Prabuddha Jivan 1981 Year 44 Ank 17 to 24 and Year 45 Ank 01 to 16 - Ank 013 is not Available

SR No.: 525966
Original Sutra Author: N/A
Author: Chimanlal Chakubhai Shah, Ramanlal C Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1981
Total Pages: 234
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 26 MB

Page 143

Regd. No. MH. By/South 54 Licence No. : 37
‘બુદ્ધ જૈન'નું નવસંસ્કરણ
વર્ષ ૧૬: અંક: ૮
મુંબઈ ૧૬ ઓગસ્ટ ૧૯૮૨, સેમવાર વાર્ષિક લવાજમ રૂા. ૨૦ : પરદેશ માટે શિલિગ ૬૦
મુંબઈ જૈન યુવક સંઘનું મુખપત્ર : પાક્ષિક
છૂટક નકલ રૂ. ૧-૦૦
તંત્રી ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહ
સહતંત્રી : રમણલાલ ચી. શાહ
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર પર
| | ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહ હરેક ધર્મમાં ક્રિયાકાંડો, વિધિનિષેધ હોય છે. કાળક્રમે, આ ક્રિયાકાંડ મુનિશ્રી લલ્લુજી ઉપર, અસાડ સુદી ૧, ગુરુ ૧૫૧ના
કે ધર્મનું સર્વસ્વ છે એવો ભાવ અથવા માન્યતા આમજનતામાં સેજ લખેલ એક પત્ર (ગ્રંથનો ક્રમાંક ૯૩૭)માં શ્રીમદે લખ્યું છે: પેદા થાય છે. તેનું રહસ્ય અથવા હાર્દ વિસારે પડે છે. પરિણામે
“અશુદ્ધ ક્રિયાના નિષેધક વચને ઉપદેશરૂપે ન પ્રવર્તાવતાં, શુદ્ધ ક્રિયાકાંડમાં યાંત્રિકતા અથવા જડતા આવે છે, તેને પ્રાણ ઊડી જાય
ક્રિયામાં જેમ લોકોની રૂચિ વધે તેમ ક્રિયા કરાવ્ય જવી.” છે. વિચારવંત વ્યકિતને આવા ક્રિયાકાંડોમાં શ્રદ્ધા રહેતી નથી
ઉદાહરણ દાખલ કે, જેમ કોઈ એક મનુષ્ય તેની રૂઢિ પ્રમાણે અને તેને વિરોધ થાય છે. પછી એવો વર્ગ ઊભે થાય છે જે
સામાયિકવ્રત કરે છે, તે તેને નિષેધ નહિ કરતાં, તેને તે વખત સર્વ પ્રકારના ક્રિયાકાંડોને સર્વથા વિરોધ કરે છે. આ વર્ગ માત્ર
ઉપદેશના શ્રવણમાં કે સશાસ્ત્ર અધ્યયનમાં અથવા કાર્યોત્સર્ગમાં જાય તેમ શાનની જ વાતો કરે છે અને જ્ઞાન જાણે સહજપણે પ્રાપ્ત હોય
તેને ઉપદેશવું. કિંચિત્માત્ર આ ભાસે પણ તેને સામાયિક વ્રતાદિને એવો ભાસ ઊભા કરે છે. આત્માને વિચાર કરો અને આત્મજ્ઞાન
નિષેધ હૃદયમાં પણ ન આવે એવી ગંભીરતાથી, શુદ્ધ ક્રિયાની પ્રેરણા થઈ જશે. બીજું કંઈ કરવાની જરૂર નથી એમ કહે છે. જપ,
કરવી. ખુલ્લી પ્રેરણા કરવા જતાં પણ, ક્રિયાથી રહિત થઈ ઉન્મત્ત તપ, વ્રત, યમ, નિયમ, સર્વ નિરર્થક છે. માત્ર આત્મભાવ કેળવો,
થાય છે. અથવા તમારી આ ક્રિયા બરાબર નથી એટલું જણાવતાં કોઈ કષ્ટ વેઠવાની, ત્યાગ, વૈરાગ્ય, કોઈ આવશ્યકતા નથી.
પણ તમારા પ્રત્યે દોષ દઈ તે ક્રિયા છોડી દે એવો પ્રમત્ત જીવોને પ્રબુદ્ધ જીવનના ગયા અંકમાં (તા. ૧-૮-૮૨) મુનીશ્રી
સ્વભાવ છે અને લોકોની દષ્ટિમાં એમ આવે કે તમે જ ક્રિયાને કીર્તિયશવિજયજીને એક લેખ પ્રકટ થયો છે. “માત્ર કચ્છમાં ધર્મ
નિષેધ કર્યો છે માટે મતભેદથી દૂર રહી, મધ્યસ્થવત્ રહી, સ્વાત્માનું નથી.” તેમાં યશોવિજયજી, આનંદઘનજી અને અન્ય અવધૂતોના
હિત કરતાં જેમ જેમ પર આત્માનું હિત થાય તેમ પ્રવર્તવું અને લખાણો ટાંકી એમ બતાવ્યું છે કે કષ્ટભેગમાં ધર્મ નથી. આનંદઘન
જ્ઞાનીના માર્ગનું, જ્ઞાન ક્રિયાનું સમન્વિતપણું કરવું એ જ નિર્જરાનો અને યશોવિજ્યજીની કોટિએ પહોંચ્યા હોય એવી વ્યકિતઓ માટે એ કથન સત્ય છે અથવા ક્રિયા-ડતા બતાવવા સત્ય છે, પણ
સુંદર માર્ગ છે. તેમાં તપ, જપ, વ્રત, યમ, નિયમને સંપૂર્ણ નિષેધ નથી.
સ્વાત્મ હિતમાં પ્રમાદ ન થાય અને પરને અવિક્ષેપ પણે આ બન્ને પ્રકારની વિચારણાઓ એકપક્ષી છે. શ્રીમદ્ આસ્તિકંયવૃત્તિ બંધાય તેવું તેનું શ્રાવણ થાય, ક્રિયાની વૃદ્ધિ થાય, રાજચંદ્ર આ વિષયમાં જે માર્ગદર્શન આપ્યું છે તે સંશોપમાં અહીં છતાં કલ્પિત ભેદ વધે નહિ અને સ્વ પર આત્માને શાન્તિા થાય એમ બતાવવા ઈચ્છું છું. શ્રીમદ્રના લખાણે છૂટાછવાયા વખતોવખત પ્રવર્તવામાં ઉલસિત વૃતિ રાખો, સશાસ્ત્ર પ્રત્યે રૂચિ વધે તેમ
મેં વાંચ્યા છે, પણ હમણાં તેમને ગ્રંથ “શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર” – જેમાં આ તેમના ઉપલબ્ધ બધા લખાણોને સંગ્રહ છે તે સળંગપણે પૂરો શાનક્રિયાનું સમન્વિતપણું એ મજામાર્ગ છે. જ્ઞાન ત્રાયાભ્યામ વાંચી ગયો અને ઘણું નવું જાણવાનું મળ્યું. તે સંબંધે એક લેખ
બવ તે સંબંધે એક લેખ મોકા: એ સિદ્ધાંત, શ્રીમદ્ અનેક રીતે વારંવાર સમજાવ્યો છે. માળા લખી શકાય. બનશે તે અવકાશે લખવા ઈચ્છા છે. આ લેખમાં જ્ઞાન એટલે દ્રવ્યના શુદ્ધ સ્વરૂપનું જ્ઞાન. દ્રવ્ય મુખ્યત્વે બે છે, જ્ઞાન અને ક્રિયા વિશે શ્રીમદ્ શું કહ્યું છે તે રજૂ કરું છું. તે પહેલા
જડ અને ચેતન. આ જ્ઞાનને જૈન પરિભાષામાં દ્રવ્યાનુયોગ કહ્યો છે. # એક વાત જણાવી દઉં. જૈન સોશ્યલ ગ્રુપ તરફથી નવકારમંત્રની દ્રવ્યાનુયોગ શ્રેષ્ઠ છે અને અંતિમ છે, પણ શ્રીમદ્દે વારંવાર ભારપૂર્વક - આરાધના વિશે શ્રી શશીકાન્ત મહેતાનું પ્રવચન ગોઠવ્યું હતું. અંતે કહ્યું છે કે દ્રવ્યાનુયોગનું જ્ઞાન અતિ વિરલ છે, અતિ વિકટ છે. '
મેં બે શબ્દો કહ્યા હતા. ત્યારે મેં કહ્યું હતું કે ધાર્મિક ક્રિયાઓ- સંત સમાગમે જ પ્રાપ્ય છે. ચિત્તશુદ્ધિ અને કપાયની ઉપશાંતતા સામાયિક, પ્રતિક્રમણ, તપ, જપ, વ્રત વગેરે હું કરતો નથી; મારાથી વિના આ શાન શકય નથી. તેમના કેટલાક વચને ટાંકું છું થતી નથી, તે ક્રિયાઓ વર્તમાનમાં જે રીતે થાય છે તેથી મને સંતાપ પ્રત્યક્ષ સત્સમાગમથી, ભકિત વૈરાગ્યાદિ સાધનસહિત, નથી. પણ તેને સ્થાને જ્ઞાનમય ક્રિયાઓ સ્થાપી ન શકીએ ત્યાં મુમુક્ષુએ સદગુરુ આજ્ઞાએ, દ્રવ્યાનુયોગ વિચારવાયોગ્ય છે.” સુધી હજારો વર્ષથી જે ક્રિયાઓ ચાલે છે તેને નિષેધ અથવા વિરોધ “રિદ્ધાંતને વિચાર ઘણાં સત્સંગથી તથા વૈરાગ્ય અને ઉપશમનું કરવાની મારી વૃત્તિ નથી. જનસાધારણની તેમાં શ્રદ્ધા છે, તેમાંથી બળ વિશેષપણે વધ્યા પછી, કર્તવ્ય છે. જે એમ નથી કરવામાં આવતું તેને કાંઈક બળ મળે છે, તેના અંતરમાં કાંઈક શાંતિ થાય છે, તેને તો જીવ બીજા પ્રકારમાં ચડી જઈ વૈરાગ્ય અને ઉપશમથી હીન હું અટકાવું નહિ, તેમ કરવાને મને અધિકાર નથી. આ અભિગમ થાય છે.” જૂનવાણી ગણાતો હોય તો જૂનવાણી ગણાવામાં મને નાનમ નથી શ્રીમદ્ કહ્યું છે કે શાસ્ત્રોમાં બે પ્રકારના જ્ઞાન કહ્યા છેસિદ્ધાંતલાગતી, બલ્ક તેને ઉછેદ કરવાની પ્રગતિશીલતા મારે નથી જોઈતી. જ્ઞાન અને ઉપદેશજ્ઞાન. સિદ્ધાંતાન અંતિમ લક્ષ છે, ઉપદેશ
કરજે.”