________________
તા. ૧૬-૮-૪૦
પ્રાદ્ધ જીવન
આમને સામને—પતિ અને પત્ની
✩
એક ઘર છે. એને દિવાલ છે. સુખનો, પ્રેમની, બહારથી મજબૂત ને અલ સ્થિર દેખાતું આ ઘર કોઈ પણ પવનની સામે ટકી શકે અને છતાં એક ફ્ક ....... ના એક ફ્ક નહી, ધીમે ધીમે ઊધઈ અંદરથી ઘરને કોરી ખાતી હોય છે. હસતા ચહેરાની ભીતર જાળામુખી તૈયાર થતા રહે છે ને એક દિવસ બધું / પેાતાનાં મહેલની જેમ કડડભૂસ થઈ જાય છે. જેમ તેડ કેમરનું ઘર હરમો ગયું.
પણ વિચાર કરો એક પણ જણ ચાલી જતા પછી ઘર ઘર રહે છે કે? અને આવતી કાલ ઘરમાં એક વ્યકિત નહીં હોય એની કલ્પના આપણે કયારે પણ કરીએ ખરા ? કરવી ગમે ખરી? તેડ ક્રેમ કર્યાં કરી? એ / સુખી ઘર, ટી.વી., ફ઼ી, પત્ની બાળક, વ્યવસાયનો નશા! એ જ તંદ્રા જે આપણને સૌને ગુલાબી નિદ્રામાં જાણે હેમખેમ રાખે છે! પણ existance કા, જીવન કહેા એમ. લાંબા સમય આપણને નિદ્રામાં રહેવા નથી દેતું. કયારેક દોડી જતી ગાડીને અચાનક બ્રેક લાગે છે. છાતીમાં કર્યાંક દુ:ખાવા લઈ આવે છે. કાંક મિત્ર બેવફા નિકળે છે. કર્યાંક સ્વજન હાથતાળી દઈ આંખ મીંચી જાય છે અને There is a jolt, એક ક્ષણ જિંદગીના રથની ગતિ અટકી પડે છે. તેડ કમરના રશને પણ આમ જ દોડતા થંભનું પડયું છે.
સફળ માણસ છે આ તેંડ કેમર. અને સફળ માણસની પત્નીની જેમ એની પત્ની જેના ગુગળાય છે. આ જોઆના હિંદુસ્તાનની પચાસ વરસ પહેલાંની આર્યનારી નથી. એને પોતાનું અલગ વ્યકિતત્વ જેઈએ છે. નોકરી કરવી છે. ટેનિસ રમવાની છૂટ જૉઈએ છે. પોતાના વિકાસ સાધરે છે. એટલે જ એક સવારે પતિને કહે, “તેમ, હું તને છેડીને જાઉં છું.”
પત્ની એક વહેલી સવારે આવી રીતે કહી શકે તે સાંભળવા માનવા કોઈ પણ પતિ કેવી રીતે તૈયાર હાય? કદાચ એ મજાક તો નથી કરતી? પૂછે છે: સમસ્યા કાના જીવનમાં નથી હોતી? આપણી બે વચ્ચે એવા ઝઘડા પણ કયા થયા છે?
ત્યારે બ્રૅના કહે, આપણી વચ્ચે કશું સામ્ય નથી. જે હોય તો માત્ર થોડાંક મિત્રાનું, પાર્ટીઓનું અને સંભાગનું.
તેડ સમજાવે, મનાવે કોઈને વાત કરીએ. પણ જોઆના એકની બે નથી થતી. કહે, આટલી સાદી સીધી વાત હું કેમ નથી સમજતો? હું તને છોડી, ઘર છેડી, ચાલી જવા માગું છું. તું સ્વીકારે, ન સ્વીકાર તને ગમે ન ગમે પાંચ મિનિટમાં જ હું અહીંથી ચાલો નીકળીશ.
એને તે! એની પોતાની સ્વતંત્ર જિંદગી બનાવવી છે. વિચાર કરો: બે જણ પ્રેમના, આનંદના ઓચ્છવની ચરમ સીમા સુધી પહોંચી જાય અને કંટાળાની, થાકની ઊધઈ પોતાનું કામ શરુ કરે. આનંદની ટ કયારે આવે ખબર નથી પડતી. જે બે જણ ક્ષણ ાણ, “હું અને તું એક જ છે, આપણા દેહ જ માત્ર ભિન્ન ભિન્ન ” એમ કહેતા ત્યાં એક જણ કહેવાનું શરુ કરે છે, ‘મારું પણ એક અલગ વ્યકિતત્વ છે. મારી પણ અલગ પસંદગી, સ્વતંત્ર વિચાર. મને પણ મારા સ્વપ્નો છે.” “કયારે પણ છૂટા નહીં પડીશું.” – એ ભ્રમમાં રાચતા બે જણ એકમેકથી કેમ જલ્દી છૂટા થાય તેના બહાના ને રસ્તા શોધે છે. એકબીજાને ભૂંગે ત્રાસ આપતા આપતા એક દિવસ તેઓ કોર્ટના ઊંબરા સુધી પહોંચી જાય છે. કેટકેટલા રીતે પોતાની લાગણીઓ વ્યકત કરી હતી? તેડ કહે તેમ: ‘ખુશી સ્પર્શથી, શબ્દોથી અને હવે ડાઈવાર્સછૂટાછેડાની ડિફ્રીથી.” એક દિવસ કહેતા હતા Thank you, for being in my life. “તું આવ્યો ને મારું જીવન ઝળાંહળાં થઈ ગયું. અત્યાર સુધી કર્યાં હતા?” અને પછી એજ વ્યકિત કહે છે, “હું ગુંગળાઉ છું. તારી પાછળ મેં મારી જિઢગીના શ્રેષ્ઠ વરસા બરબાદ કર્યા, ગુમાવ્યાં છે.”
એટલે જ એક વખત તેડ બોલે છે. પણ ખરો, Jesus, the things we have done to eachother. એકબીજાને આપણે શું કર્યું? શું શું ન કર્યુ? પણ આવી સમજણ આવે તે પહેલા ધરતીકંપ થઇ ચૂકયા હોય છે. ત્યારે જેઆના એની બેગને લઈને તૈયાર થઈ ગઈ હોય છે.
દા
✩
‘બીજાને મરતા જોઉં મુત્યુ મને પણ એક દિવસ લઈ શે? મારા બારણા ખટખટાવશે?” એ વિચાર માણસને નથી આવતો. એમ જ લગ્નજીવનનો વિચ્છેદ બીજાને સ્પર્શે પત્ની કોઈ બીજાની ચાલી જાય, મારી પત્ની ચાલી જાય, મારુ ઘર વેરાન થઈ જાય, આવી કલ્પના કયા પતિને હોય? તેને પણ કયાં હતી? એટલે જ પૂછે, ‘મે કર્યાં ભૂલ કરી?” અને એટલે જ વિચારે “કદાચ ..... કદાચ ... કદાચ આ પત્ની, આ જોઆનાને બદલે કોઈ બીજી નારીને પરણ્યો હોત, તો ... તો આ થતે ? તે એને કેટલા સંતાન હોત ? હોત તો એ વધુ સુખી થયો હોત?”
પણ જોઆના એને વિચારવાનો સમય કર્યાં આપે છે? એ નિયતિની જેટલી જ નિષ્ઠુર છે, ફર છે. ઠંડી ક્રૂરતાથી કહી શકે છે, “હવે એક દિવસ, એક ક્ષણ વધુ અહીં નહીં રહી શકું.’
તે વિચાર કરે: “કદાચ આ ઉભરો, ઉકળાટ શમી જશે, જોના એકાદ ક્લાકમાં પાછી આવશે.”
એવું બનતું નથી. રથના ચક્ર અટકી પડયા છે. તેડ એક સરસ વાકય કહે છે. “એ એનાં કપડાં લઈ ગઈ છે. એના પડઘા પાછળ મૂકી ગઈ છે.”
અને પાછળ મૂકી ગઈ છે. બાળકને પણ ... ચાર વરસના બીલીને પણ! એમ નહીં કે તેમને, પતિને બાળ વ્હાલા છે ગમે છે ... ના પત્ની બાળકને એના માથા પર ઝીંકીને સૂતેલા મૂકીને ચાલી નીકળી છે.
આવા આઘાત પછી એ ઓફિસે કેવી રીતે જશે? થાય છે. બસ સૂઈ રહું. ઓફિસે ન જવા માટે કશુંક તો બહાનું આવું જોઈએ. પણ તેને ખોટું બોલવું ગમતું નથી. તો પછી શું કોઈ પુરુષ એફિસે એમ ફોન કરશે, “મારી પત્ની મને છેડીને ચાલી ગઈ છે એટલે હું આજે ઓફિસે નહીં આવું?”
હવે અનેક લોકોની અખાને જવા આપવા પડશે, અનેક આંખોને ટાળવી પડશે. ચર્ચાનો વિષય બનવું પડશે.
પહેલાં હ’મૅશા બીજા ‘ગાસીપ’નું કેન્દ્ર રહેતા. હવે તે બંને છે. જવાબ આપવા મુશ્કેલ પડે છે. સાસરિયા કહે છે ‘મારી દીકરી કેટલી સરસ, સારી! તમે એને શું કર્યું? અથવા ‘અમ કેટલી કાળજીથી જતનથી ઉછેરેલી. અને ... ?' તેના મા- બાપ કહે “તું શું કહેવા માગે છે. તારી પત્ની તને છેડીને ચાલી ગઈ?” “તે” અલ્યા, તારી પત્નીને જવા દીધી?” માતાપિતાને માટે, (પતિ માટે નહીં?) આ નાકનો સવાલ છે. પતિ ચાલી જાય, બીજી પત્ની કરે. પત્ની ચાલી જાય? જવા દેવાય ?’
કેવી કેવી સલાહ આપે છે. છેકરાને સંભાળી શકશે? ડાઈ રાખી છે? જાણે છે: બાઈએ છેકરાનેં ઉપાડી જાય છે. ખૂન કરે છે! છાપામાં નથી વાંચ્યું? એહ પ્રભુ! પીપરમીંટ? નાના છોકરા દાંત માટે ખાંડ બહુ સારી નહીં. ખાર નથી બારીએ બરાબર વાસી છે?” તેડ જવાબ આપે પણ સાંભળે
?
એ પેાતે વિચારે છે, મુંઝાય છે. દીકરાને હું ઉછેરી શકીશ? છતી માએ આ મુત્ર નમા થઈ ગયૅ છે. બધા એને વિના કારણે ભેટ છે, બકી ભરે છે. બાળક બીલી સમજી નથી શકતા. વડીલોના આ વર્તનનું કારણ શું હશે? એ ટી.વી. જોવામાં મશગૂલ છે. નાદાન છેકરું છે. આવતી કાલે બધું ભૂલી જશે. પણ અત્યારે તે એ બન્નેને બાપ દીકરાને બાંધતી એક ઘટના છે. બન્નેના જીવનમાંથી એક મહત્ત્વની વ્યકિત સરી ગઈ છે.
તેડ બાળકને સાચવી શકે છે. ગતવાતમાં એતપ્રેત થઈ જાય છે . એને વાર્તા કરવી, તૈયાર કરવે, નિશાળે મૂકવા. એટલે સુધી કે માની જેમ જ ચિંતા કરે છે, બાળક બરાબર લતા નથી કે? બીજા બાળક સાથે વધુ તફાન કરે છે, આક્રમક છે? પેાતાને જ ચિંતા થાય છે. (Is he all right? Am I watching him too closely? )” વધુ પડતું ધ્યાન તે નથી અપાતું?
સમજણ આવતા, બીલી,સ્હેજ મોટા થાય છે ત્યારે પિતાને પૂછે છે, “મમ્મી શાલી ગઈ?” “મમ્મી બીજા લગ્ન કરશે?” “તમે બીજી વાર પરણશેા?” “તમે અને મમ્મી ફરીથી લગ્ન કરશે.”