Prabuddha Jivan 1984 Year 45 Ank 17 to 24 and Year 46 Ank 01 to 16

SR No.: 525969
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramanlal C Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1984
Total Pages: 246
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 27 MB

Page 119

તા. ૧૬-૬-૮૪
પ્રબુદ્ધ જીવન અને યમ. નચિકેતા શિષ્ય છે. ભાગ્યમાં અને બીજા (૫) બીજા વરદાનમાં નચિકેતા શું માગે છે? એ જાણે વિવેચકેએ તેનો અર્થ “અ એ કર્યો છે. છે કે સ્વર્ગમાં જરા, મરણ, ભૂખ, તરસ, કઇ નથી હોતું. પરંતુ એને સીધે અર્થ મારી દષ્ટિએ અસંશય આવા સ્વર્ગમાં લઈ જનાર અગ્નિ (કે ગની ક્રિયા) વિષે યા અસંદિગ્ધ એ જ કરવો જોઇએ, કેમ કે એ ગુરુ યમ એ જાણવા માગે છે. યમ તેને આ જ્ઞાન આપે છે. શ્રી પાસે જાય છે, ત્યારે એક મુખ્ય સંશયને લઈને જ જાય છે... કૃષ્ણપ્રેમ આ અગ્નિ એટલે કુંડલિની શકિત એ અર્થ શિષ્ય સંશયાળુ રૂપે ઉપસ્થિત થાય છે, અને ગુરુ યમ દ્વારા કરે છે. ઉપનિષત્કારે તેનું વર્ણન ટાળ્યું છે, તથાપિ એટલું સંશય નિવૃત્ત થતાં તે “નચિકેતા' એટલે અસંદિગ્ધ રિથતિમાં રસ્પષ્ટ છે કે આવી વિદ્યા હોય છે, તે યમ તે શીખવી શકે આવે છે. તેથી જ એ નચિકેતા નામથી પ્રસિદ્ધ થયો... એટલી ખબર નચિકેતાને હતી. યમ પિતે ખુશીથી આ “યમ” શબ્દ એ રૂઢ છે કે એ સાંભળતાં જ ભીષણ આકૃતિનું બતાવે છે; દર્શન થાય છે, પણ અહીં એ સાંભળતાં જ કોઈ ભીષણ વધારામાં નચિકેતાની જિજ્ઞાસાથી તથા ગ્રહણશકિતથી યમ આકૃતિનું દર્શન થાય છે, પણ અહીં એ પદ માત્ર સંયમશીલ, ખુશ થાય છે. • વિવેકી એવા જ્ઞાની ગુરુનું સૂચક છે, (પૃષ્ઠ ૧૦-૧૧) (૬) હવે ત્રીજું અને મુખ્ય વરદાન. આ વરદાન આપવા [પંડિતજીની “નચિકેતા” બાબતની દલીલ પ્રતીતિજનક નથી યમ આનાકાની કરે છે. ઉપનિષદના પહેલા અધ્યાયની પહેલી લાગતી, કારણ આ નામ તો તે પાત્રનું યમને મળ્યા વલ્લીના છેલ્લા શ્લોક સુધી આ વરદાનની વાત આવતી પહેલાંનું છે-જન્મથી હશે.]
નથી. શ્રી નાનાભાઈ ભટ્ટ, પંડિત સુખલાલજી, તથા અન્ય મારી આ ચર્ચા એક સામાન્ય જિજ્ઞાસુ (ને કંઈક નાસ્તિક ભાષાંતરકારની માન્યતા પ્રમાણે નચિકેતા મામા વિષે જાણવા પણુ ખર)ની હેસિયતથી હું કરું છું. મને જે કેટલાક માગે છે–અર્થાત નચિકેતાના પ્રશ્ન દ્વારા કષિ યમ મારફત મુદ્દા મહત્વના લાગે છે તે ક્રમાનુસાર ચચીશ:
બ્રહ્મવિદ્યા શીખવે છે, આત્માનું અમરત્વ સ્થાપે છે. ' (૧) નચિકેતાને “કુમાર” કહ્યો છે, એટલે આપણે એટલું (૭) મારા નમ્ર મત પ્રમાણે નચિકેતાને ખરે પ્રશ્ન આ માનવું પડે કે એ એક બાળક નથી; સંભવતઃ જનોઈ દેવાઈ નથી આ ઉપનિષદમાંના કેટલાક શ્લેક-કાં તો અક્ષરશ; કી ગયું હશે, ને તેથી જ પિતાને પૂછે છે, “મારું દાન કોને તે થોડા ફેરફાર સાથે ભગવદ્ગીતામાં પણ છે. કઠોપનિષદૂ કરશે?”
પહેલાં લખાયું કે ગીતા પહેલી લખાઈ, એ પ્રશ્ન પંડિત (૨) એને બાપ ચિડાઈને જવાબ આપે છે. આ માટે રહેવા દઈએ. પરંતુ છાંદેગ્ય બૃહદારણ્યક વગેરે ઉપનિષદ આખ્યાન કેમ્પનારના મનમાં ગમે તે હોય, એની કલ્પનાને તે કઠોપનિષ પહેલાં લખાયાં હતાં. આ બધામાં આત્માનું યમ ભલે ઐત્રિય અને બ્રહ્મનિષ્ઠ' હોય, તથાપિ નચિકેતાને અદ્વૈત, એક આત્માનું અનેક રૂપે પ્રકાશવું વગેરે વાતે પિતા તે પુત્રને શાપ જ આપે છે, અથવા “મરને સાલા એવા ચર્ચાયેલી જ છે. નચિકેતા આ સિદ્ધાંત ન જાણતા હોય ભાવથી બોલે છે, એવું મને લાગે છે. ગી કૃષ્ણપ્રેમ જેવા એવું બને ? વિદ્વાન અને બથા લેખકે ધ ગ ઓવ ધ કોપનિષદ્'
** The yoga of the Kathopnishad - by નામને આખો ગ્રંથ આ ઉપનિષદ પર લખ્યો છે જેને આ
Shri Krishna Prem. The Anand Publishing વિષયમાં ઊંડા ઊતરવું હોય તે જરૂર વાંચે. એમને મતે આ
House, Allahabad. ઉપનિષદમાં ઘણાં ગૂઢ રહસે પડેલાં છે. નચિકેતા બાપને ત્રણ વાર પૂછે છે, યમને દરવાજે ત્રણ દિવસ ભૂખે પડી
એ ઘ સમાચાર રહે છે, ત્રણ વરદાન મેળવે છે, વગેરે પ્રસંગોમાં આવતી "ત્રણની સંખ્યામાં આ સિદ્ધ પુખ ગૂઢ રહસ્ય જુએ છે, એ
એકયુપ્રેસરના વર્ગો નથી માનતા કે વાજશ્રવસન્નચિકેતાને પિતા-કોષાવેશમાં
6 સંઘના આશ્રયે ચાલતા એકયુપ્રેસરને ન બાલે છે.
વગર સેમવાર તા. ૧૧-૬-૮૪થી શરૂ થઈ ગયેલ છે. (૩) મારે સાદે પ્રશ્ન તે એ કે નચિકેતા યમને ત્યાં સદેહે તેને સમય બપોરના ૨ થી જાને રહેશે. રસ ધરાવતાં ગ કે મરીને ? સદેહે ગયે હશે એમ માનવું પડે, કારણ ભાઈ–બહેને તેને અવશ્ય લાભ લે એવી અપેક્ષા. ભૂખ્યા રહે છે, એવી કથા છે. ભૂખ તે શરીરને જ લાગેને ? સ્થળ :સંઘનું પરમાનંદ કાપડિયા સભાગૃહ, પ્રાથના: ઉપરાંત નચિકેતા અતિથિ છે, તેનું સ્વાગત કરે.” એવું " સમાજ, મુંબઈ - ૪૦૦૦૦૪ ફેન : ૩૫૦૨૪૬ કઈ બોલે છે, તે પણ સાબિત કરે છે કે નચિકેતા સદેહે ગયે હશે આ સ્વાગતની વાત કોણ લે છે તે સ્પષ્ટ નથી.
સહાયભૂત થઈશુ ? સામાન્ય રીતે એવું મનાય છે કે એમના ઘરમાંથી જ કોઈ બેલે છે. એમ માનીએ તો પૂછવું પડે કે આ ખેલનારે
• દાદર સ્કૂલ ફેડર ધ બ્લાઈન્ડની પ્રજ્ઞાચક્ષુ પતે કેમ સ્વાગત ન કયું? એમણે નચિકેતાને કેમ ઘરમાં ન
કન્યાઓ માટે -એક કન્યાના ખર્ચ પેટે રૂા. ૩પ૦ લીધા? શ્રી કૃષ્ણપ્રેમ એવું માનીને ચાલે છે કે સદરહુ ઉકિત
મોકલવા, સંઘના મંત્રીઓ શ્રી ચીમનલાલ જે. શાહ આકાશ વાણી” છે
તથા શ્રી કે. પી. શાહે મુંબઈ સમાચારના તા. ૯-૪. (૪) નચિકેતા પહેલું જે વરદાન માગે છે તે પરથી સમજાય
૮૪ના અંકમાં અપિલ કરેલી, તેના જવાબરૂપે સાઠેક છે કે એને પિતા ગુસ્સે થયે હતે. વળી એ વરદાનમાં પૃથ્વી પર
દાતાઓએ પૈસા મેલ્યા છે. ચાલીસેક દાતાઓ પાછા આવવાની વાત પણ છે, તેથી માનવું પડે કે
રૂા. ૩૫૦ની રકમ મેકલે એવી અપેક્ષા છે. તેના નચિકેતાના પિતા તથા સ્વજને માટે તે એ મૃત્યુ પામ્ય
પ્રથમ હપ્તારૂપે રૂા. ૧પ૦૦૦ સંઘના અધિકારીઓ હતે–અર્થાત્ મરીને મને ત્યાં ગયે હશે.
દ્વારા એ સંસ્થાને મોકલી આપવામાં આવેલ છે.'