Prabuddha Jivan 1981 Year 44 Ank 17 to 24 and Year 45 Ank 01 to 16 - Ank 013 is not Available

SR No.: 525966
Original Sutra Author: N/A
Author: Chimanlal Chakubhai Shah, Ramanlal C Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1981
Total Pages: 234
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 26 MB

Page 142

0:
પ્રબુદ્ધ જીવન
તે
તા. ૧-૮-૮૧
ના કદીયે ઓલવાજો ,
જ શ્રધ્ધા કેરે દીવ મા
| અજિત પોપટ :
જવાના ડરે હું છત્રી લાવી છું.” 'લખાવાળા નથુરામ શર્માજી કહેતા: ‘ભગવાનને સાક્ષાત્કાર કરવો છે? તો બાળકની શ્રદ્ધા કેળવો. બગીચામાં દોડતા બાળકને
, એના આ શબ્દો [પૂરા થયા ન થયા ત્યાં ધોધમાર વરસાદ જોજો. ડગુમગુ ડગુમગુ પડતું
તૂટી પડયો. પ્રાર્થના કરવા- તે સૌ કોઈ આવે છે પણ શ્રદ્ધારૂપી ખડતું દયા કરતું હોય. પણ 'પાંચ-દસ ડગલાં દેડીને લગરિક થોભે. પાછું વાળીને જુએ. મારી
' છત્રી લઈને કેટલા જણા આવે છે? શ્રદ્ધાને માપી શકાતી હોત તો? મા આવે છે ના? મા ઝાડ પછવાડે સંતાઈ ગઈ હોય તે બાળક
આજે અનેક યંત્રોથી, યંત્રમાનવાથી, ભલભલાને આંજી દે.
એવી અનેરી શોધખેળોથી વિજ્ઞાન પરમ તત્ત્વ પ્રત્યેની રહી સહી આખે બગીચે ગાજે એવા સપ્તસુ રૂદનરાગ છેડે, મા જેવી હોય તેવી પણ બાળકને તે એ દુનિયાની સૌથી શકિતશાળી, સૌથી સમર્થ!
શ્રદ્ધાનો ય છેદ ઉડાડી રહ્યાં છે. રેઢિયાળ ફિલ્મસ્ટારોને સંસ્કૃતિના
પ્રતીક અને આરાધ્ય દેવ માનવામાં આવી રહ્યા છે ત્યારે શ્રદ્ધાની એ શ્રદ્ધા જિજ્ઞાસુમાં પ્રગટે તો તરી જાય.”
દીવા પ્રગટાવી શકે એવા સુકાનીઓની તાતી જરૂર છે. અમારી"કવિ કરસનદાસ માણેકને મેઢે મેં નથુરામજી અને એમની ઘણી
આપણી યુવાન પેઢીમાં સાચી શ્રદ્ધા જગાડી શકે એવા રાહબર : વાર્તાઓ દષ્ટાંતકથા સાંભળ્યાં હતાં. વાત વાંચવી કે સાંભળવી જેટલી રહેલી છે એટલી આચારમાં મૂકવી સહેલ નથી. શ્રદ્ધા શબ્દ ટચૂકો છે; એની શકિત અનંત છે, વિરાટ છે. એક કવિએ લખેલું: ‘અંધ
સાસુમાની ઝાલરી: એક નવોન્મેષ ' શ્રદ્ધાને એને દોષ ન દે, અંધને શ્રદ્ધા નહીં તે હોય શું? સુરદાસને દેરી જનારે લઈ જાય ત્યાં જ જવું હતું ને? દોરી જનારા પર
" છે. નલિન દેસાઈ નેહાંકુર' શ્રદ્ધા રાખ્યા વિના છૂટકે ક્યાં છે?
જ ઇજરાતી કાવ્ય-જગતમાં શ્રી રતુભાઈ દેસાઈને ‘સાસુમાની ! શ્રદ્ધા કયારેક જન્મજાત હોય છે, કયારેક બંધાવાતી હોય છે. ઝાલરી' નામને કાવ્યસંગ્રહ વિષયની દષ્ટિએ એક નવો જ ઉન્મેષ : જન્મજાત શ્રદ્ધા મેળવનારા વીરલા બહુ ઓછા હોય છે. ગાંધીજીને છે એમ અતિશયોકિત વિના કહી શકાય. અંગ્રેજી કાવ્ય સાહિત્યના શ્રદ્ધા વારસામાં મળેલી એ સાચું પણ . એને જાગૃત કરી એક પરિશીલન પછી, ગુજરાતીમાં કવિ દલપતરામ, નરસિંહરાવ, કામવાળી બાઈરંભાએ. આજની ભાષામાં એને આયા કહીએ.
ઉમાશંકર, સુંદરજી બેટાઈ જેવા ધુરંધર સર્જકોએ Elegy નામને કહાં'તું: ‘મની, બીક લાગે ત્યારે રામનું નામ લેવું.” અરે ભાઈ, કાવ્યપ્રકાર પ્રશસ્ય રીતે ખેડેલે છે, તેમાં પ્રસ્તુત સંગ્રહ કિંમતી અને બધાંને ખબર છે કે બીક લાગે ત્યારે રામનું નામ લેવું, પણ ખરેખર પ્રાણવાન ઉમેરી બને છે. ગુજરાતીમાં, સાસુને કેન્દ્રમાં રાખીને બીક લાગે ત્યારે રામ સિવાય બીજું બધું યાદ આવે છે તેનું શું ! લખાયેલી આ કંરતુણપ્રશસ્તિ સૌ પ્રથમ જ રચાઈ છે, તે પૂર્વે ''ઘણી આયા - દાસીએ રાલ્ટાગી હોય છે. એક દાસી મહા- કોઈ રચાયાનું જાણવામાં નથી. ભારતમાં છે જેને ભગવાન વ્યાસને નિયોગ સાંપડયો અને એની
- “સાસુમાની ઝાલરી'માં ઊડીને આંખે વળગે તેવું એક તત્વ કૂખે વિદ્ર જન્મ્યા. એક દાસી - સેવિકા રામાયણમાં છે જેને પ્રેમ
છે, અનુભૂતિને સારાકલ રણકાર, આ કાવ્યકૃતિ નિતાંત આત્મપારખીને રામચંદ્રજીએ એનાં ચાખેલાં બેર આરોગ્યાં. એક દાસી
લક્ષી Subjective બની ગઈ છે, રોવે કોઈને દોષ દેખાય, ભાગવતમાં છે: ત્રિવઠા. ત્રિભુવન મોહન કૃષ્ણ ત્રિવફ્રાને તરુણી બનાવી.
પણ હકીકતમાં Elegy પ્રકારનાં કાવ્યમાં આત્મલક્ષિતા એ દોષ '. આપણે શ્રદ્ધાની વાત કરતા હતા. મીરાંના તંબુરમાંથી,
નથી, એ તે મૂળભૂત અને અવિનાભાવી એવો લઘુતમ સાધારણ 'નરસિંહની કરતાલમાંથી, નારદની વીણોમાંથી, અર્જુનના ગાંડીવમાંથી,
૨વયવ છે. કાવ્યની પ્રારંભની પંકિતઓમાં કવિનાં સાસુમાની સુકાના અભંગોમાંથી શ્રદ્ધા કયાં કયાંથી ટપકી નથી? એ શ્રદ્ધાના
મૃત્યુતિથિ ૧૫-૧૦-૧૯૮૮ને નિર્દેશ થાય છે, એ સાલવારી બળે રામના નામે પથ્થરો તર્યા.... ,
કિવિને મને વિશેષ મહત્ત્વની છે. જો ન હોત તો એક જ * ઘણાને “શ્રદ્ધા તો ' જન્મે છે. પણ સંકટ આવતાં શ્રદ્ધાનું
રાતના, થોડાક કલાકોમાં સંગ્રહની ૮૦ ટકા જેટલી, પંકિતઓ બાષ્પીભવન થઈ જાય છે. દરેક ધર્મગ્રંથમાં શ્રદ્ધા પ્રગટાવવા અને
ઊતરે કેવી રીતે! કવિતામાં સ્વાભાવિક રીતે ગોઠવાતા જતા પ્રાસ સદઢ કરવા શ્રદ્ધાકથાઓ વર્ણવાઈ છે. બાઈબલની એક 'કથા મને એને હજ જમા પાસું ગણાય. “ઓ રે!” “અરે માં !”, જેવા બહુ ગમે છે. એને સાર અંક આવે છે : "
ઉદ ગારસૂચક શબ્દ કવિએ એનું ભલું કરુણભાવ શબ્દસ્થ કરે છે. : : એક ગામમાં લાગલગાટ ત્રણ વરસ વરસાદ ન પડે. લોકો
મૃત્યુજન્ય ચિંતન પણ આ સંગ્રહમાં સુપેરે અભિવ્યકત થયેલું ' ત્રાસી ગયા. ધર્મગુરુની સલાહ લીધી: શું કરીએ તો વરસાદ આવે?
છે. પ્રાસતત્વ ક્યારેક કવિતાને હાનિકારક પણ બન્યું છે. જેમ કે - પેથીમાંનાં રીંગણાં માંહ્યલા મારાજે કહ્યું: પ્રાર્થના કરે. આખું
પૃ. ૨૪ પર, અંતિમ પંકિતમાં “બા” શબ્દ સાથે પ્રાસ મેળવવા ગામ પ્રાર્થના કરવા એક ચગાનમાં એકઠું થયું. નાના - મેટા,
માટે “ખંડુભાઈ”ને બદલે “ખંડોબા” કરવાની કોઇ અનિવાર્યતા સ્ત્રી-પુરુષ બધાં આવ્યાં હતાં.
દેખાતી નથી. કવિતામાં કવિએ નિર્દેશેલાં કેટલાંક વિશેપનામે, એક નાનકડી બાલિકા છત્રી લઈને આવી હતી. કોઈએ એની
જેમને પરિશ્ય નથી તેવા ભાવકોના સ્વાદનમાં બાધારૂપ બનશે, ઠેકડી ઉડાવી, કોઈએ એની સામે તુચ્છકારથી જોયું, કોઈએ અભિ- પણ તે કવિની વૈયકિત મર્યાદા બનતી નથી. માતા અને સાસુમાં નથી છણકો કર્યો. પેલા ધર્મગુરુએ કહ્યું, “બેટા' છત્રી કેમ લાવી છે. પાસેથી કવિએ, માતૃપ્રેમની ઉપલબ્ધિ કરી, એ જ એક મોટું ' સાવ સરળતાથી એણે કહ્યું: ‘તમે જ તો શીખવો છો : આસ્ક
અકસ્માત છે. [‘જનની'થી શરૂ થયેલી અને “સાસુમાની ઝાલરી એન્ડ ધાય શેલ ગેટ ઈટ. નાક એન્ડ વેર શેલ ઓપન ટુ યુ.
સુધી આવી પહોંચેલી શ્રી રતુભાઈની કાવ્યાત્રા એક સંવેદનશીલ - તમે બધાં પ્રાર્થના કરશો એટલે વરસાદ તો આવશે ને? ભીંજાઈ અને વાસ્તવવાદી કવિને વિકાસ સૂચવી જાય છે.] - - -
માલિક: શ્રી મુંબઈ જેન યુવક સંઘ, મુદ્રક અને પ્રકાશક: શ્રી ચીમનલાલ જે. શાહ, પ્રકાશન સ્થળ: ૩૮૫, સરદાર વી. પી. રોડ,
મુંબઈ - ૪૦૦ ૦૦૪. ટે. નં. ૩૫૦૨૯૬: મુદ્રણસ્થાન: ધી સ્ટેટસ પીપલ પ્રેસ. કોટ, મુંબઈ - ૪૦ ૦૧.