપત્ર “અનસૂયા' સ્ત્રી-સમાનતાના પ્રશ્નો ઉઠાવે છે પર નથી. સમાનતાવાદી પત્રકારત્વમાં સ્ત્રી-સમાનતા પત્રકારત્વને અને લવાજમ ભરવાથી એ સૌ કોઈ મેળવી શકે છે. પ્રકાર સમાવિષ્ટ છે. જયાં સુધી સમાચાર એટલે રાજકીય
આ પ્રકાશમાં કે પ્રવાસી', 'જન્મભૂમિ અથવા ઘટનાનાં અહેવાલ અને ટીકાટિપ્પણ માત્ર મુખ્યત્વે રહે
“ગુજરાતમિત્ર'માં ચાલુ થયેલી ' છે ત્યાં સુધી જનસામાન્યને લગતા સમાચારની અવહેલના
સ્ત્રી-માનતાની કટારોમાં
સ્ત્રીઓની ઘટતી જતી વસ્તી (ભારતમાં દર હજાર પુરુષે માત્ર થાય છે. સમાજને લગતી બાબત ગૌણ ગણાય છે ત્યારે અડધોઅડધ સમાજ એટલે કે સ્ત્રીઓને લગતી બાબતો પણ
૯૩૫ છે, જે દુનિયાના કમથી ઊંધું છે, માત્ર ચાર જ દેશમાં
આવું બને છે.), સ્ત્રી અને કાનૂન, બેકારીની સમસ્યામાં પત્રકારત્વમાં અગ્રક્રમ પામતી નથી. વધારાનું દુઃખ એ છે કે
સ્ત્રીઓની વધુ વિષમ સ્થિતિ, બળાત્કાર, દહેજ વગેરે વિષે ત્યારે બીજા પ્રકારની સમાનતા-વર્ગભેદ, જ્ઞાતિભેદ, રંગભેદ,
માહિતી આપે છે અને સ્ત્રીવિરોધી અન્યાય અને અત્યાઇત્યાદિને દૂર કરનાર સમાનતા-કેન્દ્રમાં રખાય છે ત્યારે પણ
ચારાનાં મૂળ કયાં છે તે દર્શાવતું વિશ્લેષણ કરે છે. સ્ત્રી-સમાનતાની વાત માન્ય રખાતી નથી.
- વાસ્તવમાં સ્ત્રી-સમાનતાની દષ્ટિએ પરિવતનની પ્રક્રિયામાં : : ' સ્ત્રી મુકિતવાદી પત્રકારત્વ ભારતમાં ૧૯૭૭ પછી અસ્તિત્વમાં
પત્રકારત્વને જોવું હોય તે ૧૯૪૭ પહેલાં અને પછી નહીં આવ્યું છે એ સૂચક છે. સ્ત્રી-મુક્તિ આંદોલન અને બીજાં મુકિત
પરંતુ ૧૯૭૭ પહેલાં અને પછી એ રીતે મૂલવવું પડે. માંદેલનને સંબંધ છે. સ્વતંત્રતાને પવન વાય છે અને મુકિતનાં ગાણું ગવાતાં હોય, સત્તાખરીના સામના થતા હોય સ્ત્રીવિષયક પત્રકારત્વનો ઇતિહાસ: અને સમાનતાને પુરસ્કાર થતો હોય ત્યારે સ્ત્રી મુકિત
ગુજરાતનું પ્રારંભિક પત્રકારત્વ પ્રતિબંદ્ધ પત્રકારત્વ છે અને આદેલનકારે અને સ્ત્રી-સમાનતાવાદી પત્રકારોનો સૂર એમાં પ્રતિબદ્ધતા સુધારાવાદીઓની છે. નર્મદ, કરસનદાસ સંભળાય છે કે આપણને મુકિત અને સમાનતા ઉપલબ્ધ છે મૂળજી, કાબરાજી વગેરે સુધારકે એ “દાંડિયે”, “સત્યપ્રકાશ', કે નહીં ? ઘણુંખરું એ ઉપલબ્ધ નથી જ હતાં. એવાં રાસ્ત ગોફતાર' વગેરે પ્રકાશમાં સંસારસુધારાના એક ઉદાહરણથી ઇતિહાસ ભરપૂર છે. અમેરિકન સ્વાતંત્ર્ય
ભાગ તરીકે સ્ત્રીઓને પ્રશ્ન સહાનુભૂતિ અને સમજથી સંગ્રામમાં સ્ત્રીપુરુષ બને લડ્યાં અને આઝાદી પછી મતાધિકાર
ઉઠાવ્યો છે. સ્ત્રીઓ માટેનું પહેલું પ્રકાશન “સ્ત્રી બેધ” અન્ય પુરુષોને-કેવળ ગરા પુરુષને. અમેરિકામાં આંતયુદ્ધ એક ત્રીસ વર્ષ પહેલાં શરૂ થઈ ગયેલું. વખતે અને એની અગાઉના દાયકાઓમાં અનેક સ્ત્રીઓએ ગુલામી નાબૂદીના સંગ્રામમાં ભાગ લીધો હતો અને જોખમો
આ ઉપરાંત સ્ત્રી તેમ જ સમગ્ર સમાજ માટે મહત્ત્વની ખેડી દક્ષિણનાં ગુલામોને છૂપી રીતે કેનેડા ભાગી જવામાં ઘટના બની હોય તે તે એ કે ૧૮૯૧માં બહેરામજી મલબારી મદદ કરી હતી. આંતરયુદ્ધ પછી દસ વર્ષે કાળા પુરુષને
અને કેશવચંદ્ર સેને અખબારના માધ્યમને પ્રચંડ ઉપગ મતાધિકાર મળે પરંતુ ગોરી કે કાળી એકે સ્ત્રીને નહીં !
કરી તથા બીજી ઘણી રીતે લડત આપી કન્યાની લગ્નવય દસને સુઝાન બી. એન્થની અને બીજી સ્ત્રી--સમાનતાવાદીઓએ બદલે બાર વર્ષની કાનૂની ઠેરવાવી. કન્યાને આટલી મોડી . પત્રકારત્વમાં આં સમયે ઝંપલાવ્યું. પુરુષ કેન્દ્રી પિતૃસત્તાક પરણવવી એ શાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ ટુ છે એવા મતના સના
તનવાદીઓને ઓછો વિરોધ નહોતે. સ્ત્રીવિધી ધર્મ . મૂલ્યોથી પિડાતાં અખબારે એમને પિતાની સમાનતા કે બીજી એકે વાત લખવા દેતા નહોતાં.
ભાવના” તે સતી અને દૂધપીતીના રિવાજો ગેરકાનની
ગણ્યા ત્યારે પણ દુભાઈ હતી એની કરસનદાસ મૂળજીએ છેલ્લાં પાંચ છ વર્ષમાં આ પ્રકારનું નારીવાદી પત્રકારત્વ
સત્ય પ્રકાશમાં નેધ લીધેલી છે. અસ્તિત્વમાં આવ્યું છે, જેમાં વિષયવૈવિધ્ય સાથે સ્ત્રી સમાનતાની દૃષ્ટિએ લખવાની પ્રથા છે. આ પત્રકાર સ્ત્રોએ
ત્યારબાદનો ઈતિહાસ કાંઈક વિચિત્ર છે. રાષ્ટ્રપ્રેમ અને સમાજ - રોજિંદા છાપાં-સામયિકોમાં લખે છે, ચીલાચાલુ સ્ત્રી પ્રેમમાંથી અગ્રક્રમ કેને આપ એની કોઈક કારણ વગરની વિમાસણ
સામયિકોમાં નવા પ્રકારના લેખે લખે છે, અને સમંગસૂત્ર છે. જેને પરિણામે રાષ્ટ્રીય સ્વાતંત્ર્ય માટે જેઓ ઉદ્દામવાદી છે - નારીવાદી પ્રકાશને પણ બહાર પાડે છે. પ્રથમ સ્ત્રી મુક્તિવાદી તે સ્ત્રી-સ્વાતંત્ર્ય સહિત સામાજિક સુધારા માટે રૂઢિચુસ્ત છે . સામયિક મરાઠીમાં બાયઝા' બહાર પડયું, ત્યાર પછી થોડા જ અને રાષ્ટ્રીય લડતમાં જે મધ્યમમાગી કે એછા ગાતશીલ સમયમાં અંગ્રેજી અને હિન્દીમાં “મિનિટ નેટવક" આવ્યું,
અને જૂનવાણી છે તે સામાજિક સુધારા માટે ઉગ્ર લડત જે છએક અંક પછી બંધ પડ્યું. તે પહેલાં આ બંને ભાષામાં
આપે છે. દેશ અને સમાજ એ બે પરસ્પરવિરોધી નથી માનવી' શરૂ થઈ ગયેલું, અત્યારે કલકત્તાથી “સબળા’ બંગા- . અને એ બન્નેમાં સ્વાતંત્રય અને સમાનતા હોવાં જોઈએ એ * ગળીમાં અને પટણથી “અપની આઝાદી કે લિયે' હિન્દીમાં બહાર પડે છે. ગુજરાતીમાં એકે આવું સામયિક નથી પરંતુ
(અનુસંધાન પૃષ્ઠ ૪૯)
માલિક : શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંધ, મુદ્રક અને પ્રકાર : બી ચીમનલાલ જે. શાહ, પ્રકાશન સ્થળ : ૩૮૫, સરદાર વી. પી. રાત, સંબઈ ૪૦૦ ૦૦૪. ટે. નં. ૩પ૦ર૬ : મુદસુસ્પાન ન પ્રિન્ટ, જગન્નાથ શંકર શેઠ રેડ, ગિરગામ, મુંબઈ - ૪૦૦૦૦૪,