________________
સ્ત્ર
તા. ૧૬-૪-૮૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
- ૨૩૯ કેમિસ્ટમાંથી મિસ્ટીક
કાંતિ ભટ્ટ
મોટરકાર બપરી શકાતી નહોતી. એટલે અમે બાયસિકલ ઉપર ઘરે ન્ડોઝ લિમિટેડ એ સ્વીસ ફાર્માસ્યુટિકલ કંપની છે. તેમાં જવા નીકળ્યા. એક દિવસ ડે. આલ્બર્ટ હોફમેન તેની લેબેરેટરીમાં કામ કરતા
પ્રશ્ન: તે શું એલ. એસ. ડી.ના અનુભવની વાર્તા આમ હતા ત્યારે તેમને એક વિચિત્ર અનુભવ થશે. તેઓ કોઈ બીજી જ
સ્વાઇરલેન્ડના બાસેલ શહેરની શેરી ઉપર દોડતી બાયસિકલ દુનિયામાં પ્રવેશતા હોય તેમ તેમને લાગ્યું. અને તેમને આ વિચિત્ર
ઉપર જ શરૂ થઈ? અનુભવ કરનારી દવાનું લાંબુ લચક નામ હતું-લસરજિક એસિડ
ડે. હાફમેન : હા, હુંસાઈકલને જોરથી પેડલ મારો હતો. મારે ડીથીલેમાઈડ જેને જગતમાં એલ. એસ. ડી. તરીકે સૌ ઓળખે છે.
અનુમવ આમ હતો. જાણે મને લાગ્યું કે મને કોઈ જગ્યાએ પૂરી ૧૯૪૩ એટલે કે બરોબર ૩૯ વર્ષ પહેલાંની આ વાત છે. ડે..
દેવામાં આવ્યું છે. પણ હું જેમ તેમ ઘરે પહોંચ્યો. બધું જ બદલાઈ હાફમેન તો મૂળમાં જુદી જ શોધ કરતા હતા. ૧૯૩૦ના દાયકાથી
ગયેલું લાગ્યું અને આસપાસ વિહવળ કરી મૂકે તેવાં દશ્યો દેખાતાં તે અનાજ સડી ગયા પછી તેમાં ફૂગ વળે અગર તે ઘણા અનાજમાં
હતા. મારો પાડોશી તેના ઘરમાંથી બહાર નીકળે છે તેનું સ્વરૂપ અને ખાસ કરીને ઘઉંમાં જે ગેરૂ નામને રોગ થાય છે તે અનાજની
મને જુદું જ લાગ્યું. તે વિકરાળ દેખાતો હતો. એક ડાકણ જેવો ઉગમાંથી જીવનને બચાવી શકે તેવા ઔષધની શોધ કરતા હતા.
લાગતો હતો. મારા આસિસ્ટંટને ચહેરે પણ ચપટી લાગતું હતું.. પણ તેમને અકસ્માતે લીસરજિક એસિડ પ્રાપ્ત થઈ ગયું. મગજની
મને હવે ચિંતા થવા લાગી. રોલ. એસ. ડી.ની અસરને કારણે જે અને રકતવાહિનીની બીમારી માટે તે ઔપધ શોધી રહ્યા હતા. પણ
વિચિત્ર વિ વ દેખાય છે તેમાંથી હું પાછા સાજો થઈ શકે નહિ તેની તેમન એલ. એસ. ડી. મળ્યું અને પ્રયોગ કરતાં કરતાં એકસ્માતે
ફીકર ઘેરી વળી. કારણ કે મને આ પ્રથમ અનુભવ જ હતો. તેમની ચામડી વાટે આ એલ. એસ. ડી. શરીરમાં ગયું અને તુરત
પ્રશ્ન : આપને એવું લાગ્યું કે તમે આ જગતમાંથી સ્વાના ડૉ. હોફમેનને ચિત્રવિચિત્ર અનુભવ થવા માંડયા.
* ઈ ચૂકયા છે? - જો કે એ પછી તે એલ. એસ. ડી.ને ઉપયોગ અમેરિકન
- ડે. હફમેન : મને જે લક્ષણો દેખાતાં હતાં તે વધુ, તીવ્ર થવા યુવાનેએ પિતાને જીવનને ઝટકો આપીને અવનવા આધ્યાત્મિક
માંડયા હતાં. મારા શરીરને થતી સ્પર્શ વગેરેની લાગણી બહેરી અનુભવ માટે કરવા માંડયો હતે. ટિમોથી લીયર નામના એક હાવર્ડ
થઈ ગઈ. મને એમ લાગવા માંડયું કે હુ મરી ગો છું. મારા હૃદયના યુનિવર્સિટીના લેકચરરે એલ. એસ. ડી.ના ૩૫ લાખ ડોઝ મંગાવીને
ધબકારા અટકી ગયા છે અને હું મારા શરીરમાંથી સંપૂર્ણપણે બહાર વિદ્યાર્થીને અવનવા અનુભવે કરાવ્યા હતા. એ પછી એલ. એસ.
નીકળી ગયો છું એવું મને લાગવા માંડયું. ડી.ને ખૂબ દુરુપયેાગ થતાં અમેરિકન સરકારે તેના મુકત વેચાણ ઉપર
ખરેખર માં ભયંકર અનુભવ હતો. કારણ કે મારા બાળકો પ્રતિબંધ મૂકી છે પણ એ એલ. એસ. ડી.ના શોધક ડૉ. આલ્બર્ટ
અને પત્નીનું શું થશે? તે લોકો મારે માટે શું ફીકર કરો તેની ફીકર થવા હોફમેનને પોતાને કેવા અનુભવ થયા તે તેણે “એલ. એસ. ડી
માંડી. મને સાથે સાથે એ પણ ભાન હતું કે મેં જગતમાં આજે માય પ્રોબ્લેમ ચાઈલ્ડ” નામનું પુસ્તક લખ્યું છે. મેકગ્રહીન નામની
અતિ મહત્ત્વની શોધ કરી છે. જગતમાં જે જાણીતા ટેકસિક પદાર્થ અમેરિકન કંપનીને તે પ્રકાશિત કર્યું છે. તે પછી “સી” નામના
(ઝેર જેવી અસર કરનારા પદાર્થ) અસ્તિત્વમાં છે તેમને કોઈ પદાર્થ અમેરિકન વિજ્ઞાની-મેગેઝિને તેમને ઈન્ટરવ્યુ લીધે તેમાં ડે.
આટલા નાના ડેઝમાં અસર કરી નથી. આ બધું હું વિચારી શકો આલ્બર્ટ હોફમેને બહુ જ રસપ્રદ વાત કહી છે તે જાણવા જેવી છે:
હતો આવી સ્થિતિમાં પણ. પ્રશ્ન : મન ઉપર જબરજસ્ત ઝાટકા જેવી અસર કરનારી
પ્રશ્ન: જવાને તેને માને છે કે એલ. એસ. ડી. લેવાથી ખૂબુએલ. એસ. ડી. નામની દવા તમે શોધી ત્યારે તમને કે અનુભવ
દાર કે મજેદાર અનુમવ થાય છે. આકાશમાં વિહરતા હોઈએ કે - થ હતો?
સ્વર્ગની નગરીમાં ઉડતા હોઈએ તેવું લાગે છે પણ તમને તો ભયજનક છે. હફમેન : હું અનાજની દૃગ જેને એરગટે-આલ્કલાઈડ
અનુભવ થશે, ખર? કહે છે તેનું સંશોધન છેક ૧૯૩૮ થી કરતો હતો. ત્યારે મેં પ્રથમ વાર
છે. હોફમેન : હા બરાબર છે. એ બધું શરૂઆતમાં ભયજનક લીસરજિક એસિડ ડીથીલેમાઈડ શોધી કાઢયું પરંતુ જયારે પ્રાણીઓ
લાગ્યું. પણ પછી તે મારે માટે ડોકટર આવ્યું તે પહેલાં જ મારાં ઉપર પ્રયોગ કર્યા તેના ઉપર બહુ માનસિક અસર જોવામાં ન આવી.
વિકરાળ અનુભવો શાંત થવા લાગ્યા. હું મર ગયે છું તેવી લાગણીમાંથી તે પછી આ પદાર્થ ઉપર હું ૧૯૪૩માં વધુ કામ કરવા લાગે ત્યારે
હું સજીવન થવા લાગ્યો. એ પછી હું અનંત પ્રકારના સુંદર મને શરૂમાં ધોળા દિવસે સપના જોતો હોઉં તેવાં દશ્ય દેખાવા
રંગો જોવા માંડયું. જાણે હું ખૂબ જ નિરાંતમાં હોઉં તેવું લાગ્યું.. માંડયા. પણ તેમાં મને કોઈ પ્રતિકૂળ શારીરિક પીડા જેવું થતું નહોતું.
મને ત્યારે પ્રથમવાર રાહતની લાગણી થઈ કે પેલા ભયંકર કારણ કે મે શરીરમાં એલ. એસ. ડી. નાખ્યું નહોતું. મને લાગ્યું કે
અનુભવમાંથી પાછા ફરવાનું હવે શકય છે. આ એલ. એસ. ડી. બહુ પ્રભાવકારી દવા હોવી જોઈએ. એટલે સૌ
મને એવી લાગણી થઈ કે દરેક ચીજનું મૂલ્ય બદલ્યુઈ ગયું છે પ્રથમ મારે તેનું ઈજેકશન લઈને જાતે જ પ્રયોગ કરવો જોઈએ
અને દરેક નાનામાં નાનો અવાજ પણ મારે માટે અર્થપૂર્ણ બની છે એટલે માનસિક રીતે તૈયારી કરીને મેં બહુ નાને ડોઝ એટલે કે
ગયે. આ બધું હું ખૂબ સુખપૂર્વક માહાહતે હતે. મેટરકારને દરવાજે ૦.૨૫ મિલિગ્રામને ડોઝ લી.
બંધ થાય તેને અવાજ, (ડોકટગને મેટર ચલાવવાની છૂટ હતી) : - અડધા કલાક પછી એલ. એસ. ડી. ની અસર શરૂ થવા માંડી. ડોકટરનો અવાજ અને પવનને અવાજ એ બધા અવાજ સાથે
હું એ અનુમાની નેધ મારી લેબોરેટરીની નેટબૂકેમાં લખવા તેને લગતા અજાયબ રંગોની આકૃતિઓ મને દેખાતી હતી, ન માંડ. પણ અમુક પાનાં લખ્યા પછી મને લાગ્યું કે હવે હું વધુ ઓળખી શકાય તેવા ચિત્રો દેખાતાં હતાં. તે રાત્રે મને બહુ જ લખી શકીશ નહિ. આસપાસ જાણે બધું જ બદલાતું હોય તેવું લાગ્યું. સારી ઉંઘ આવી અને બીજે દિવસે હું જાગ્યા ત્યારે ખૂબ દારૂ પીધા એટલે મેં મારા આસિસ્ટંટને કહ્યું કે ચાલો ઘરે જઈએ ૫ણ ઘરે જવું પછી હેંગઓવરની અસર રહે લે છે તેવી કોઈ અસર નહોતી. બહુ સહેલું તો નહોતું જ. એ સમયે બીજું વિશ્વયુદ્ધ હતું અને પ્રશ્ન: તમે આ અનુંભવ સેન્ડોઝ કંપનીના બીજા મિત્રોને