________________
#gk No. MH. By/South 54 lence No. 1 37
પ્રબ જીવન
છુક નકલ રૂા. ૧-૦૦
મુબઇ જૈન યુવક સ‘ઘનું મુખપત્ર : પાક્ષિક પરદેશમાં એર્ મેઇલ, $૨૦ £ ૧૨ સી મેઇલ હૈં ૧૫ ટ તંત્રી : રમણલાલ ચી. શાહ
પ્રબુદ્ધ જૈન'નું નવસ રચ્ અક: પ્
વર્ષ: ૪
82–6–8 *PF T
ગાર્ષિક લવાજમ રૂા. ૨૦/
ભૌતિક સમૃદ્ધિ રમણલાલ ચી. શાહુ
ઈંગ્લેન્ડમાં લેસ્ટર નામના શહેરમાં કેટલાક સમય રહેવાનુ આપ્ત થયું છે. અગાઉ ઇંગ્લેન્ડના પ્રવાસ કર્યાં હતા. આ ખતે અહીના લોકજીવનને નજીકથી નિહાળવાના અનુભવ ન્યા છે. લેસ્ટરમાં જો કે ગુજરાતીઓની વસતી ઘણી છે અને કેટલાક વિસ્તારોમાં તા જાણે ગુજરાતમાં હોઇએ તેવુ “સાગે. અમે ગેારા બ્રિટિશ પાડોશીઓ વચ્ચે રહીએ છીએ. તેઓનુ રાજિંદુ જીવન જોતાં કેટલાક વિચારા સ્ફુરે છે.
અમારા ફ્લેટમાંથી અને બાજુ રસ્તા પર નજર કરતાં લગભગ એક માઈલના વિસ્તારમાં પાંચેક મેટાં મોટાં ચ દિખાય છે. ભારતમાં કયાંક એક જ વિસ્તારમાં પાસે પાસે સદિશ જોઇને પ્રશ્ન થાય તેમ અહી પણ પ્રશ્ન થાય કે આટલાં પાસે પાસે આ બધાં ચર્ચની જરૂર શી? આજે તે ધાં લગભગ સૂનકાર છે. ખેત્રણ સૈકા પૂર્વે' તે બધાં ધાર્મિ ક પ્રવૃત્તિઓથી ગાજતાં હશે! જરૂરિયાત હશે ત્યારે તા લેાકાએ પુષ્કળ પૈસા ખચી ને આવાં વિશાળ ચચ' આપ્યાં હશે ! આજે તેના નિભાવ માટે પૂરતા પૈસા નથી. એક ચ' તા અહીંના 'જૈન સમાજે વેચાતુ લઇ લીધું છે અને તેમાં ફેરફારા કરીને દેરાસર, ઉપાશ્રય, લાયબ્રેરી, હાલ વગેરે બનાવવાનું કામ ચાલી હ્યુ` છે. (ખાલી જગ્યામાં મંદિર બાંધવા માટે અહીં જલદી -રજા મળતી નથી, પરંતુ જૂની ધામિ'ક જગ્યામાં-ચર્ચ'માં મદિર “ખાંધવા માટે રજા મળે છે, આથિ'ક સહાય પણ મળે છે.) બીજા એક વિસ્તારમાં એક ચ'માં સનાતન હિંદુ માદેર થયું છે. લ ડનમાં એક ચચ' વેચાતું લઇ ભારતીય વિદ્યા ભવને તેમાં પોતાનુ કાર્યાલય કયુ" છે. ખીજા કેટલાંક ચચ'માં પશુ ભારતીય ધામિ'ક મત્તિઓ થઈ રહી છે. ધણાં ચ' ખાલી પડયાં છે અને તે એચવા-ખરીવા માટે હિલચાલો ચાલે છે.
આ બધું જોઈને પ્રશ્ન થાય છે કે શુ` ગેારા લાકાને હવે પેાતાના ખ્રિસ્તી ધમ`માં રસ રહ્યો નથી ? શું ધ'ની વ્યાખ્યા બદલાઇ છે છેલ્લા થોડા સૈકાઓમાં ખ્રિસ્તી ધમના આટલે
શા પ્રચાર દુનિયાભરમાં થયા અને હવે પોતાના જ જૈશામાં એનાં એસરતાં પાણી કેમ છે? હરે કૃષ્ણનાં મદિશમાં અને બીજી હિંદુ ધામિક પ્રવૃત્તિસ્મામાં, ધ્યાન અને યાગમાં આટલાં બધાં ગારા લેકા કેમ રસ લેવા લાગ્યાં છે? શું નૈતિક સમૃદ્ધિના તેમને થાક લાગ્યા છે ? શુ જન્મ-જન્માન્તરમાં, ધ્રુવ જન્મ-પુનર્જન્મમાં તે માનવા લાગ્યાં છે?
મા બધા પ્રશ્નોનાં વિવિધ દૃષ્ટિક્રાણુથી ઘણા ઉત્તર
હોઇશ, પરંતુ તેમાં મુખ્યત્વે ભૌતિક સમૃદ્ધિને પ્રશ્ન વિચારવા જેવા છે.
અહીં લેાકા પાસે રહેવાને સારુ ધર છે; લિન, ટી. વી., *ીજ, એર-કન્ડિશનર હિટર વગેરેની સગવડ છે; ખાવાપીવાનુ સારુ ચે`` મળે છે. મોટા ભાગના લાકા પાસે અવરજવર માટે મેટરાર છે. રસ્તાઓ ચેખ્ખા અને પહેાળા છે. મોટો પૂરપાટ દોડે છે; માણસા ખૂમ મહેનતુ છે; ઘણા કલાક કામ કરે છે. લેાકાને સમય બગાડવા પોષાય તેમ નથી, ક્લા। બહુ મોંધા છે. સવારે સાતમા વાગતાં માસા ઘરેથી નીકળી કામ પર ચઢી જાય છે. (નહાવાધાવાતુ અહી’ સામાન્ય રીતે સાંજે હાય છે. ) આખા દિવસને થાકેલા માણુસ ખાઇને, ટી. વી. જોઈને સૂઈ જાય છે. પડાશીઓને મળવાના ખાસ રિવાજ નથી, સમય પણ નથી. વર્ષાથી રહેતાં હોવા છતાં બાજુના ઘરમાં રહેતા પડેાશીનું નામ પણ ખબર ન હેાય એવુ ખને. મિત્રા અને એમને ત્યાં જવા-આવવાનુ અને ઓછાં. ટેલિફોનના દર માંધા અને જેટલા સમય વાત ચાલે તેટલા પૈસા લાગે, કામ વગર માત્ર ખુશીખબરના ફાન આછા થાય. બિલ વધવાની બીકે ફાન ઉપર પણ ઉતાવળ અનુભવાય. જીવન શ્રૃતિવાદી છે, એથી સામુદાયિક કે સામાજિક પ્રવૃત્તિઓ ઘટતી જાય છે. ટી. વી. ની સગવડને કારણે ખીજાઓની કંપનીની બહુ જરૂર રહેતી નથી. લાકાને એકખીજાની બહુ ગરજ પશુ રહેતી નથી. ઘણી વાતાનુ સરકાર ધ્યાન રાખે છે. કામધધેા ન હોય તેા ખાવાપીવાના પૈસા સરકાર માપે છે. એક દરે, ભૌતિક સુખસગવડાને લીધે જીવન બહુ સુખી અને સમૃદ્ધ જણાય છે.
પરંતુ જેમ જેમ જીવન જીવવા માટેની સગવડા વધતી જાય છે તેમ તેમ જીવíનર્વાહના આંક પશુ ઊંચે જતા જાય છે. તેના નિભાવ માટે એટલી જ આવક પેદા કરવાની રહે છે. એથી કેટલાકને એક નાકરી ઉપરાંત થાડા કલાકુની શ્રીજી તારી લેવી પડે છે. એકલા પુરુષની આવકમાંથી જીવનનિર્વાહ નથી થતો, એટલે સ્ત્રીઓએ પણ કમાવા નીકળવું પડે. વખત પસાર કરવા પણ સ્ત્રીઓ નાકરી કરે છે. કાને ત્યાં મળવા-ખેસવા જાય? ફુરસદ કાને છે?
ભૌતિક સમૃદ્ધ જીવન જીવવા માટે માશુસ જેમ વધુ દેઢ મૂકતા જાય છે તેમ તેમ તેને શાંત જીવનની કેટલીક વસ્તુ છેડવી પડે છે. પેાતે શું શું ગુમાવે છે એને એને ખ્યાલ